NO HERETAUNGA.

Huia Tangata Kotahi, Volume 2, Issue 19, 23 June 1894, Page 1

NO HERETAUNGA.

KUA taemai te Reta a loapa Te Hau, o te Karaka Kihipane, i tuhia mai i te 19 o Mei 1894, he whakatu mai kua tukua mai e ia te Pauna kotahi mo te tau hou ara, 1894, i t ki;a mai e ia i te 22.0 Mei nei. Kua tae mai te reta a kaititiro, I tuliin i te Itt o nga rao Hune nei, kaore te kainga i roto. K ngari kote aronpi o nga korero e aim ana ki tt>tahi tikanga e Pa ana ki ngatangatao kaikohe, mete Hiiri o te pautapeta o Kaikohe, kua oti ano te whakaniarama kinga lion e kore nga tu alma reta Penei e tain ki to tatou uianu.— X« te. Etita. . . E mea atu ana alvui kite hon i te Karaka, ara kia loapa, kaore ano i tae mai te moni kia ahau kua maha tenei nga ra i muri o to whakaaturanga mai e tatari ana ahau, Tena pea kei te Poutapata o >ona Je raruraru ana, mei tae

mai hoki kua tukus kl to Pepa nei kia kite iho si te hoa," katahi ano to" inohf tuku mil i pa ai he rarursru, ki rungs ko tenet, tera pea kei te haere marie otira ka aoa atu nga ra,— EtUa. Kua tee mai te rata a Wiremu, R. Mlkaera o Wairarapa, helPatai mai mo te abua o te tuku. korero ki to Pepa nei, i wiraiga i te hunga kua utu, mete hunga kaore sno" : t otu..tsu ite Pepa, he mea mans Ida taia e tetahi Pukapuka whakamarama i to kino o te walplro. £ tika ana ano Ma whakamaratnatia ki nga hoa te abua o te tuku korero mai ate bunga kaore ano i wbangai ite manu. Heoi nga korero e haere ana i roto ite Pepa na to hunga kua utu tau., Otira he pukapufiriena ia koe na, hei whakaatu i to mate o te wai whakabaurangi mete huarshi e puta al te ihu bte Iwl, kite ao marama. No reira e tika ana kia taia ki to Pepa nei, i runga i te ahua kore utu. E ngari kite mahia i runga i te aha* Pukapuka motuhalce, katahi ka utua te Perehltanga, motuke ite utu o te Pepa, kei rungs i to msbs o nga kape te tikanga atu, kite kai Perehi, Haunga ia nga rongo korero.—" Kate Etita. Kua tae mat to rets a Heta Matua hei tuku khrHuis, a koaua korero he whnkahe nana ki te whakatau a to Kooti Tuinuaki mo Porangahau Poraka. He aha koa kei pouri mai te hoa Porangahau, Ina kore e taiaki tePjpa nei taua rata, i runga ano i te abua taimaua mo te Penei, I te mea kei 4e puare nga huarahi haere nga mo enei tu ahua i raro inga tikanga o te kooti whenua maori e puta atu ai kite waingohia, kite kore ranei.~-.yafe Etita. Kua tae mai tejreta a Hori Herehere Mete reta a Hori Wharerangi. Heoi kei te rere tonu to manu ki nga hoa. No te tekau ma rua o nga ra o Hune nei ka' tu te hakari mo to Taha Otene rstta ko Pukewhinau. U to Waipatu. I hui katoa ngarangaMrs o Heretsungs Ids kite i to ratou taonga. I t to mai sno te peene kite whaka nui i te hakari o tetahi o ratou. E mea ana tetahi korero, ko te take i kaha ai to hia moe o to tangata, na te mea kua iti to toto kei te mahunga o te tangata. Mehemea kanul to heke o te toto kite mahunga, kanui ano te pai o nga mahara huhua noa iho ki roto i te mahunga o to tangata. Ko tenei korero kua kiia e tetahi takuta e tika ana. He penei tona whakamarama i taua mea ; mehemea to tangata ka takoto ko tona mahunga ki raro, kaore e moe, a mehemea ia kite haere ki runsa i tetahi turn noho ai i inuri tata iho, ka kite koe, kua ahua hia moe te tangata. Ko etahi tangata e mea ana he reka rawa te moe i muringa iho o te kai. Kaati e mea ana ano taua takuta ko te take na to mea kua heke ke iho nga toto kite puku kite mahi i nga kai kia pai, na reira ka hia moe te tangata. Ko etahi' tangata he mohio.rawa.ki to korero i te mea e takoto ana, kp te take na to mea kanui te heke o te toto kl roto i tona' mahunga. Kotahi tetahi tangata. pakeha i kitea e mau na haere ana i to wai i te awa o Waipawa, na tetahi tamaiti i kite. Ko te awa kua puke. <Cua kitea ko taua tangata no runga o Waipawa, i kite etahi tangata e haurangi ana taua tangata i tetahi rangi ake. Kua timata te whakawa o Kerei kaihau me tina hapu, ko taua whakawa mo ta ratou whaKararurarunga ite ruuri ote Rori ki Opuatia. Kua tae mai to rongo, kua hut te hapu o Ngatipa ki Oputia ko te take o taua hui he mahi i tetahi pukapuka whakamana mo Kerei kai:>au, kia mana ia kite tono ite Tiwhikete mo Opuatia, kite tono hoki kia unuhia atu nga here o taua whenua, a kia ahel hoki kite riihi atu i whenua kite pakeha. Kua kite matou ite pepa o Nepia, i tetahi Aitoa t puta ki Matonepara, Wairarapa, e rua

