TE PUKE KI HIKURANGI. [PEREHI.] Kereitaone Hurae 31th 1899. Waahi Tuahwa O Te NGAKAU POURI.

Puke ki Hikurangi, Issue 11, 31 July 1899, Page 1

TE PUKE KI HIKURANGI. [PEREHI.] Kereitaone Hurae 31th 1899. Waahi Tuahwa O Te NGAKAU POURI.

I tuhituhia e Mohi Pononga a Ihowa tetahi pukapuka i nga ra o muri, he mea korero a waha mai na Ihowa kia ia hei tohutohu atu mana kite Iwi o Iharaira ia ratau e haere manene ana i te Koraha, he tohutohu nio nga kai ine nga mate e paa ana kia ratau, ko aratau kai, he Wai, he Mana, he Koitareke, ko te wai i puta ake i te kohatu mete Whenua, ko te Koitareke na te hau i mau mai ki o ratavi aroaro, ko te Mana, i htke iho i te Rangi,. hei nga Pq, ka tukua ibo ki o ratau aroaro penei i te huka papa e kitea nei e tatau, he tohutohu ano mo enei kai, kite he te mahmga mete kamga, ka mate te tangata ka pirau nga kai. ko te mea nui i tangohia mai e ratau mo nga kai nei, ko te Tupato, ko te whakaritc i nga tohutohu a to ratau Takuta mo te mahinga o te Mana, he kai hou hoki kia ratau tena kai nui, kaore i kitea mai i te wa i o ratau Tipuna tae noa mai ki o ratau whanautanga, no to ratau hekenga i te koraha whanui, katahi ano ka kitea tenei kai, i ma runga mai i te homaitanga i enei kai me tenei wai, hei ora mo ratau tinana me a ratau kararehe i ta ratau amu-amu mete tangi mete aue nui kia Mohi raua ko Arona, me to raua Atua, ko te take i hinga .ai ratau kite koraha, mo ta ratau takahi i era atu ritenga tohutohu a te Atua, i korerotia e Mohi kia ratau, e 40 nga tau i kai ai ratau i enei kai. i pai tonu ta ratau whakarite i nga tohutohu kia ratau, ko enei kai no ratau e haere ana, no to ratau taenga ano kite whenua hei Tuturutanga hei okiokinga mo ratau, ka mutu te kai inei kai, i tohutohutia ano nga Kararehe me nga Ika, me nga Manu hei kainga ma ratau, e to ratau Takuta mo ake tonu atu, e mau nei ano i nga morehu e karangatia nei he Hurai (Jews,) na Mohi i whakapuaki kite Iwi nga korero mo nga kai kikokiko nei, na Ihowa tonu i korero mai ki ona taringa, ko nga Kararehe kua tae mai kai enei Motu, e tika ana hei kai, he Kau he Hlpi, he Nanenane, he Tia, engari mehemea he mate kai o ratau tinana, kai roto ranei e kore e kainga, kai mau mai taua mate Kite tangata, hei mea poke tena, ko te Kararehe e kainga o nga Kararehe kua whakaaefcia hei kai kia koha kore, ko nga Kararehe kua tae mai ki enei Motu kaore e tika kia kainga i runga i te tohutohu a Mohi, he Poaka, he Hoiho, he Kaihe, he Miuru, he Hea, he Bapeti, he Ngeru, he Kuri, he Whereti he Kiore, he Kmipiki, ko enei Kararehe kaore e tika kia kainga, hei mea poke enei kite tohutohu a Mohi, ko nga Manu e tika ana kia kainga, he KereruheParera anake, ko nga Manu katoa l tua atu o te Kereru mete Parera, hei mea poke katoa, ko nga Manu hou kua tae mai ki enei Motu, he Kuihi, he Taketake he Tikaokao, he Parera, heKukupa, he kai

