KUA TAUNGATIA.

Toa Takitini, Issue 39, 1 November 1924, Page 133

KUA TAUNGATIA.

Na R.T.K. KA mahia e te tangata tetahi mahi, ka tuaruatia, ka tuatorutia ka tuangahurutia, nawai ra ka waihotia hei tikanga tuturu nana, ara, ka taungatia ia ki tera mahi, ki tera tikanga ranei. Kei runga i nga tikanga tuturu a te tangata tona ahua, he tangata pai ranei, he tangata kino ranei. He maha nga tikanga a te tangata e mohio tonu ana ia he tikanga kino otira i te mea kua taungatia ia kia ua tikanga kavvaihotia tonutia hei mahi mana. Ite timatanga ote tamaiti kite puhipuhi i te paipa a tona tipuna ka anini tona mahunga, ka ruaki ranei otira i tona tohetohe tonu nawai a ka reka, ka waihotia hei tikanga mana —kua taungatia. He aha te wai hei rite ki te waipiro te kawa? Kite horomia ete tangata ano kua kuhungia eia he ahi ki tona waha, otira kite tohe tonu ia kite inuinu ka reka taua mea kawa ra, ka minaia, no te meakua taungatia. He tokomaha nga tangata he maremare tonu ta ratau mahi ehara i te mea he mate no nga korokoro engari kua taungatia. Ko etahi tangata he uaua ta ratou whakarongo kite kauwhau kite korero, kaore e taea e ratou te pupuri o ratou whakaaro kia whakarongo tonu, engari ka aniuniu noa iho no te mea kua taungatia ratou kite tuku i o ratou whakaaro kia kotiti. Ko etahi tangata kei te kauwhau te minita kei te titiro ke ia i Te Toa Takitini, ko etahi wahine kei te tungoungou ki a ratou tamariki. Kua taungatia ratou ki tera tikanga. He tika ano e aru ana nga tamariki i nga mahi i nga tikanga o ratou matua o ratou tipuna, e kumea ana e nga toto otira ko te nuinga o a tatou mahi o a tatou tikanga he mea ata whakatupu. Kaore he tangata i whanau haurangi, i whanau tahae, i whanau kohuru. Ko te haurangi o te tangata he mea ata whakaako nana, he pena ano te tahae, te kohuru me era atu hara huhua. I waihotia ai te tahae hei mahi ma te tangata no te mea i akona eia i tona tamarikitanga. 1 timala ia kite man pokanoa i nga mea a ona matua a etahi atu tangata ranei. He mea iti noa taua mea ki tona whakaaro engari ko tona mutunga he tahae i te mea —kua taungatia. Nona matua te he he tukunga i a ia kia mau pokanoa i a ia ano e tamariki ana. Kite kohuru te tangata ehara ite mea no tona kaumatuatanga ia i kohuru ai engari no tona tamarikitanga ra ano. No tona tamarikitanga ano ka ndho te riri ki tona ngakau, te ngakau apo ranei, kaore i pehia, nawai a kua taungatia ia kite puku kino, kite tuku ite ahi ote riri kia raurara. Kua kohuru ke ia heoi ano te mea e taria ana hei patunga mana i te tangata ko te wa e rite ana. He pena te tangata haurangi, ahakoa ia mate, rawakore, tu tahanga, mate kai nga tamariki, kite whiwhi ia kite hereni ko tona whakaaro tuatahi ko te waipiro. Kua taungatia ia ki tera tikanga, kua kore ona kaha inaianei, kua

hipa ke hoki te wa hei whawhaitanga mana kite he. Ko te toreretanga tenei kite kino.

I oati tetahi tangata ki toua koka e kore rawa ia e inu i te waipiro ma te ringa rano o tona koka ia e whakainu. No te matenga o te koka ka whakakiia e te tangata nei te karaihe ki te waipiro ka whakamaua kite ringa o tona koka katahi ia ka tuturi ka inuniia te waipiro. He pakeha tenei tangata. Ina te korero mo te Maori. I ki atu te neehi ki tetahi tangata heoi ano te mea hei pupuri i te manawa o tana tamaiti he parani, kia hohoro tana haere kite tiki parani, haere tonu hoki tangata nei. Ka riro mai te parani, ite huarahi ka inumia pan katoa. I te uinga atu a te neehi kei hea te parani ka tito tangata nei kaore i honiai e te pakeha, a, i mate tana tamaiti. Kua taungatia. Kua kore he kaha kite peehi ite ngakau. Nui ake te waipiro i tana tamaiti.

