TE TIUPIRI KI OTAUTAHI.

Pipiwharauroa, Issue 36, 1 February 1901, Page 13

TE TIUPIRI KI OTAUTAHI.

(Na Apirana. T. Ngata.) (Te voanga a hi.) KA taha Lena whakaahuareka i te pakeha ka tomokia nga- whare. He iti iho a Aotea i Papawai i te whare o nga iwi i noho ai —he takakau te whariki. Mutu tahanga te kai e tatai ana mo te haka: kua hui mai te pakeha, kiki ana te papa takaro. Ka haka maua, ka waiata, ka poi i tana po; ka matakitaki te pakeha ki ena hanga ka miharo. Ko te peene a N’ Raukawa kite kinaki haere i nga mea maori kite reo pakeha. Kaati nga korero o tena ra, ka roa hold. Ehara nga mahi o te Hatarei, o te Ratapu, he rere haere i nga mania o Otautahi kia kite i ona awa, i ona whare rongonui, i te whare karakia nui o te mihinare, i te whare whakakitekite (Museum) mete kareti i kura ai maua ko Te Reweti Kohere. Ko maua te tangata whenua kaore e tan ana ki raro kite arahirahi haere i o maua hoa o Whanganui, i nga tamariki o Te Aute, i a Ngatiporou hold i te taenga ake. No te Ratapu ratou ka tae ake, tekau ma ono ano, ko Te Moana Tautau raua ko Nopera Rangiuia nga pakeke. Ka tangi noa atu ki a ratou mete mea nei he morehu i rere mai i tetahi parekura. Ko te Mane te ra nui, ko te ra o te Tiupiri e hari katoa ai te taone. No ta ata po ano i whakatere ai te pakeha o Otepoti ( Dunedin ) o te taha moana, o te tuawhenua, ki Otautahi; tae rawa ake kite 10 o nga haora kua ki tonu te huarahi haerenga mo nga matua i te tangata : nga whare e tauwharewhare iho ana i runga, he wahi whaiti nei i watea hei haerenga. Kei te 12 o nga haora ka whakariterite nga matua, he mea ata tutira ano. He pakeha ki mua i a matou, ko matou te tuawhitu o nga matua, he pakeha ki mud mai, e kiia ana i tae kite rua maero te roa o nga matua, e torn macro te wahi i haere ai. I tapahi tonu ma te puku o te taone, ka kopikopiko haere i roto puta rawa atu i te taha hauauru, i tawahi o te awa ote Avon, he raorao nui i reira. Ko ta matou ope he waka te upoko, ko te peene o Otaki ki mua tata atu. He mea uta te waka kite wakena, ka eke ano nga kai hoe ki runga, ko Taketake (’eti no to maua kaumatua moko) kite ihu, ko Mold, ko Te Ua, ko Ihaia, ko Kipa te Whatanui, nga hoa; muri mai ko N’ Raukawa, ko Whanganui; muri mai ko nga tamariki o Te Aute, e rua tekau, mete rua tekau o Ngatiporou, ka whakauru

