TURE MURU WHENUA.

Pipiwharauroa, Issue 100, 1 July 1906, Page 1

TURE MURU WHENUA.

"T TE Turei te 8 o nga ra o Mei i te -L Whare o Raro ote Paremete o Ingarangi, ka patai a Mr. Ashley (he iramutu no Rore Shaftesbury) kite Pirimia meheraea kua mohio ia kite Tore Whakanohonoho Whenua Maori i paahitia e te Kawanatanga o Niu Tireni i te tau 1905, a mehemea e whai kupu ana ia kite kingi Ida whakakorea taua ture i te mea e takahi ana i te Tiriti o Waitangi, ihanga nei ki waenganui o te Karauna me nga rangatira Maori o Niu Tireni. Ko te whakahoki a Mr. Churchill ko tenei : Kua ata tirotirohia e te Hekeretari o nga Koroni taua ture, a kitea ana e ia kahore he take e tohutohungia ai te kingi kia whakakorea taua ture. Ki tana whakaaro kahore i te takahi i te iiriti o Waitangi. I whakaaetia taua ture e te Whare o Raro o Niu Tireni, tokowha nei o nga mema he Maori. Ite korerotanga tuatoru o taua pire kotahi ano te mema Maori i whai kupu, a, i tautoko ia i taua pire. I patai ano a Mr. Ashley mehemea kahore i tukua te mana 0 nga whenua Maori kite Karauna e te Ture o te tau 1852 i whakaaetia ai he mana motuhake ki Niu Tireni. Ka mea a Mr. Churchill heoi ano tana whakahoki, kahore rawa nga Maori ite kino kite ture ote tau 1905. I tautokona e nga mema Maori o te Whare o Raro taua pire a ko te mea o ratou i whai kupu i mea ko tana whakahe rawa mo taua Pire he kore kaore 1 kaha rawa." Kei te whakaae ranei nga tangata matau o taua o te Maori ki tenei ture kua huaina nei e te Maori ko te Ture

Muru? Kahore ranei he wahi he o tenei ture, he wahi e takahi ana ite Tiriti o Waitangi ?Ko ta matou whakahoki ki ta matou patai ano, ae kei te whakaae ratou kahore he he inahoki i kore ai e whaikupu, he whakaae hoki te nohopuku. I runga i te nohopuku ote Maori ote kore e amuamu ka mea te Kawanatanga o Ingarangi kei te paingia tenei ture kua iriiria nei e taua he Ture Muru. E kore te Kawanatanga o Ingarangi, e kore a kingi Eruera e hamumu te reo kite kore hoki te iwi Maori e hamumu te reo ; kei te kiia te whakaaetanga a o tatou mema he whakaaetanga na te iwi Maori katoa. Ko te take i pooti ai o tatou mema mo tenei Ture he wehi no ratou ia Te Hetana, ehara i te mea he tino mohio no ratou hei ora mo te Maori tenei ture. Kua mate a Te Hetana ka ora nei ko Timi Kara, otira e kore a Timi e kaha kite tu kite mano te pakeha e tangi whenua nei. Kite whakatete a Timi kite pakeha e hinga ia, a i enei ra, kua puta noa te kupu ate pakeha kia turakina a Timi kia whakaturia ko Pereiha hei Minita Maori. I tae nga tangata no ratou nei a Waimarama Poraka ki Poneke kite korero kite Pirimia (Hooro-Tione) ki a Timi Kara, mete Minita mo nga whenua, he whakahe ite pitihana kia-tangohia ete Kawanatanga a Waimarama. Ko te hiahia o nga Maori he mahi kia 7000 eka, kia 22,000 eka me riihi. Ko te whakahoki ate Pirimia, ka tangohia e te Karauna i runga ite hoko nga wahi kaore e taea e nga Maori te mahi i te mea ka nui te hiahia ote pakeha kite whenua. Ka marama i enei kupu

ma te noho tonu o te Maori i runga i te whenua e kore ai e tangohia, ko nga whenua e riihi ana e ahei te Kawanatanga kite tango, —ko tenei ta te Kawanatanga whakamaoritanga i tenei kupu i te "toenga." Ete iwi, ka mate taua ; kaati te whakamanawa kite Kawanatanga, kite Paremete hoki. E te iwi e pehea anaokoutou whakaaro ki ta matou tono kia tukua he pitihana ki Ingarangi ; heoi ano hoki te huarahi e matauria ai to tatou kore e whakaae ki tenei Ture ? Kei te ngawari te utu o te tima i enei ra, £l2 ano mo te tangata kotahi. Ki ta matou nei whakaaro ake e takahi ana tenei Ture i te 2 o nga rarangi 0 te Tiriti o Waitangi, ara, te tango o te Kawanatanga i nga whenua Maori i runga 1 te hoko i te riihi ranei i te mea kahore i pai nga tangata no ratou te whenua. Kua tuhia e matou te Tiriti o Waitangi he wahi ke hei titiro ma tatou. E te iwi, kaua e taumaha, kaua e auto, kei te tangi whenua te pakeha, a e kore e hapa te whakamana o ta ratou tangi e o ratou mema huhua, hamama hoki te reo kia rangirua ai te tangi, no te mea e kiia te noho-puku he whakaae.