TE ARAWA ME ANA MOANA.

Toa Takitini, Issue 61, 1 September 1926, Page 459

TE ARAWA ME ANA MOANA.

NO te 27 o nga ra o Hanuere 1926 nei ka whakaotia e te Poari Tiaki o te Arawa kia puta he whakaaro ma te Poari ara ma te Arawa ki nga tangata i puta te kaha kite whakahacre i te Keehi o nga Moana, mai o to timatanga tae noa ki to tutukitanga o tera take. Koia nei nga tangata i whakaaetia kia puta he Kolia kia ratau: Wiremu Ereatara H. K. Ehau Te Morehu te Kirikau Key. E. Bennett Ko Taiporutu Mitchell, Tiarnana o te Poari tetahi, heoi kihai i whakaae kia uru ia ki tana ropu. Kai te tika tonu enei tangata kua whakahuatia i runga akc nei, engari maaku e apiti atu ano nga ingoa o Taiporutu Mitchell me W. K. Wi Hapi, ehara i te mea kia puta he whakaaro kia raua, kaore, engari mo nga whakamaramatanga o nga main a ia tangata a ia tangata o te hunga kua whakahuatia i runga ake nei. He aha nga mahi a enci tangata mo te Keehi o nga Moana i tika ai kia whakaarotia ratau? Kihai koia aTe Arawa i whakaaro kia ratou mo a ratau mahi? MO WIKEA I IT EKE AT A. No te hui i Tarewa i muri mai o te Whakataunga Tiali o To Hupirimi Kooti “Ka ahei ano i nga tangata Maori no ratau nga moana, ara te takere onga Moana te kawe i o ratau take kia uiuia e te Kooti whenna Maori i runga i o ratau take “Maori.” No tenei wa ka whakaotia c taua hui i tu ki Tarewa ma Wiremu Ereatara c whakaemi nga korero a te Arawa e pa ana ki nga Alcana, i puta i roto i nga korero Kooti whcnua Maori, whakawa Komiti i era atu hui ranei, nga pakanga mo nga kai o te moana mo nga rohe ranei o te moana i waenga o nga hapu, o nga tangata ranei o rotoi ana —Ko ana korero hai whakatakoto kite aroaro o to Kooti whenuo Maori ina tae te keehi a nga Maori kite Kooti. tie mahi nui tatenei tangata inahoki te uni o nga pukapuka o nga Kooti hai kimihanga. No Rotorua ake 78 nga pukapuka ~ Maketu 21 ~ To Taheke 8 ~ ~ ~ Taupo 22 ~ ~ No rcira te uni o te mahi mo to whakatakoto i 1c kaupapa o te keehi a te Arawa. Ahakoa i puta ano he whakaaro i te wa e mahi ana, e tika ana- ano kia whai-w hakaarotia ia e te Arawa ki nga hua o tona kaha.

H. K. EHAU. Ko ia te hoa o Wiremu Ereatara mo nga korero o nga moana, ko ia hoki hai whakatakoto kite aroaro o to Roia, hai whakamarama i etahi tikanga Maori c pa ana ki nga Moan a, ki a inarama ai te Roia kite whakacke ki runga i nga Ture. TE MOREHU TE KIRIKAU. He tangata lenei i puta to Kaha mo te whakahaere i nga tikanga mo te Keehi o nga Moana—i te \va kahore ano ate Arawa i awangawanga mo to tautohe kite Kawanatanga mo le mana ki nga Moana, i tc \va ka whanui te whakahaere a Peneti i tana pakanga kite Ropu Hii Ika o Rotorua, ka tangohia ete Morehu To Kirikau ma ngati Pikiao e whakahaere tana take timata mai i te tan 1907 tae mai kite tan 1909 katahi ano ato Arawa ka urn ki nga whakahaere mo te Keehi mo nga moana, ka kotahi a te Arawa katoa, ahakoa e tokomaha tonu ana e whakaaro ana i rnnga i nga korero a nga hoa pakeha, he manmau moni non iho, kaha tonu aTe Morehu kite whakahaere ia ngati Pikiao kia kohia he moni i te tan 1908 ka takoto ia Te Morehu me on a hapn e £BSO hai moni timatanga mo te Keehi, i muri mai ko ia tonu'ki te whakahaere ite kohi moni mo nga moana tae noa kite tutukitanga o te pakanga—E tika ana ano ia ki a urn ki nga manaakitanga a Te Awara. REV. F. BENNETT. Katahi ano ka puta te mahara mo te matua o te Keehi o nga moana a te Arawa. Ipenei ai takn korero mo Peneti, he hokinga whakamnritanga no nga mahara kite timatanga mai ote Keehi o nga moana ate Arawa. Kua korerotia i era atu pntanga o te Toa Takitini te whinnga a te Ture ia Te Manihera Tumatahi mo te hiinga ika kaore he raihana hii ika ona. Koia nei te timatanga ote pakanga i waenga nui ia Rev. F. Bennett me to Ropu Hii Ika o Rotorua timata mai i te marama o Noema i te tan 1907 tae mai kite tan 1909. He pakanga nni tenei i taea e tetahi taha e tetalii taha nga Ture hai tantoko i te tohe a tetahi taha me tetahi taha. He pakanga tino nni tenei, no tenei wa katahi ka kereeme a Peneti i nga moana wai-maori no nga Maori ake kaore lie take ote Pakeha, ehara ite pera mete wai-tai he huarahi no te Katoa Tukua tonutia atu tana kereeme kite Kawanatanga—Kei raro ite Tiriti o Waitangi, ite Ture Here Ngawha mete “Game Act” o ana take. Ko nga korero mo te hohonntanga o tenei pakanga mo tetahi wa atu ka whakamarama—Heoi ano te mea nui, i runga ite Kaha o ana take i whakatakoto ai kite Ropu o Rotorua mete Kawanatanga, ka homai ete Kawanatanga kite Kaunihcra o te Arawa e 20 nga raihana hii ika he Kotahi herein i to mea kotahi he panna ke hoki mo te Raihana mo te tan, na runga i to kaha i te marama ka puta te waalii iuatahi o I(* Keehi <> nga moana. Mai otewa e noho ana a Peneti i Rotorua ko la tonu te Kai-whakahaere ote keehi o nga moana. Ahakoa nga Roia ki mai kaore he take o te keehi a nga Maori mo nga moana kaore ia i

lioha i ngoikore ranei, tae noa ki tona hikitanga ki Heretaunga i runga tonu ona whakaaro i te keehi o nga inoanaKua u ra ki uta. no reira e tika tenei tangata ki a nui te mihi a kia whiwhi ano hoki i tetahi o to Rokiroki a tona kuia a Whakaotirangi. Tera atu te roanga, RAIMONA HERETAUNGA, Whakarewarewa. Hune 27, 1926.