MATENGA O TE HETANA.

Pipiwharauroa, Issue 99, 1 June 1906, Page 10

MATENGA O TE HETANA.

(Na Pine Tamahori.) Kua riro a te Hetana Id te whenua ote tini ote mano. Kua ngaro ia i nga kanohi o tenei whakaminenga nui i a ata whakahaerea nei e ia mo nga tau tekau ma toru. Kua kore e rangona tona reo tohutohu i roto ite whare-o-raro. Kua mahue iho ia ia tona koroni i whakamanamana tonu nei ki aia mo enei tau maha. Kua riro atu ia i a mate a mahue iho ana ki muri nei ko te ngakau pouri mo te taonga nui kua riro nei. I te mea ka riro nei ia ka titiro whakamiharo te ngakau ki nga tu ahua huarahi i haerea e tenei tangata nui. I rere atu ia i runga ite tai e kia nei kei roto i nga mahi a te tangata e mau nei ite tangata i eke atu i te wa tika ki nga tunga nunui, a kore rawa i mohiotia e karangatia ia i te wa ano e mau ana ona ringa kite parau. Na te roa na te nui hoki o te mahi ka mutu te mahi a tenei mihini. Te upoko e whakaaro tonu nei i nga mea e pai ai te iwi, nga ringa e hohoro tonu nei kite awhina i te tangata ngoikore, te waha e mamae tahi nei mete hunga e mamae ana, e riri nei hold i nga mea he katoa kua ngaro ratou. Ka ngaro ia i roto o Niu Tireni, ka ngaro ano hold ia i roto i te ropu o nga kai whakatakoto whakaro ote kingitanga o Ingarangi. Ana mahi katoa i mahia e ia i runga i te ngakau tapatahi ite ringaringa kaha. Ki roto ki ona ringa e nga wari noaiho ana nga tu whakahaere tikanga katoa, e uaua ana ia ki era atu kai whakahaere. I hanga e ia ana ture hei painga mo te iwi hei tauira hoki ki era atu wahi. He he ona, e marama ana, otiia i naianei ka ngaro ehei, ka maharatia ko ana mahi pai, ka whakaurua ia ki roto kite rarangi ingoa o nga tangata nunui o te ao. I whakahonore ia i Niu Tireni a ka whakahonoretia hoki ia e tera, a e kore tona ingoa e ngaro i roto i a tera pukapuka mo hga.tau e heke iho nei. I roto i ana mahi ka tae mai te reo e kore nei e whakakoretia.ka haere ia, ka mahue iho ko ana mahi kite koroni kite ao katoa anohoki. Ma nga mahi ate tangata penei ka tu ai ka kaha ai te iwi. Kei roto i nga ngakau o te mano tona kohatu whakamahara. Ahakoa kaore a te Hatana i tae ki nga kura nu- . nui, e hara i te tangata rangatira, otiia na tona kaha ka tae ia kite tunga tiketike rawa, a whiwhi ana i a ia te iwi ki nga painga maha.

