PARIHI (PARIS); WIWI.

Pipiwharauroa, Issue 60, 1 February 1903, Page 2

PARIHI (PARIS) ; WIWI.

ETE Pi pi e hara enei i te kupu totika hei mauranga atu mau otira auatu kaore hoki te kareao e hua ana i nga marama katoa o te tau. He miharo noa ake no te ngakau ki tenei taone ki Parihi kite tino taone ote iwi e kiia nei e tana ete Maori he Wiwi. Kua rongo tatou i nga korero katoa o Ranana a mete mea tonu i tae hoki tatau ki reira penei me nga tangata i hoki mai nei i Ingarangi. He ui te miharo o tatou ngakau mo nga korero o Ranana kaati he mea pai ano pea kia rongo tatou i te ahna o etahi atu taone ntinui ote whenua. Ko Parihi te taone e kiia ana ko te taone tino atahua atu kei runga i te mata o tenei whenua, a he taone hoki tera e whaia ara ete tangata kia kite. I whakatauakitia ano hoki “Pai ravva kia kite i Parihi ka mate ai." Ko te ahua o enei taone o Parihi ran a ko Ranana e rite ana kite tna hokohoko kakal.u mete tea paraknuele ko Rarana tana la a paiakmu te. He ngaro tonu te mahi a tena taone ite attain a wiki noa marama noa taunt a. Hei te makariri kia tau te k >hu ka kino te l aere a Ranana. Ka hanunii te ware kite k mu, ka Range te kiri o te tangata ka rite hoki te aw tea. kite po, ka man te tangata ite raiti hei raiti moona i te avvatea i nga tiriti o Ranana. Ra ieir<i ka; tee taeu e Ranat a ! f' whakapaipai i a ia. He horei alu i tona kanohi e wnakapangoparg: tia atu ana ete atuilii. Huri ake ki 1 an hi. k l rawe, te auahi te Kohu te aha hei takakino i< na whakapaipai. Im, Ime noa a Rarana i o a tangata ka wha i ke ki Parihi te taone ote atahua. Ka noho te Ma ikei a i ona taone nu.mi ka mate i tc umluri ote mihini o teal a r.o.i k 1 kavva ona whatu ite auahi ka wl akaw iti i nga in iv a mmui, a, ki Parihi oki ki ai. Ka I.acre te tanga'a aahou ara o etahi iv 1 1 nga tiriti o Rarai a ka tiro makututia, ki Panin kaore kua taunga tera iwi kite kite in a iwi tauhou ito ratou taone. Ko Parihi e li e ana k nga wahi vvhakakittkite. Ko tina ahua me ie vvaihanga ona whaie i huaii a kateatia kia pai hei m tiTkitaki ma te kanohi. He maha hoki nga ngahau hei tan Ite tangata ki reira. Ina koa'i enei tau ka hon ake nei i reira te whakakitekite nui am ote ao nei ( Paris Exhibition.) E kore e taea te tuhi nga mea whakamiharo katoa o tana taone kei kapi tonu ta tatou pepa. He ruarua nei nga mea e whakaatu ake. Ko te whare whakakitekite o re.ra ara ko te ‘miuhiamu. Kia pan te wiki ite tangata e haere ana 1 roto 1 tana whare ka kite ai aia i nga mea