Na Tikena ( Dickens) etahi korero aroha, korero pouri, mo te kaha-kore ote tangata kite tu kite he ite mea kua taungatia kite kino, kua kore he ohoohotanga ote hinengaro. I te kitenga o Tikena i te waka mau herehere a aim ana ki te whare-whakawa, ka mohio ia he herehere e haria ana kite whare-herehere, ka whai ia i muri. I waho ote whare-whakawa ka tu te waka, he nui hoki te tangata i reira e tatari ana kite putanga mai o nga herehere. Kei konei me tuku ma Tikena ano e korero. I mea ia, 44 Kihai i takitaro ka tuwhera te tatau, ka puta mai tokorua nga herehere. Tokorua he kotiro anake, ko te mea pakeke kaore i nui ake i te 16 nga tau, ko te mea iti kaore ano i eke kite 14. Ite rite o raua ahua i marama he tauakana he teina raua engari tangatanga ana nga tohu o te hara i te mata o te tuakana ano he mea tohu kite maitai wera. He papai o raua kakahu, no te mea iti nga kakahu pai atu. Ite mea i herea o raua ringaringa kite hanakapu, marama noa te titiro kite rite o raua ahua kite rite o raua kakahu, engari ko te tu o te tuakana, ko tana titiro, ko tana korero, rere ke noa atu ito te taina, Ko te taina wairurututonu tana tangi —ehara i te mea he tangi noa iho, he tangi ranei kia arohaina ai ia, engari he tangi i te nui o tona whakama; i uhia e ia tona mata ki tona hei; ko tona ahua katoa he mamae he pouri.”

1 te ui atu a tetahi wahine mata-mumura kite tuakana ki tona roa kite herehere, whakahi ana tana whakahoki, 44 E ono wiki mete mahi, hei aha koa, pai ke atu ite noho kite kainga horoi riihi ai . , . . ko Pera nei na hei tuatahi tenei mona te noho kite herehere. Maranga ki runga, heihei! ” Hei konei ka kumea eia te hei o tona taina mete karanga atu ano, 44 Maranga to mahunga ki runga, kia kitea ai to mata! Kaore au ite hae engari ko au he maia.” Ite whawhai ote taina kia wawe ia te ngaro atu ki roto o te waka ka kumea te ringa o te tuakana. katahi ka takiritia mai tata tonu ka taka. E te kai-korero, e marama ana ko te tuakana o enei tamariki kua taungatia kite hara. kahore ona whakama, ona numinumi, tena ko te taina ko

tona takanga tuatahi tenei, kei te ohooho tonu tona ngakan, kei te pouri, kei te mamae, kei te tangi—kaore ano kia taungatia, engari kite hoki atu ano ia ki te herehere, e ngaro tona whakama e pera me te tuakana, ara, e taungatia, e tupapakutia. Iki a Tikena ko te take i uru ai enei kotiro kite he, ko to raua koka he wahine kino, kaore i whakaako, i tiaki, i whakatupato, i ana tamariki, engari i tukuna e ia kia haere noa, kia kopikopiko i nga tiriti i te po, kia hoko i o raua tinana mo te moni. He wahi tino nui ta nga matua mo te hiki mo te pehi ranei i a ratou tamariki. He momo tahae a Ripeka. Ko tona tungaane ko Rapana he tangata tahae, he tangata tinihanga me tana tamaiti he mea ata whakaako kia pera, ara kaore tana tamaiti ata whakaako ki te tinihanga ki te tahae. E taea e nga matua, e nga whanaunga, e nga hoa, te whakaako te tamariki ki te pai ki te kino ranei, i runga i a ratou tauira. Ki te kaiponu te tamaiti he mea ata whakaako kia pera arra kaore taua tamaiti i whakaakona kia hoatu i etahi o ana kai ma ona hoa. Ta te tangata i tenei ao he hara—kahore he tangata tika kahore kia kotahi engari kia tupato kei waiho tonu te hara hei mahi, ka taungatia, kua kore he kaha, kua mate te whakama. I te hinganga o tetahi tangata ka ki na tona mate kai ia i mate ai. Ka mutu tana kai ka nonoke ano raua, a, ka hinga ano ki raro. laia i raro ka karanga ake ki tona hoa-riri, “ Kaati, patua to tangata, inahoki ka waiho tonu raro hei kainga.” Koia nei hoki, kaore he tangata e tu tonu e kore rawa e hinga engari kia tupato kei “ waiho tonu raro hei kainga ”ka taungatia. Otira ahakoa taungatia, ahakoa waihotia a raro hei kainga, kotahi ano te kai-whakaora. te kai-arahi i te tangata, ko Ihu Karaiti anake. Ripeneta, karanga atu ki a la, e murua o hara katoa, e whakawhiwhia koe ki te kaha, e wehi ai koe kite kino eamai ite pai, a e mohio koe kite rangimarie pono, kite hari e kore nei e taea te whakaaro.