RATANA.

Toa Takitini, Issue 7, 1 February 1922, Page 13

RATANA.

Kite Etita oTe Toa Takitini, Kua kite au i nga korero a Arthur F. Williams, he whakahoki mo aku korero mo Ratana i puta iTe Kopara, ite Toa Takitini, me te N.Z. Churchman. Kua roa rawa tenei te wa hei whakahokinga mo nga korero i he Kopara, kua mataotaoria. He pu mihini te pu a A. F. Williams, kotahi ano te pakutanga, e torn rawa nga mata. Engari ko te ahua ote kaupapa o nga korero ko nga korero a A- F- Williams i te N.Z. Churchman o Tihema nei, he whakautu mo aku korero o Noema. Ko nga kupu hou ko nga rarangi Karaipiture mete whakatauki mo “te rangai maomao kua taka ki tua o Nukutaurua.” E ui ana au na Te Wiremu ake ranei enei kupu na tetahi ranei o nga etita o Te Toa Takitini? E whakahe ana au kite etita mo te kore ita i aku kupu i te N.Z. Churchman, he whakahoki nei a A. F. Williams mo aua korero. Ma te aha e mohiotia ai ete tangata te tika o nga kupu a A. F. Williams kaore nei aku i panuitia? He nui nga korero a A. F. Williams i kotiti

noa atu i aku i korero ai, he mea waihanga noa iho na tona ngakau. ina koa eki ana la kei te ki au me etahi atu kahore he tohunga o te takiwa o Ngati Porou. He korero tito noa tenei- No konei a Wereta me etahi atu, a me pehea e taea ai te ki kahore he tohunga o konei. Mo Tutekohi raua ko Hon Kingi, he ruarua noa o Ngati Porou kei te aro atu ki a raua, a kaore hoki nga tangata whai-whakaaro ite whakaae ki a raua. He tohunga raua pera ano me Ratana, engari e ki ana au nui ke atu te karakia o a raua tangata ito Ratana. Ko nga tangata a Hon Kingi tata tonu ka mate i te karakiatanga i te noho-pukutanga. He aha i puta ke ai nga kupu aA. F. Williams mo Ngati Porou, kahore hoki aku kupu i tuhia i runga i te ingoa o Ngati Porou engari i runga ano i toku ? E mamae ana a A. F. Williams moku i whakahe i tona tohunga i a Ratana; ko ahau kahore he tohunga. Tena koa ata tirohia nga korero aA. F. Williams. I whakahe au mo te kore karakia, mo te kore inoi, mo te kore tapu, o nga mahi a Ratana, otira kei te karo tenei pakeha i enei he o Ratana. Kahore kau he painga ote totohe ki tenei tu tangata, e whakatika nei i nga mea e marama ana kei te he. He puku totohe noa iho- E mea ana a A. F, Williams, “He Maori a Ratana, ehara ite pakeha, a e mohio ana 1a ki o te Maori ona tikanga, ona whakaaro, ona tapu.” Kaore tonu te Maori e whakaae kia puhipuhi paipa te tangata i te wa e whakahua ana i te ingoa o te Atua hei whakaora i te tangata. Ehara hoki ite mea ma te tae rawa kite Kareti e mohio ai te tangata kite tapu ote mahi kite Atua. Mehemea he tangata karakia a Ratana kua hopohopo ia, E ki ana ano a A- F. Williams “ma nga hua ka mohiotia ai te rakau.” E tika ana- Kaore rawa he hua kotahi o Ratana i kitea e au, kaore he tangata i ora i a ia, kahore he tangata i whakopono 3 i whakarere ranei i nga tohunga Maori. Ko nga rongo i rahi, ko nga hua kore rawa. Ko toku mohiotanga ki a Ratana, no runga i toku kite i toku rongo tonu kite mangai o Ratana, ehara ite mea whakaaro noa iho pena me etehi o nga korero a nga kai-tautoko i a Ratana. He nui noa atu tenei mohiotanga. E in ana a A F. Williams na te aha au i mohio ai he tohunga Maori a Ratana? Ka ki au na ana mahi, na ana kupu na an tikanga, na tona ahua. Kei te mohio te tangata i a au e noho ana hei etita mo Pe Pipiwharauroa i whawhatia e au nga tohunga Maori, a Hemi Tokoaka, a Karepa, a Rua, a Hikapuhi, a Wereta, a Pari Rekena, me etahi atu. Ko Ratana e

whakarite ana ki nga tikanga a Wereta- He tini nga tangata i ki i ora ratou i a Wereta, penei ano me nga tangata eki nei i ora ratou i a Ratana- I hoatu e Wereta tana rongoa ki te tangata i runga i te irigoa o te Matua, ote Tama, o te Wairua Tapu. Penei ano hoki ta Ratana, engari kua huia atu e ia nga anahera tapu ki te taha ote Matua, ote Tama ote Wairua Tapu. Kite kora te tangata e ora ka ki a Wereta he kore whakapono> penei ano a Ratana raua ko A. F. Williams. I mea au i te nama 62 oTe Pipiwharauroa, tau 1903; Ko tenei pea he tohunga e kore rawa e whakapa nga ringaringa kite tangata, engari ko te kupu kau noa kia puta, “Whakatika haere, na to whakapono koe i ora ai,” He kupu poropiti enei naku, ina kua tutuki i a Ratana. E kata ana ahau ki nga kupu a te pakeha e mea nei he pakeha au, a ko ia pea te Maori ina hoki i whakapono ai kite tohunga. E miharo ana au he aha i riro ke ai ma te pakeha e whakautu aku korero mo Ratana, e tohutohu tatou mo te tikanga o tenei kupu o te tohunga. Kua huri a Ratana i te motu, kua karanga hui nui mana, kua pau tona kaha, a e kore e roa ka hoha te tangata ki a ia, ka pera ano me era atu tohunga. He kupu whakamutunga maku he, rarangi karaipiture hei whakautu mo nga rarangi Karaipiture a Te Toa Takitim: “E whakatika hoki nga Karaiti teka, me nga poropiti teka, a ka hoatu e ratou nga tohu nunui, me nga mea whakamiharo; a mehemea e taea, ka mamingatia ano hoki te hunga i whiriwhiria” LMatiu 24:24!- “Te hunga i whinwhiria/’ ara nga minita, nga pihopa, me nga hmotaNA REWETI T. KOHERE, Tihema 26, 1921. East Cape[Ehara ite hanga nga korero ate “ Pakeha” nei. Rite tonu te taumaha o tana karawhiu 1 tana toki mo nga etita, mo Aata Wiremu, mo Ratana, tae atu ki nga pihopa ki nga Hinota ana tawai. ERe kaua e whakapae to ngakau i tuhituhi tahi te Etita me Aata Wiremu I tana reta. Na Aata anake tana reta tae noa ki te tongi whakamutunga. Kei te mohio tonu koe ki a Ngati Wiremu he whanau tino mohio ki a tatou ki to tatou reo me 6 tatou whakaaro Ko etahi o ratou kei runga noake 1 a tatou mo nga tikanga Maori- Mo to whakahe mo te korenga oto reta kite N.Z. Churchman e perehitia ki tenei pepa, 1 whakamaoritia e ahau, a i tae rawa kite whare perehi o Te Toa Takitini, kaati i titiro iho te

Etita ki te taumaha rawa o korero mo Ratana, whakarerea ana to reta Mehemea he hiahia to Aata Wiremu raua ko Ratana ki te utu i nga korero a Reweti, ka whakaaetia mo tenei nama e takoto mai nei . Na Te Etita