katoa, ko nga Ika otc wai me nga Ika ote Moana, e tika ana kia kainga i runga i te tohutohu a Mohi, ko te Ika whai Unahi ara, Inohi, he Lara e tu ana, ko nga Ika kaore he Inohi Unahi, kaua e kainga, hei mea poke, ko nga kai e tipu ana i te Whenua, he Witi, he Paare, he Waina, ko nga kai tenei i tohutohu nuitia e Mohi tona tiringa, tona kotinga, tona kainga, he nui noa atu nga ritenga me nga tohutohu kite bapa nga tohutohu mo nga kai katDa nei ka haere ki runga ite tangata kotabi, tae atu kite Iwi nui tonu, te taupa arai mo te mahinga i enei kai kaioa mo te oranga ote tinana ko te ra Hapati, kite takahia ete tangata kotahi, tokorua tekau ranei, ka mate o ratau tinana hei u|u, kite takahia e nga Kiingi me nga Tohunga, me nga Rangatira, me nga Kaumatna, ka hinga ko te Iwi nui hei utu. ... Ko nga mate tinana i tohutohungia e Mohi, e rua ko te Repara, ko te Rere, me torero ake ko te Repara, ko tenei mate kite titiro iho ki nga tuhituhi me nga tohutohu a Mohi he mate nui rawa atu, e whitu ona paanga, kaore ite mea kite tangata anake, engari ki nga kakahu mete kiri Hipi e mahia ana ete tangata tae atu ki roto i te whare moenga, ko tenei mate nui ma nga Tohuaga anake kua oti te whakatapu e Mohi raua ko tona Atua e mahi, ko te mea nui e kitea iho ana ki nga tuhituhi a Mohi, he wai hei horoinga kahu mete tinana tae atu ki nga Ipu kai oneone rakau, ko nga tohuuohu ma nga Tohunga ko te horoinga kite wai man a ake o nga mea katoa, ko tetahi o nga tikanga he kawe ki waho ote puni ote pa ranei, kia ora rawa, kia horoia ona kahu kia ma tona tinana katahi ano ka hoki ki roto i te puni ite pa ranei, kaore he wa i korerotia i tuhituhia hei mutunga mo tenei tikanga, horoi i te tinana me nga kakahu, me nga whare moenga me nga Ipu kai kite whakaaro ake ko nga waahi katoa o te Ao e haere ai tenei tuhituhinga mo enei tohutohu me manaaki nui e nga Iwi kua whakapono te ngakau kua kite iho nga konohi, ahakoa mo te -Repara enei tuhituhi, engari ko te horoinga o nga kakahu o te tinana me nga ipu kai mete whare moenga kai t9 tohutohungia mo enei mate kua tae mai nei kia tatau. Tuarua. Kite kore e whakaritea, ka mate ka hinga ka uhi ki runga ite Iwi. Tuatoru. Kite puta he Vipu ma te tohunga kite Repara he mate tona, ka kawea atu ki waho ote puni, kia wehe rawa atu i te Iwi kia ora ka hoki mai ai, kia ma hoki ona kahu me tona tinana te horoi kite wai, ko tenei mate ko te Repara, kai te kiri ote tangata tona paanga, ka horapa katoa kite tinana katoa, mai ano ite kapu o nga waewae tae noa ki te mahunga, kaore he wahi o te tinana e mahue, ko roto i te ngakau o te tangata e mate ana i te Repara e marama tonu ana, me korero ake mo te mate Rere. Kai roto tenei mate i te tinana kaore e kitea e te konohi pera i te mate Repara e kitea atu ana i te kiri e ngau ana, ko te mate Rere, he nui ano nga tohutohu a Mohi, e pa ana tenei mate ki te taane kite W'ahine, kaore tenei mate e wehea ki waho ote puni, engari ka Poke