mai Ngatikahungunu me Ngaitahu. Kei te hira atu pea ta matau haere i te 400. Ka kapakapa te taiaha, ka rere te wehi o te kahu maori, ka pukana te wahine, ka ngeri nga taua haka, ka umere te ropu kura, tutu ana te puehu ote huarahi. Ka haruru te waewae o mua o muri, ka haruru te umere a te pakeha, kaore i iti te manaaki. Eki ana ko nga nupepa a te pakeha no matou te ope i tino mihia i tino whakanuia e ratou e te pakeha ; he tika hoki, kaore ano i ngaro ake i aku taringa te warowaro o nga umere, kaore ano i ngaro i te ihu te puehu. He ahakoa i te mea i kitea maua kite ra nui ate pakeha ki Te Waipounamu, i manaakitia e ona mano, i ara i a matou te ingoa o te iwi, o koutou o nga mea i mahue mai ki muri kite kainga. Ko matau ra nga rangatira i taua ra, kaore i arotia ake tou whakapapa e tena tangata, e tena tangata e ia! Ka tare i runga he haki, he kara, ko nga ahua katoa o te kahukura e tawhana nei i runga. He kauwhau ano ta te kakahu eta ma! He hanga ahuareka kite titiro atu e kapakapa mai ana i mua i te aroaro, ka pa te hau ka tawhiri mai; he karanga ta te pou waea, ta nga waea e toro ana, ti te rakau, ta te kohatu. Huri ake ki muri e poroporoaki ana mai. He maha nga korero o ta maua haere, nga mea i mauiui kite huarahi ka taka ki waho toti ai, te maroke o te korokoro, te paru i te puehu, te aha noa iho. Kaati ake ena. Kia pan te haora oto matou taenga kite marae unga o nga ope, katahi ano a muri ka tae ake. Ka takaro nga hoia pakeha, ko matau ki nga wahi marumaru matakitaki atu ai. Kaore hoki i roa ka huri ki to matou puni i Aitingitana kite tatai i a matau mo nga haka ote po. I te whitu o nga haora ka hui ake te pakeha e 8500 katoa, kia kite i nga ngahau a te maori. Ka tae mai te ihiihi ki a matou katoa, ka whakahauhau nga rangatira, tena ra e te iwi kia toa! whakatairangatia te kauae o Ao-tea-roa ki runga, kei takahia koe e te pakeha. Ma wai e korero ta maua waewae, ta maua poi, nga whakaoriori a ta maua peene ! Ko matau ko nga tamariki kura ka wehewehea haeretia ki nga ope, i o matou rangatira o Whangaui te nuinga, i a Ngatikahungunu etahi, toko-ono i a Ngatiporou hei whakaahuru atu i a ratou. Na te peene o Otaki i timata te ngahau, katahi ka whakaeke mai nga matua haka, poi tutungarehu. Kotahi ano kupu mo te haka, ahakoa na Whangauui, na Ngatikahungunu, na Ngatiporou, he rawe te hau, te ki o te waha, te tu pakari o te tangata. Ka manawapa ano matou Ngatiporou mo ta matau nei

haka, katahi ano hoki ka whakaatatia no taua po. I reira ka hoki mai aku mahara ki muri kite iwi hapai i tana rakau, ka pa te mamae ki a matau katoa, (nga mahi a te riri ka hangai) na reira tonu i wana ai te tangata, a, ngaehe ana! Ka kino te haere ! Ko wai hoki ote pakeha tohunga hei tiro mai i ona hape, i te whati, ite taupatupatu. Kaati ano ko nga iwi maori hei titiro, a he rite tonu te whakamihi mo te paionga haka o tetutungarehu. Ko te poi ia te tino taonga i whakamate ai te pakeha— na nga kohine o Otaki, e3O ratou nui atu ranei. Mete matakarapa te poi ki nga ringa o ena wahine, whairo kau i te kanohi, ngaro tata, kei katau, kei maui, kei runga, kei raro, ka titaha ka porotiti, ka pakia, ka hopukia, tuku mai hoki nga pane kite whakanui: a, wawa ana te pakipaki a te pakeha ki tona taonga whakamiharo. Mehemea ko ta maua haka, ko nga ngeri, me nga waiata, te rakau, nga peka, me nga rau, ko ta maua poi te putiputi. Anei te oriori: — Hoki ake taku mihi kite rau ote poi, O putiputi pai piri kite uma i ra. He aha i kiia ai nga raweke a te ringa kite raupo raua ko te pakere kaanga ! Hei papaki i nga whakaaro o te tangata, ka waiho hei mihi, e tika ho...ki! moku ka kite i enei mea. Ka ea i nga moni o taua po nga raruraru katoa o o matou ope, te utu tereina, te tima, mete nohoanga i Otautahi, a toe atu hoki tetahi moni i waho. Ka koa matou ki tera, ka ea pai te karanga a Ngaitahu me a ratou pakeha i nga maori o Ao-tea-roa. Te huringa atu ano kite moe, tau ana nga mahara ki raro. Kaati ake tenei wahi o nga korero o Te Waipounamu. (Tavia e whcikaoti.)