Kua timata noa atu te ahua ngenge o te Hetana i ona ra whakamutunga ki Ahitereiria. I te ratapu 10th hawe haora i mua o te rerenga o te tima ka haere ia kite moe. Toim aranga ake nui atu tona pai heoi ano ko te mamae o tona pakihiwi me tona puku i te ahialji e noho ana a ia, tona wahine me tona hekeretari e korerorero ana e tatari ana kite pere mo te tina o te Ahiahi. Ko ia i te takoto i runga i te hoopa me ona kahu katoa i lunga i a ia. 1 te rua tekau meneti o te pahi tanga o te ono, ka titiro atu onahoa kua rereke haere tona kanohi ka haere atu hoki raua kite awhina, ka karangatia te Takuta. Kaore rawa nei i roa i muri iho ka moe, i roto tonu i nga ringa o tona wahine. Ko tona mate he mate manawa. Nui atu tona pai i tona matenga kahore he koiri kaore he mamae mehemea tonu he tamaiti e moe ana. Kotahi ran e whitutekau macro ki waho o te moana ka mate nei a te Hetana, a whakahoki a tonutia atu te tima ki Hirini (Sydney), I w-hanau a te Hetana ki tetahi wahi o Ingarangi ko Lancashire te ingoa i ts 22 o Hune 1845. Ko tona papa he mahita no te kura Eccleston Hill Grammar School, e ruatekau ma rima ona tau i mahita ai. Ko tona whakapapa he whakapapa tawhito, he mahi pamu te tino mahi a tona pamau he penei ano hoki te mahi a te whanau o tona koka. Kaore ia i roa ekura ana ka mutu, ka haere kite ako mahimaitai. I te tau iB6O ka uru ko ia tetahi o nga tangata mahi o tetahi whare mahi maitai i Liverpool. I taua wa ka hau atu ki Ingarangi te tongo koura o Ahitereiria, ara o Wikitoria (Victoria). I te tau 1863, te rironga mai i a ia he tiwhikete mo tana mahi, ka haere mai ia ki Wikitotia. Kaore i roa ki reira ka haere kite ke ri koura i Bendigo. Tona korenga i whiwhi ka haere iho ki Merepana (Melbourne),ka hoki ano ia ki tona main maitai. I te tau 1866 na te rongo koura ka haere mai ia ki Niu Tireni, ka u ki Hokitika. Nona e keri koura ana i Waimea katahi ano ia ka whiwhi. I hoki ano ia ki Wikitoria i te tau 1869, a inarena tonu atu kite tamahine a John Spotswood. Tona hokinga mai i taua tau ka tu ko a tetahi mo te Poari o Arahura, i tetahi tau mai ka tu hei Tiamana mo te Poari. I te huinga o Arahura ki roto i te porowini o Westland ka meatia koa he mema mo Arahura i roto i te Kaunihera, a tu ana ia hei Tiamana mo te Komiti o taua Kaunihera. I tenei takiwa ka timata ia te whai haere i nga mahi o te Paremata ara ka timata tonu i tenei takiwa tona pai ki nga whakahaere a te taha kawanatanga 1876 ka whakaingoatia hei mema (Kawanatanga

Liberal) mo Kumara kaore in i tu. Ite tan 1878 ka tu hei mea (mayor) mo Kumara. -I te pootitanga mema i te tau 1579 ka tu ko ia hei mema mo Kumara. I te tau 18S2, i te nui rawa o tona rohe pooti, ka hawhetia, whakatungia tonutia atu ia hei mema mo te wahanga Id Kumara. Ko te Hetana anake te mema turoa o te whare, 111:11 1 te tau 1879 ki tenei tau, no konei ka tika ia kia kiia ko te "Matua o te whare" IS9I ka hinga a Atakinihana (Atkinson) te pirimia, ka urn ko Parana kite tunga. Ka uru ate Hetana he minita mo nga Keringa (mines) mo nga main hoki (public works). " I te tau 1893 ka mate a Parana (Ballance) tu tonu atu ate Hetana hei pirimia. No reira mai ka tu ia hei tino tangata mo Niu Tireni. I tetahi takiwa he Mea ia no Kumara, he me- ™ no te Poari Awhina, Poari o nga kura, kai tieki o te Hohipera, he mema note Kaunihera, he tiamana hoki no te Komiti o nga kura. No tona tunga hei pirimia ka tu hei minita mo nga Keringa mo nga mahi, mo te taha Tieki o te koroni , mo nga mea Maori, mo nga main hoki o te moana. Ko enei ana mahi i mahi ai mo nga tau tekau ma toru. Ka kitea i konei te hihiko o tenei tangata kite mahi. Na konei i tika ai te ki a te Pirimia o Ahitereiria,™ "Kaore tetahi tangata e kaha kite haere noatu kite tunga ote Hetana tu ai."