tanga tae mahi ana i roto i te koaro kohatu, ka horo te koare, ki runga ia raiia, ko tetahi o rana tata tonu ka bemo r ite kitenga, ko tona hoa kua hemo, ngakungaku katoa te tinana ka nul te pouri i pa ki nga tangata o reira. Kei tenoho te kooti whakawa whenua maori i konei (Hehitingi; kote keehi kei te aroaroote kooti ko Mangaohane nama 1. Kia mutu tenei ka tu mai ko Mangaohane nama 2. Kua whakaaria a Makeneti hei mema mote tunga o Paika mo Tnapeka, ko raua ano ko Paika i tu i te pootitanga mema, hinga ana ia, kaore ano i mohiotia mehemea ka whakaaria mai ano tetahi tangata hei whakatete ia Makeneti. Kua kite matou kite pepa o Polbakena, kua whakaturia te kaumatua nei a Ta Hori Kerei hei mema mote Kaunihera o Ingarangi, a note mane te rua tekau ma rimaongarao Aperira nei ia i ontitia ai kl taua turanga. ' E rua tangata mahi Ika i tahuri i Oltau he mea kite atu na nga maori, i ora aK Kua kite matou kite Rewharii o' Karaltiati, kua tuturu mo Hurae te waru onga ra ka Paiti a Tiakihana, te mangumangu raua ko Kopeta, mo te Hamipiona ote ao mete moni e toru *nano pauna, ko enei nga tangata kaha ote Ao nei kite Paiti. I paiti ano raua i tera tau a kaore tetahi o raua I mate, engari i taua takiwa « mate ana te waewae o Tiakihana. No Hune te whituonga rao Mei nei ko tuhera te Whare Paremata o Atirei, Atareria kite tonga kua kuhua e tetahi o nga mema te Pire Pooti wahine nei ki roto, a e maharatia ana ka roate whare e korero ana i tenei Pire. 11 Whenua Maori a Te Tumuaki kei KiMldni i naianei e noho ana, ko nga keehi kei te aroaroote kooti ko ngatono whakawa tuarua mote wawahanga ote Hauturu Poraka. E toru tangata kua whakaaria hei Tumuaki rPika> mo te Whare Paremata konga ingoao nga tangata ko O'Ruka, ko Tuari, t*e Kinihi. Ko nga wahi o Heretaunga net kua Waipuke «a ko Karaiwa. ko etahi wahi o Hehitingi, ko Haweraka, Poukawa mete Pakipaki tera atu ano etahi wahi, o nga motu nei kua WaipukeKotahi pakeha kua whainatia kite moni tekau herengi e te kooti o otakou mo tana hokonga rama ki tetahi tamaiti tekau ma toru nga tau. Kua mau tetahi tangata, ko Aporo Hakaraia te ingoa, kite whare herehere, mo nga marama e toru, mo tona hara whanako. E ma nga hara penei o taua tangata ko taua tangata no Hokianga. Kua mutu te Hui kite Waipatu ite Mane nei te tekau ma waru onga ra, kua paahitia e taua hui kia kawea nga pitihana me nga pire i oti i Pakirikiri kia haina haeretia i roto i nga roheo Heretaunga. I tu ano hoki te komiti wahine o Heretaunga kite patapatai i nga rarangi o Pinepinetekura ki tetahi o nga mema o te kotahitanga, a te mutunga o ta ratou patai i te mea hoki ka marama, kapootitia eratouto ratou whakaae ki taua pire, kaore rawa tetahi kotahi o taua komiti i whakakore kua pakaru te hui inaianei, te rua te kaa nga ra o tenei marama. E mea ana te pepa 6 Poneke, ko tetahi mahi whai tikanganui e mahia ete Paremata i tenei nohoanga, kote ture mo te tana Maori i tukua nei ete Pirimia kite whare. O te timataranga mai ote Paremata i tetau 1864 tae mai kLtenei ra, kua tae kite ono nga plka i tu, ko te mea tuatahi i tu koTa Taare Kiriwhata, muri mai ko Ta Bawiri Moanaroa, muri inai ko Ta Paranihi Pere, No te tau 1876 ko Ta Wiremu Pitihapete, no tona mea tanga ano hei pika mo te whare o Runga ka mutu. Mo Hurae q te tau 1876 ka eke ko Ta Morih; O'Ruku. a mo te tau 1891 ko Melha Tuari.