HE KUPU TOHUNGA.

Toa Takitini, Issue 38, 1 October 1924, Page 116

HE KUPU TOHUNGA.

Na R.T.K. ITUHITUHIA e au i te Nama 35 etahi korero mo nga tangata rongo-nui o te iwi Ingarihi, i ki ai au ko nga tohunga tuhituhi pukapuka nga tangata rongo-nui o te pakeha, na konei ka totoko ake te hiahia kia taia ki te reo Maori etahi o a ratou kupuko etahi noa, ko nga mea tonu i rewa ake i roto i te ngakau. Na Edgar Allan Poe te kupu: 44 Fools rush in where angels fear to tread.” 44 Ko te wahi e wehi ai nga anahera ki te tu, ka rere te wairangi.” Kaore te wairangi e ata tirotiro, he rite tonu nga wahi katoa ki a ia: kaore he wahi tapu kaore he wahi noa; kaore he turanga nui kaore he turanga itihe orite tonu ki te wairangi. I te mea he wairangi kaore e raohio ki te whakaaro, kaore e mohio ki ona he. He mea pai te ata korero i nga kupu o te Karaipiture mo te wairangi, kia rua noa aku rarangi e whakahua ake: 44 E whakapuakina mai ana e te wairangi tona ngakau katoa; ta te whakaaro nui ia he pehi mo a muri ” (Whtauki 29, 11). E tika ana enei kupu mo etahi tangata e hohoro nei kite tu kite whaikorero i nga huihuinga nunui. 44 Rite tonu hoki kite papatanga o nga tataramoa i raro i te kohua te kata o te wairangi.” (Kaikauwhau 7, 6.)

44 A little learning is a dangerous thing, Drink deep or taste not the Pierian spring.” 44 Kia tupato kite matanranga pakupaku, Kia hohonu te inu ki te kore kaua epa atu ki te puna o te matauranga.” Na Alexander Pope enei kupu, he tino pepeha na te pakeha te raina tuatahi ara 44 Kia tupato ki te matauranga pakupaku.” E puta ana he mate, he aitua, i runga i te matauranga paku> paku, pai ke atu me i kore rawa he matauranga. Me raihana rawa te tangata ka ahei ai te whakananu rongoa; he arai i nga tangata kuare, kei hoko rongoa ka paihanatia te tangata. Ko ie whakamatautauranga takuta he tino taikaha na konei i kore ai e kohurutia te tangata e nga matauranga pakupaku. Kei raro i tenei kupu i te matauranga pakupaku, nga tangata e whakatu ana i a ratou hei takuta hei kai-whakaako ranei i nga mea ote Atua, ite mea kahore ratou i ata whakaakona. 4 ' Kia tupato ki te matauranga pakupaku,” 44 ’Tis better to have loved and lost. Than never to have loved at all.” 44 Pai atu te aroha ahakoa kihai i tutuki, I te kore rawa e aroha.” Ko te take i puta ai i a Tenihana (Tennyson) enei kupu no te matenga o tona hoa o Harama (Hallam)he hoa tino aroha nona. Na tona aroha ki a Harama i wareware ai ia kia ia ano, i rapu ai ite pai mo tetahi atu. I piki tona pai i tona aroha ahakoa i mate tona hoa. E tika ana ano enei kupu mo te aroha ote tangata ki te wahine ahakoa kahore taua wahine i pirangi ki a ia. Kaore te aroha e moumoutia. E ahua rite ana ki nga kupu a Tenihana nga kupu a Hakipia (Shakespeare), he kupu e whakahuatia ana e te ao, ara: 44 The course of true love never did run smooth.” 44 He huarahi tapokopoko te huarahi o te aroha pono." E ki ana te Maori he hunaonga kai-ngakautia te hunaonga i kinongia. Me he mea he pono te aroha o te tangata ki te wahine, ote wahine ranei ki te tane, e kore rawa e matoke ahakoa whakararurarutia e nga whanaunga engari ka kaha ke atu. Tenei ano tetahi kupu matau a Hakipia, ko te tino tohunsra tenei o te Ingarihi. 44 All that glisters is not gold.” 44 Ehara i te koura anake te mea kanapa.” Kei te marama noa te tikanga o enei kupu. He kanapa ano to te tini, to te paraharaha. He tokomaha nga tangata e kanapa ana ano he koura engari kite ata tirohia ehara kau he paraharaha. Kia tupato kite kanapa ote paraharaha. Hei tapiri mo enei korero ko nga kupu a Purana (Burns), ko te tino tohunga o te Kotimana. Ko te mahi a Purana. he parau whenua, kaore ia i tae ki nga kareti, a, i mate tino rawakore ia. Ko tana mehua mo te tangata ko te tangata ano, •ehara i nga moni, i nga ingoa, i nga tohu ranei.

