WHAKATUWHERATANGA O TE KURA KOTIRO.
NO te Paraire te 22 o nga o Mei ka wha_i_M katuwheratia te Kura Kotiro Maori o Kuini Wikitoria ki Panera, Akarana, i reira nga Pihopa katoa o Niu Tireni, mete nui ote Pakeha rangatira. Ite taenga rnai o te Kawana raua ko tana hoa wahine ka waiatatia e nga tamariki o Tipene te waiata mo te Kingi. I tnuri mai ka waiatatia te himene, “ Te Take ote Hahi.” Na te Pihopa o Otepoti te inoi pakeha na te Pihopa o Waiapu te inoi Maori. Ko nga kupu tautahi ua te tumauki o te kura na J. H. Up'on. I mea ia ko te timatanga o tenei kura na Atirikona Tatari, ko te mmi tuatahi No mini mai ka tangohia te whakahaere e Atirikona Wiremu me Mihi Kiiti o Te Aute, na rat' e £2BOO. No te hokohoko ki Akarana, ko Miss Gillies nei te kai-whakahaere e Lai katoa te moni e £5050. E te utu 0 te hanganpa i te kura, ko te toenga kei te Peeke e £2250, ko te hua o tenei moni i te tau £ 101, na te kura o Tipene £ jo, hui katoa £lsl, heoi ano te moni hei oranga mo te kura 1 1 tau ia tau E marama ana e kore e ora, heoi ano e ora ai ma te aroha o te iwi pakeha o te iwi Maori. Whai-korero a te Kawana. Ka mutu te korero a te tumuaki ka mea ia ki te Kawana kia whakatuwheratia te kura. I mea te Kawana: —- E hari ana au ki te whakaatu ki a koutou i tenei ra mo te wa tuatahi, no tenei ra ano i karangatia ai e au a Mahuta Potatau te Wherowhero (ara a Kingi Mahuta, uri o Potalau raua ko Tawhiao, i mohiotia nei he kingi Maori) ki te Whare o Runga ote Paremete o Niu Tireni, kua meinga ano hoki ia hei mema mo te Kawanatanga o tenei koroni (umere). He maha nga tau i tu' tonu ai a Waikato i waho heoi he ra nui tenei mo te Iwi Maori, kua whakaae nei a Mahuta kite mana o Kingi Eruera, e piki a Waikato inaianei. E tino nui ana hoki toku hari moku i tae mai nei kite whakatuwheratanga o te Kura Kotiro Maori. I puta nga kupu ate tumuaki mo taku kitenga i te kura o Tipene. He tika tana kupu mo te nui o taku whakamihi mo Tipene. I oku taenga katoatanga mai ki Akarana e haere ana ahau kia kite i tenei kura. Tino nui atu toku whakaaro mo tenei kura, e tino whakamihi ana hoki au mo te pai ote whakahaere (Hia ! hia !) E hari ana hoki au no te mea e pera ano te whaka-
hasre o tenei kura e whakatuwheratia nei e ta ou. (Umere). Ki taku whakaaro i he te iwi o tenei koroni i te whakaarahanga he kura mo nga tamariki taane i tuatahi—i timata ke n.ai ratou i muri. Ko te tikanga ia ko nga katiro i tuatahi. (Hia! hia !) Ma nga kotiro, a to ratou marenata iga, e pai ai nga whare me nga kainga, e piki ai te Iwi Maori ma te pai o nga whaea. Otira e tautoko ana au i nga taha e rua. Kite ata whakaakona te Hu Maori e pat a mai he painga ki tenei whenra katoa. Kei te mea pea etahi o koutou he i\\ i m ihoao te Maori. Ka 50 ano pea ka 60 r mei nga tau o te unga mai o taua o te pakeha ki tenei motu, otira kua mano noa atu nga lau i piki ai taua a taea ncatia mai tenei a -ua o taua i tenei ra. I nga wa o mua i r e tonu to taua ahua ki to ts Iwi Maori inaianei. E tika ana kia nui to taua whakahihi m i to taua iwi macri. Ko te iwi maori pai atu tenei kei rare i te maru o Ingarangi (umere), e whakamanamana ana hoki au i t oku hei kawana m tenei iwi. (Hia! Hia!) E 1 ui ana toku hari kite whakatuwhtra i tenei kura, me