HE PUKAPUKA MO TE MATENGA O TAMATI WAKA NENE.

Waka Maori, 24 October 1871, Page 8

HE PUKAPUKA MO TE MATENGA O TAMATI WAKA NENE.

Te Waitohi Waimate, Akuhata 13, 1871. Ki a Wiremu Katene, — E hoa tena koe. E hoa he pukapuka whakamahara atu tena naku ki a koe mo nga mate i muri i a koe. E hoa kua mate ate Waka Nene. Kua moe ia, no muri ano i a koe i mate ai no te wha o nga ra o Akuhata i moe ai ia, no te tekau o nga ra i ngaro ai kite whenua. Kei Kororareka ano e tanu ana. Ko nga Maori i poto i te matenga e 500 Maori, kahore i tukua e te Pakeha kia pa kite Tupapaku; heoi ano nga kai tangotango ko nga pakeha. Heoi ano te mabi a nga pakeha he tuku i te kai ma te Maori, i te rohi, i te ti, i te huka, i te paraoa. Ko a JSTgapuhi ki Mangonui, he kumara, he poaka, he ika, he paraoa, ko a Mangonui enei kai. I te kawenga ai ki te poka o te tupapaku, na nga pakeha rangatira anake i hapai te kawhena. Ko nga pakeha i maua ai tekau ma rua, 12 ; ko nga pakeha i muri e rua rou o te pakeha. He mea pouaru katoa o ratoit kakahu, he mea pouaru roroa ki o ratou potae, mete rerenga roimata katoa kite tangi ki to ratou hoa pai, ki a te "Waka Nene. Ko tona kawhena he mea whakapaipai. Ko te hipoki o runga o te kawhena ko tetahi o nga kara a te KuinL Heoi ano nga korero o te matenga o to tatou matua o Tamakx Waka. Na to tuakana, Na Mihaea Pehieiri. Ki a "Wiremu Katene, M.G.A.

Ko te ingoa o te kaumatua kua korexotia nei i roto i te reta a Mihaka Pehiriri he ingoa rongo nui ki tenei motu katoa, puta atu ki Ingarani ki etahi atu wahi hoki o te ao katoa. Ehara hoki i te rongo kino tona rongo—he rongo pai, he rongo atawhai, he rongo tika, he rongo aroha, he rongo rangatira, Ka pouri te motu katoa i te matenga o tenei tangata—te pakeha mete maori. E tika ana hoki kia pouri tatou, e tika ana kia tangi tatou kite hoa pai kua ngaro atu nei i roto i a tatou. Otira ekore tatou e tino pouri rawa, ekore tatou e tino tangi rawa. E mohio ana hoki tatou kua riro ia kite wahi e kore ai e pa he mate kite tangata. Kua mahue i a ia nga mate ki muri nei, me nga pouritanga, me nga kino, me nga mamaetanga, me nga pohehetanga—kua tae ia kite oranga, kite maramatanga, ki te rangatiratanga o te JRangi. Engari ka whakaaro te ngakau ki ona painga, ona manaakitanga i te tangata i a ia e noho ana i waenganui i a tatou ka pouri ano tatou tetahi wahi, ka aroha ano tatou. Kowai te rangatira maori e ora nei e penei te rongo pai mete aroha me ka mate ia ? He tangata manaaki a Tamati "Waka i te whakapono i mua iho tae noa mai ki tona matenga. I te tau 1835 pea, 1836 ranei, e patua ana nga minita karakia e Kaitoke, e te Hikutu katoa—na Tamati "Waka i tuku atu te ope hei patu i taua iwi tutu i tika ai te noho a nga minita. He tangata manaaki pakeha ia i te pito taenga mai ra ano o te pakeha ki uta nei tae noa ki tona matenga. Nana hoki a Matetakahia i patu i te wa kaore ano kia puta mai te whakapono. He murunga na taua tangata i te kaipuke o te pakeha. Katahi ka whaia e Tamati "Waka ki Opotiki, ka riri raua ki reira mo taua murunga—a mate ana taua tangata i a ia. He atawhai tonu tana i nga pakeha o tona kainga tae noa te riri a Hone Heke. Ka mate te taone i Kororareka i a Hone Heke ka whakatika tonu a Tamati "Waka kite whakaora i nga pakeha, kite rapu hoki i te utu mo ratou. Ko Tamati Waka te poutokomanawa o te pakeha i taua takiwa. I riri tonu ia i te taha o te pakeha tae noa kite maunga o te rongo. No reira ka nui rawa te aroha o te pakeha ki a ia—ekore hoki e ngaro tona ingoa i te pakeha tae noa atu ki nga whakatupuranga tangata kaore nei ano kia whanau noa. I whai tikanga ano te Kawanatanga ki a ia i nga tau katoa i ora ai ia mo tona atawhaitanga kite pakeha i taua takiwa. Mehemea i pena katoa nga rangatira maori o te motu me Tamati "Waka Nene te kaha kite hapai i te tika mete tohe kite pai, penei kai te noho tonu inaianei i roto i a tatou etahi o nga kanohi kua ngaro atu nei; penei kua kore e tangi te tamaiti kite matua mete matua kite tamaiti kua ngaro; penei kaore he wahine ppuaru, kaore he tamaiti pani; penei kua kore te riri kua kore hoki e rawakore te motu, kua kake

haere nga mahi tika, kua ora tahi te pakeha mete maori. Tiroliia e koutou, nga iwi tutu, kite tu ote tangata tika nei tauiratanga mo koutou. He mgoa nui te ingoa o Tamati Waka i roto i nga riri maori o mua; lie rongo toa, lie rongo atawhai tangata—ehara i te rongo kohuru. He tino rangatira ia no JNgatirangi, lie hapu no Ngapuhi. He toa tona matua, a Tapua— tuku iho ki tona tama he toa ano i roto i nga riringa maori ki nga iwi o runga nei i te takiwa kaore ano te pakeha kia tae mai. I haere mai ano a Tamati "Waka ratou ko te Rauparaka ma i te tau 1820 me Tuwhare, no Ngapuhi ano. No te matenga o nga' tangata o konei i a ratou ka hoki a te Rauparaha ratou ko nga iwi o raro, o "Waikato o Kawhia o hea atu, kite tiki i a ratou wahine me nga tamariki hei noho mo nga whenua ki konei. Ka noho tonu atu a Tamati "Waka i Hokianga. Ko Tuwhare i mate ki "Whanganui i te hokinga atu—i makuturia e Whanganui. I taua takiwa i tahuri te waka o Ngapuhi i te Rimurapa i Turakirae, mate ana i te wai e 30 o ratou. E korerotia ana te take o to ratou haere he patu i a Ngaitahu i tera motu. I te hokinga atu o Tamati "Waka ki Hokianga ka mahue i a ia te whawhai ka tahuri kite karakia ka noho pai tonu tae noa kite wa i mate ai. Heoi ra, ekore pea tatou e kite wawe i tetahi tangata pena me Tamati "Waka Nene te pai, te manaaki i te tangata.