I.—3a.

hei tino arai i te Pakeha noaiho me te Karauna kia mutu te hoko i o matou morehu whenua. Kua kore hoki nga raruraru i oho ai nga ngakau o nga iwi c rua i nga ra o mua, kua noho pai i naianei i raro i to maru, penei hoki me nga tini iwi i raro i to mana, c tatua nei i te ao katoa. Heoi, kia ora koe c te Kuini, ma te Atua koe c manaaki, c tiaki, me to whanau, me au Minita, me au kai-whakahaere katoa i raro i to mana.—B Ihowa Tohungia a te Kuini." 21. Henare Kaihau : E pai ana, c penei ana taku titiro kite whakautu a te kaikorero nei: kaore kau he kupu i roto i taua pukapuka mihi ki a te Kuini c whakahua ana i tena Pire Poari; engari na te Kawanatanga tonu i kite tena mahara. 22. Honore Timi Kara : B hara ia te Kuini te Pire Poari; engari na te Kawanatanga ke ? Wi Pere: Ac ra, engari ko te Pire tena i hanga etc Kawanatanga i runga ite whakahau ate Kuini, kia whakaarohia c te Kawanatanga nga kupu o roto i te pukapuka mihi a nga Maori ki a ia. 23. Henare Kaihau : B ki ana koe me hoatu kite Poari te mana me te whakahaere o nga whenua Maori katoa ? Wi Pere : Ac, o nga whenua anake c tukua atu ana ki a ia c nga tangata nona, ko nga whenua kaore c tukua atu ana, kaua ena c riro ma te Poari c whakahaere. 24. Henare Kaihau : Kaati ra, kei te marama ranei koe kite ahua o nga mana c kiia ana i roto i te Pire nei kia hoatu ki taua Poari ? Wi Pere: He tuku ra i nga whenua kite riihi te tino mea tika hei mahi ma ratou ki taku mahara : Tuarua, me hanga etahi wahi hei paamu ma nga Maori, a ko etahi atu o ona tikanga ko te tapatapahi i nga whenua kia ririki nga wawahanga—ara, mehemea 10,000 eka o tetahi whenua me tapahi kia wha pea nga wahanga, kia ahei ai te riihi atu kite Pakeha. 25. Henare Kaihau: Kaati, kaore koia ite penei na to mahara: na te Kawanatanga tonu i hanga nga mate me nga kino katoa c peehi nei i te iwi Maori tae mai ki naianei a kite whakaturia tenei Poari ko te Kawanatanga ano te mana mo runga—e hara ite mea eki ana ahau na tenei Kawanatanga c tv nei, engari na nga Kawanatanga katoa—kua whakapuare tera i tetahi atu huarahi ano c mate ai nga Maori ? Wi Pere : Kaore; ko te take ma te ture c tohutohu atu kite Poari nga mahi hei mahi mana. Xi te kore ratou c haere i runga ita te ture, ko te whareherehere te mutunga mo ratou. Aki te mahi kino te Tiamana ote Poari ka taea te muru ona whenua. Me pewhea koia c taea ai c te Poari te hoko whenua ite mea c araitia ana te hoko ? Heoi kau te mea c taea c ratou ko te tahae pea i nga moni. A heoi, kite pena ratou kua he ratou ite ture a c kore ratou c waiho c te ture. Te mutunga iho ka kai ratou ite kai ote pouritanga me te teteatanga o nga niho. 26. Henare Kaihau : A, c ki ana koe kite mahi kino te Poari ko te whareherehere te mutunga mona—me te Kawanatanga ano pea hoki—ta te mea ko te Kawanatanga te mana kei runga i te Poari. Ka hopukia atu koia c koe te Poari kite whareherehere mo tana mahinga i nga tikanga c whakamanaia ana c koe hei mahi mana? Wi Pere : Ha, me whakautu eau tena patai ? Kaore ra he mana i hoatu c au c whakaae ana kia tahae ratou i nga moni; heoi te mana i hoatu eauko te mana kia mahi ai ratou ite moni maku, kaore au iki me tahae ratou. Xi te pera ratou, heoi taku kupu, ka kai ratou ite kai o te pouritanga. 27. Henare Kaihau: A, kei whea he moni ? Me puta mai i whea te moni hei utu i nga raruraru o te Poari ? Wi Pere : Kei roto ra pea tena i te Pire. 28. Henare Kaihau : Engari ra kei hea he huarahi moni ? Wi Pere : Ka nui nga huarahi. Mehemea ka riihitia etc Poari tetahi wahi o nga whenua o toku hapu, me ki mo te £120 pea ite tau, heoi kua kaha ratou kite nama kia £4,000. Ka ea te itareti o te £4,000 i tena £120, a ka ahei tena £4,000 hei whakapai i te whenua, a ka taea hoki c te Kawanatanga te pooti he moni hei whakaea i nga raruraru o te Poari. 29. Henare Kaihau : Kaati, kua mohio au, ka hoatu ko te whenua hei punga mo te moni c namaia ra i runga i te aronga o te korero ? Wi Pere: Kaore c peratia ; c penei ana taku, ko nga hua c puta ana i runga i taua whenua hei punga. 30. Henare Kaihau : Kaore kau ra he kupu pera i roto i te Pire ? Wi Pere : Kei te rapu tatou i naianei kei te kimi mehemea tera ranei c kitea nga huarahi c taea ai te hanga i te Pire kia pai ai, engari kei roto ano i tenei Pire c takoto nei c whakaatu ana te huarahi c taea ai he moni. B ki ana a wahanga tekiona (2) o tekiona 32 o te " Ture Whakanohonoho kite Tangata Whakahaere hoki i nga Whenua Maori " o tera tau : " Xi te marama te Minita, ma oti te whiriwhiri c raua ko te Minita mo nga Whenua, kite pai o nga mahi c meatia ra kia mahia a kite tika hoki o nga moni c meatia ana kia whakapaua ki aua mahi, ka ahei ia, i runga i tana i whakaaro ai, kite whakahau kia tukuna-a-nama atu kite Poari nga moni c tonoa ra, etahi moni iti iho ranei, a me whakarite aua moni c te Paremete i roto i nga Moni mo nga Mahi Nunui ote Koroni: Engari hui katoa te moni c taea te tuku-a-nama atu i raro i tenei tekiona kite Poari kotahi i roto i te tau kotahi kaua c nuku atu i te rima mano pauna." 31. Henare Kaihau : Kaore kau ra he tikanga o tena tekiona? Wi Pere : He aha te pai ote patai mai i ena tv patai ? Kei te kimi nei hoki tatou i naianei. E ki ana a wahanga tekiona (3) o taua tekiona ra ano: " Ko taua moni i tukuna-a-nama atu ra, hui atu ki tona initareti c rima pauna mo te rau i te tau kotahi, me tau i runga i te mana o tenei Ture hei taunaha ki runga ki nga moni c puta ana i nga whenua i whiwhi i nga painga o nga mahi i oti i taua moni, a ko taua taunaha me whakariterite kia rite ai ano te rahi te iti ranei kite painga i whiwhi ai ia poraka i aua mahi." Xi te eke kite hikipene i te eka nga moni c pau ite whakahaerenga i te riihi o tetahi poraka, a riihitia ana nga whenua mo te kotahi hereni mo te eka, heoi, ea tonu atu i nga moni reti o te hawhe tau kotahi nga moni i whakapaua.

20