“ The rank is but the guinea’s stamp, “ The man’s the gowd for a’ that.” Ko te ingoa ote tangata e rite ana kite tuhituhi ote moni, Ko te tangata ano ia te koura ahakoa he aha te aha.” Kaore a Purana i ngakau nui ki nga taitara rore, ta, aha ranei, e whakapiria atu ana ki te tangata, ko te tangata tonu ano te tino tohu honore. Kite kino te tangata kaore e rere ke ahakoa hoatu he taitara mona, kite pai te tangata kahore e rere ke ahakoa kore taitara. Ko te moni ko te koura ehara i nga tuhituhi. “He tangata te tangata ahakoa he aha te aha,” “ A man’s a man for a’ that, and a’ that,” e ki ana ko Purana. E parau ana a Purana i tana maara katahi ka tapahia e taua parau te kohanga a te kiore. Ka wehi te kiore, ka oma. Ka tu a Purana ka whai-korero kite kiore, ka puta ia ia tetahi o ana korero tino tohunga. Iki atu ia kite kiore kia kaua e wehi no te mea he rite tonu raua mo te mate katoa engari kei te pouri ia mo te aitua o te kiore i te pakarutanga o tana kohanga. I hanga e te kiore tana kohanga kia ahum ai ia ite takurua, a, i mate kai a kiore i tona whakaaro nui kia oti tona whare, kaore ia i watea kite tahae kai mana. Inaianei, aue! mongamonga noa taua kohanga. E taea hoki te aha. He aitua tena epa ana kite kiore kite tangata: — “ The best-laid schemes o’ mice an’ men Gang aft agley.” “ Ahakoa nga mahi ata whakatakoto a kiore a tangata. He maha nga wa takoto noa.” Kna meingatia enei kupu hei whakatauki ma te pakeha. Ka he nga mahi a te tangata ko tenei tana whakatauki. He hemonga noku a Purana, he tangata tino tau ki te whakatakoto ite korero. Inakoa hoki tetahi o ana kupu tohunga: — “ O wad some Power the giftie gie us, To see oorsels as ithers se eus! ” “ Aue, me i whai Mana kite homai kanohi ki a tatou, Kia kite ai tatou i a tatou me te kite a era atu.” I puta ai i a Purana enei kupu matau he kitenga nona ite kutu i runga i te potae o tetahi wahine tino ataahua nga kakahu. I mea pea taua wahine nui atu tona tau kaore ia i mohio kua weriweri katoa ia i te kutu kotahi. Kaore ona kanohi i kite i te kutu engari ko o etahi atu kanohi kei te matakitaki. Waihoki he nui nga tangata kei te mahara kei te tau ratou engari ki ta etahi titiro atu kei te weriweri. Me ki ake e an pohehe ai te tangata haurangi kei te tau ia kaore ia ite mohio nui atu tona anuanu. Ka haurangi te tangata, ka whero nga kanohi, ka pahuka te waha, ka heke te ware, ka turituri, ka korero kino, ka ngengere ka liaunga, ka whakahi. Ka mutu pea i a ia ki tana whakaaro iho, ki etahi atu ia nui atu te anuanu. Hei kupu whakamutunga ko nga kupu tohunga a Tamati Kerei (Thomas Gray). Ko ana korero i tuhituhia eia ki

tetahi urupa pae-ra-uta, he urupa no nga tangata rawa-kore, he tangi nana, i puta ai i a ia etahi kupu tino matau i te reo Ingarihi. I mea a Kerei me he mea taua hunga rawa-kore i whiwhi ki te moni, i tae ki nga kareti, ko wai ka hua, ko wai ka tohu, e tu etahi o ratou hei pirimia, hei tianara, hei kai waiata, hei tangata rongo-nui. Me i whanau kingi mai etahi o ratou e tu pea hei emepara. Otira i to ratou rawa-kore, mate roto noa iho nga nunui, nga pai, nga wehi i roto i a ratou, moumou noa iho, kahore i kitea, kahore i rangona, e te ao, ara: — “ Full many a gem of purest ray serene The dark, unfathom’d caves of ocean bear; Full many a flower is born to blush unseen, And waste its sweetness on the desert air.” “ Ano te nui o nga peara tino ataahua Kei nga tauwhare pouri o te hohonu; Ano te nui o nga puawai kei te kowhera noa, Kei te moumou noa i te kakara kite koraha.” He kupu na te pakeha, “ Haere ki Ranana kia kitea ai, kia rangona ai, koe.” Ko Ranana te putahi o te ao na reira te tangata matau ki te tae ki Ranana ka rangona. He tini nga tangata nunui, tangata pai, tangata matau, i te mea kei nga wahi ngaro ratou, kei nga wahi pae-ra-uta, kei nga wahi koraha, e noho ana, kahore i te kitea, kahore i te rangona—te moumou noa iho. (Taria te roanga.)