a.—lb

8

ite tau 1870 i runga i teneimea. (3.) Pukapuka huinga korero i whakapuakina kite aroaro ote Eoiara Komihana i te tau 1879. (4.) Pukapuka huinga korero me nga ripoata mo te alma ote kura i Motueka i nga tau 1856, 1876, 1877. (5.) Pukapuka huinga korero mo te kupu whakamahara mo nga tekau ote Karnupane o Niu Tireni. (6.) Nga mapi mo aua Eahui i Motueka. 9 o Hurae, 1883. Na Te Make.

Kupu mo ruuga mo te rarangi 28a mo te whakamana i nga Mahi motuhake 1886 i whakaurua Ida ahei ai te Kawana kite whakapuaki ota i roto ite Kaunihera he ki penei ko nga Karauna Karaati i wliakaputaina ite2s a Hurae, me te i o Akuhata, 1853, kite Pihopa o Niu Tireni mo etahi Eahui Maori kei te takiwa o Motueka, me whakakore a me whakapumau aua whenua ki raro i te maiia o te Kai Tiaki o te Katoa hei painga ma nga Maori mo ratou aua rahui i te whakaritenga tuatahi a tae atn hold ki o ratou uri. Koinbi nga whakahe i korerotia cte Hatahauihi mema ote Paremete mo te taha kite Pihopa o Whakatu ite aroaro ote Komiti mo nga Whema Karauna : (1.) Kaore i tukua he takiwa hei whakapnakanga kupu ma te Pihopa i runga i tenei putake. (2.) Ko taua Ture c korerotia ra, c hara ite ture tika hei whakaurunga atu i tetahi rarangi pena. (3') He he rawa kia meatia kia whakakahoretia te karaati i te mea tera atu etahi whenua penei ano inahoki kei Whanganui kei Te Aute i Nepia me era atu wahi o te koroni a tera c paugia aua whenua c te ho mehemea ka paahitia tenei Ture. (4.) Kei te tail ano he painga ki nga Maori mo enei whenua a i whakaae ano ratou ite tuatahi me whakawhiti te ritenga mo enei whenua. (5.) Ko aua whenua ra c nohoia ana inaianei c etahi kai noho c tika ana kia whai whakaaro kia ratou. Ite rongonga ote Miuita Maori i nga korero a Te Hatahauihi ka mea ia. Kati hold ra, ite mea kua rongo ia i nga kupu whakahe, heoi c kore ia c tohe kia mau tonu taua rarangi a patua iho. Hei whakahe enei kupu c whai ake nei i nga whakahe a Te Hatahauihi : — Ite Paremete ote tau 1883 i homai tetahi pitihana ki te Whare mo te taha ki etahi Maori o Motueka kia whakahokia atu kia ratou aua whenua otiia i whakanekehia te whakaarohanga o taua pitihana i runga i te tono a Te Hatahauihi i te mea c ngaro ana te Pihopa o Nerehana kei Ingarangi. I ara auo taua pitihana i te uohonga o te Paremete i te 1884, a i muri iho i te tino rapunga nuitanga c te Komiti tikanga Maori, tau ana lie ripoata penei ara : " I te whakaaro o tenei Komiti kaore i te whakamana nga ritenga o te Tiakanga a me hanga ritenga te Kawanatanga i roto ranei i te Hupirimi Kooti me hanga Ture ranei hei whakahoki atu i taua whenua ki tona ahua o te tuatahi ara lie rahui i raro ite maiia ote Kaitiaki ote Katoa. Amo runga mo te karaati mo tera wahi o nga whenua ote Karauna. Xi te mahara ote Komiti me hold atu taua whenua kia te Karauna.—■ He mea tuhi, J. B. B. Pabaiho, Tiamana. 30 o Okefcopa, 1884." (a.) I tae atu ano he whakaatu kite Pihopa o "Whakatu tera c pai te Komiti kite whakarongo ki ana kupu mo runga mo te pitihana ra. Otiia kaore ia i tae mai, he aha rate take. Koia ra ka mohiotia kaore c tika tena kupu hei whakaroa i taua mahi. (b.) Mo runga mo te kupu whakahe i te whakaurunga o te rarangi mo taua keehi ki roto ki taua Ture mo nga mahi motuhake. Ahakoa ka homai he ture motuhake tonu mo tenei mea tera ano c amuamu c whakahe nga tangata c pupuri ana i taua whenua, otiia ka whakahe tonu ratou ahakoa c mohio ana ratou kei tino he ta ratou pupuri i aua whenua. (c.) E ki ana c he ana te whaka-raruraru i taua karaati. Koi nei tonu te kupu c whakapuakina ana ana meatia he tikanga hei whakatika hei whakaea i tetahi he. Me te ki hoki ka noho maharahara nga tangata mo a ratou whenua mehemea c taea ana te whakakore i nga Karauna karaati. Te Eahui Kuka i Whanganui. Mo taua Eahui ahakoa c ahua rite ana nga tikanga o roto o te karaati c rere ke ana nga ritenga, inahoki c hara taua wahi i te whenua Maori a kaore ratou i whai paanga ki taua whenua i taua wa. I whakaritea taua wahi irnua hei taone mo Pita, ara mo Whanganui, otiia i te mea he nui rawa a mohiotia iho c kore c kapi i te taone a whakahokia iho i te tau 1849. A i te wa i whakaputaina te karaati i te tau 1852 ko te ahua o aua whenua i taua wa, he whenua tanoe, otiia ko te mea nui hei tirohanga mo taua whenua ra, ara c hara inga Maori taua whenua i taua whenua ra, erangi na te Karauna kc a c tino ahei ana te Kawana mehemea c whai mana ana kite tuku atu i taua vviien.ua mo runga mo nga mahi c whakaaturia ana i roto i te karaati ara he whakarite i taua whenua hei oranga mo nga kura whakaako i nga tamariki a nga taugata rawakore o nga moutere. Ko te whakaritenga oteaei whenua c hara ite mea c takahi ana i etahi tikanga Tiaki, c tango ana ranei i te whenua a nga Maori pena me taua wheuua i Motueka i te mea hoki ko taua whenua i Whanganui c takoto mangere ana i taua wa. Te Whenua i Te Aute. Mo ruuga mo te whenua c korerotia ra ki roto kite karaati mo Te Aute, kei te rere ke rawa te ahua o tenei, kaore i rite ki nga whenua i Motueka. Ko taua whenua kura iTe Aute c toru nga karaati mo nga piihi c toru c takoto papatahi ana, na c rua o aua whenua i ata tukua c nga Maori kite Karauna i raro i nga ritenga o "Te Ture Eahui Maori, 1856," kia ahei ai te whakaputa ite karaati a ko te toru o aua whenua ho mea hoatu noa c te Karauna i ruuga i te whakaaetanga a Ta Hori Kerei. Ko enei karaati i whakaputaina kite Pihopa o Niu Tireni a nana i tuku i muri Id te Hinota nui. Ko te tikanga Tiaki mo te wahi whenua i tukua ra c nga Maori c rere ke ana i to te wahi i tukua c te Karauna. Ko nga eka o aua whenua. Na nga Maori i tuku 1,745 eka na te Karauna 1,408 eka. Kotahi, te karaati he mea tuhi tuhi itelo o Hune, 1857, a c whakapumau ana ite whenua kite Pihopa o Niu Tireui i ruuga i te tikanga Tiaki hei oranga mo tetahi kura ki Te Aute hei painga mo nga tangata Maori o Niu Tireni. Ko tetahi o aua Karaati, pera ano te ra i tuhia ai me ona tikanga tiaki hoki.