katoa o roto. Ko te tino tangata nana te nuinga o nga taputapu o taua whare ko Ponipaata; Ko tana main i a ia e noho Emepara ana mo te Wiwi, ka whawhai a ia mete kohi kohi haere tonu i nga taonga a ia iwi a ia ivvi. Kei reira ano tona karauna, rarama ana tera i te mahi a te taima. E kore e taea te whakahua nga moni e rite ana mo taua karauna. Tu tonu ai te tangata tieki i te taha. Mo te whakamatau te tangata kite mau i taua karauna heoi ano ta te kai tieki he whakapa i tona ringaringa kite tahi patene kaore e kitea te ara e haere ai taua karauna. He maha etahi mea whakamiharo kei reira. Kei reira rawa etahi o a taua nei taonga a te Maori. Na nga kaipuke patu weera pea o te Wiwi naana i mau ki reira, kaore hcki ra a Ponipaata i tae mai ki konei. Ko tetahi mea vvhakamiharo tona ahua ko te Urupa o Ponipaata. Ko te tawa o te whare kei reira tona urupa he mea pani katoa kite koura. Kei waenganui tonu a ia i ana Tianara. Ko te whare rereke rawa kei reira ko te whare takotoranga tupapaku. Ki te kitea tetahi tangata kua mate i ro wai ranei i etahi atu waahi ranei, ka mauria ki taua whare takoto ai. Kaati ko nga whanaunga kite whikarro kna mate ka ' aere ki reira a ka kite i reira ka mau kite tapuke. Hei etahi wiki atu marama atu ki reira. He ki tonu te ma' i a taua whare i nga tangata e rapu ana i o ra‘ou na whanaunga e mahara ana ratou kua mate. Ko nga tangata e mauria ana ki reira ko nga tangata e male ana ki ro wai, i te tiriti ranei ara ko nga mea kaore e kitea e o ratou na whanaunga. He pai nga mea e mate pai as a ko etahi ka mau te wehi. Tetahi whare tino whakahaehae atu. Mo runga i te ahua o nga tangata o taua taone. Kaore nga mahi nunui nga mahi maitai me era atu mahi pera i o Ranana e mahia ana i reira. Ko te ora o taua iwi kei runga i nga tangata e haere atu ana ki reira. Na runga i tera ahau ko te mahi kai te tino mahi rawe ki taua iwi. Mihi ai tatou te Maori ki te rawe o te Pakeha ki te tunu kai a ko te Pakeha ara ko' te Ingarihi e mihi ana ki te Wiwi. He tino mahi tera e akona nuitia ana e taua iwi. Kite hiahia te Wiwi kite manu, a ki te kore he manu ka mau a ia i te hipi i te kau ranei. Hei te maoatanga he tino manu atu te reka o taua miiti. Ko te poraka he tino kai na taua iwi. Ko ta ratou kai utu nui atu tera. E tae ana kite tekau hereni te utu mo te pereti hupa poraka. I runga i a te Wiwi i ana tini raweke tetahi kai whakamiharo atu.

Ko te tino whakaheke a te Wiwi i ana kai he waina, kaore te ti i a ia. He waina tonu taana ti. Kaore he paparakauta o tana ivvi ko ona wharekai tonu ona paparakauta. Kia kai te tangata ka inu ai i te waina hei whakaheke i ana kai. Kaore e kitea te tangata e haurangi ana i te tiriti penei me o tatau nei taone. Koi ara tetahi mea i hira taua iwi i te Ingarihi. He ki na te \\ iwi he iwi poro haurangi te Ingarihi. Epa ana pea taua kupu ki a tatau kite Maori. Mehemea a Niu Tireni e pera ana e kore noa iho he tikanga mo te pooti whakakore raihana hoko waipiro. Ko tetahi mea tipua a taua iwi ko te hopi. Kaore o ratou na hopi engari ia ko te ma o nga kakahu nui atu. Tera atu pea aratauna raweke mo te horoi kakahu. He maha nga mea i hira taua ivvi i te Ingarangi otira he maha ano nga mea i he ratou ite Ingarihi. He iwi taua iwi kaore e hopohopo. He nui atu te ngawari o taua iwi kite tangata engari he mea iti noa kua riri, ana kore e rikarika. Na runga i tera ahua o ratou naana taua iwi i kore ai e piki. Nui atu to rat in pirangi ki tetahi mea i tenei rangi apopo kua huri ke nga whakaaro. Na reira ka kukume ke etahi ka kukume ke etahi, ko te mutunga ka piki etahi iwi i a ratou na e kumekurne tonu ana i a ratau ano. Me kaati noa ake enei kupu koi whakakapi ruurna noa iho mo nga korero totika, Heoi eTe Pifi kia ora tonu koe !