te inoi ano kia taungia e ta te Atua manaakitanga. Whai-koro?a a Pihopa Neriksna. I muri i te Kawana ka tu a Pihopa Nerikera kite korero; i whakamihi ia mo te whakaaro kotahi o te Hahi o Niu Tireni kite tautoko i tenei whakaaro. I puta nga kupu a Pihopa Nerikena mo Pihopa Herewini, i mea ia ko tetahi tonu o nga pukapuka tuatahi ki a ia i te mea kua whakaritea ia hei pihopa mo Akarana, na Mata Herewini, ka 95 ona tau inaianei. I kite rawa ia i a Mata Herewini, kanui te ora. Tomo atu ana ia ki te whare ko te patai tuatahi tonu a Mata Herewini ki a ia, “ Ka pehea nga Maori ?” Ano te reo o tona hoa ko te reo tonu o Pihopa Herewini e korero mai ana ki a ia, na reira he nui tona hari i te taenga mai ki te whakatuwheratanga o te kura. Kua tu ia i te taha 0 te urupa o Pihopa Herewini, kua tu hoki ia 1 te taha o te kohatu whakamaharatanga ki a ia i te whare karakia i Ritiwhiira, Ingarangi. He mea tenei kia mohio te Iwi Maori ara ko te whakapakoko o Pihopa Herewini ko tona matenga e takoto ana ki runga ki te kahu maori—he tohu no tona aroha nui kite Iwi Maori. I te mutunga o ana kupu ka inoi te Pihopa kia tukua iho e te Atua tana manaakitanga kia ranea kite kura. I muri i te Pihopa ka korero ko Perere Peneti. I whakawhetai ia ki te iwi pakeha mo te tautokotanga i te kura, mo to ratou aroha. I mea ia no te Pihopatanga o Waiapu
£l lO6 ; o Poneke ; o Otepoti o Whakatu ; o Otautahi /hpo; .0 Akarana ; no te hokohoko £BSO. Na Rev. Canon Makimare i whakaara te motini whakamihi kite Kawana, na H. B. Morton raua ko Apirana Ngata i tautoko. I mea a Apirana Ngata e kore e rite ana kupu ki a te Kawana, ara e kore ia e mea he ra nui tenei mo te Maori, engari ki tana whakaaro he ra kino. No tenei ra i hiiritia ai te whakamutunga o te mana Maori i riro ai i te pakeha anake te mana kua ngaro te Maoritanga inaianei kua henumi ki roto kite pakeha; apopo te Maori ka takahia e te pakeha ki rare. Ko nga kino ko nga mate o te pakeha kei te ; patu ,i te Maori; kei te aru ke te Maori 1 nga tikanga he a te pakeha, ka mahue nga tikanga pai. I tino pouri ia : mo te Iwi Maori, E2O nga kotiro kei te kura inaianei; ko Mrs - Mirams Tai-whakahaere, ko Miss Green sill, M.A., te 1 kai-whakaako. Kei te hiahia te Hekeretari o te kura ki etahi kotiro . : tokoriraa kua puta- i te turanga tuawha o nga kura o te kainga engari kite hiahia kite haere. ki Akarana me tono kite Kawanatanga kia haere ai i runga ite mana o te Kawanatanga kia riro ai hoki ma te Kawanatanga e utu. Mehemea kua puta etahi kotiro i te tmanga tuawha \\;hakaaturia kite kai-whakaako oto ratou kura. Kua whakairia kite kura he whakaahua o Atirikona Tatari, te kaumatua nana i timata te korero mo te whakatu i tenei kura. Ete iwi i te mea ka tu nei te kura mo a tatou tamariki ite pakeha kia kaha tatou kite wtiangai, e kore e ora i te £l5O i te tau. Kua tae kite Hekeretari na Taare Wherehi, Turanganui, i kohi; 10/- na Makoare Taurere, oTe Rau. >: ■ >
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH19030601.2.5
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 64, 1 June 1903, Page 3
Word Count
1,286WHAKATUWHERATANGA O TE KURA KOTIRO. Pipiwharauroa, Issue 64, 1 June 1903, Page 3
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in