nga mea katca i pa atu ai tona tinana, ona nohanga katoa mete tangata e pa ana ki a ia ka Poke, heoi ano tona rongoa mo ngj, mea katoa e pa atu ana kite tangata i to mate Rere, me horoi nga kakahu rne tona tinana, me horoi hok? kite wai nga mea katoa i pa atu ai te tangata i te mate Rere, ko te Wahine e mate ana i te mate Rere, he toto, ka Poke nga mea katoa e pa atu ai te Wahine i te mate Rere, heoi ano tona rongoa he horoi kite wai i aua taputapu, tangata, kakahu, ipu, kai, whariki, me nga mea katoa i pa atu ai taua Wahine, kotahi te ra e Poke ai i muri mai i te horoinga i ona kahu me tona tinana, kite Poke tetab.i tangata i te Wahine mate Rere toto, kia whitu nga ra e Poke ai taua tangata, e rua nga mate nei he horoi anake kite wai te mea nui, mo te taha kite Iwi, ara ki nga tangata kaore nei i pangia e aua mate, me horoi ki m te wai znatao.matao kite wai wera ranei, mo te taha kite iCtua o Mohi. E rua nga Kukupa e rua ranei nga Pi Kukupa ma te tangata i pangia nei e te mate mete horoi ano i ona kakahu kite wai me tona tinana, katahi ka whakaetia mai tana whakahere, kite kore taua tangata e horoi i tona tinana me ona kakahu kite wai kia ma, e kore e tirohia tana whakahere utu, he nui nga mate kai tatau e peehi ana, kotahi o nga mate i korero tia i ranga ake nei kaore ano i tae mai kia tatau, ko te Repara, ko te mate Rere, 1 riro mai tenei i te hekenga mai o nga tipuna ki enei Motu e noho nei tatau, engari kotahi te mate i ahua rite kite Repara i riro mai ia ratau, ko te Ngerengere, ahua pera ano ona Ture o tenei mate me o te Repara, otira rite tcnu, kite pai tatau kite ki ake koia tonu tenei taua Repara, e pai ana, e tika tonu ana a tatau mahara, kite kore tatau e ki ake koia nei te Repara, ko te Ngerengere, e pai ana, kaati me hopu ake e tatau ko te horoinga o nga taputapu katoa, mete tinana o te tangata kite wai, me hopu ake hold nga wahi motuhake, hei puunga mo nga Poke katoa kaore nei i tika kia horoia kite wai, i kawea ra ki waho i te puni oti atu, he mea nui tenei e tino tika ana kia whakaritea e tatau, me hopu ake hoki te kawenga i te Repara ki waho o te puni, a ma noa tona tinana, koia pea tenei ko nga Ohipera, me nga whare Porangi, e rua enei whare e kitea nei e tatau i puta mai i te ngakau pouri, purrtia te horohi i te tinana me nga kakahu mete whare me nga mea katoa o roto tae noa ki tona marae, me nga awa kari, mete noho huihui o nga tinana kite puni kite taupahl, na Ihowa Atus ora o nga mano tini whaioio o te rangi mete Whenua mete moana, i korero a waha atu >ki nga taringa tonu o Mohi, nana tonu na Mohi i korero a waha atu ki nga mano e ono rau, 600,000 o Iharaira, na te ringa ake ano o Mohi i tuhituhi kite pukapuka hei whakamau-mahara ki nga whakatipnranga o Iharaira, a tae noa kite wa e rite ai te kupu a te Atua i korero ai kia Aperahama, ma to a uri e manaakitia ai nga Iwi katoa i raro i te ra, kua tae mai taua uri o Aperahama me tona whakapapa o te taha ki a Aperahama raua kotana Wahine ko Harai, na Matiu raua ko Ruka i tuhituhi, kanu

i nga tau o tenei tuhituhinga i enei whakapapa hef whakamohio mai iatatau, ko te uri tenei o Aperahama i korero atu rate Atua ki a ia i nga mano maao tau. maha ka taha ki muri, koia tenei ko Ihu Karaiti te kai whakaora o te ao katoa, ko ana kupu he tautoko i nga tuhituhi a Mohi mo nga mea e pa ana kite tinana o te tangata mo te horoinga kite wai, ina hoki i horoia e ia nga waewae 6 ana Akonga kite wai hei Tauira horoinga ma ratau i tona matenga, ka puta mai he wai he toto, me titiro e tatau nga koaero i tuhituhia e Mohi mo te mate Repara mete mate Rere, hei tino tohutohu rawa ia tatau ki nga horoinga o te tinana me nga mea katoa, kaia Rewetikuha Upoko 18—14—15, me korero ake mo nga he o te Iwi o Iharaira i turakina ai ratau kite mate, na Mohi ano i tuhituhi. Tuatahi. He amuamu ta ratau mahi kia Mohi me to ratau Atua. Tuarua. He hoki no ratau whakaaro ki Ihipa mo te nui o te kai, mo nga Urupa o ratau tipuna kua mahue ia ratau ki muri mo te ora tinana, me nga Atua o Ihipa me nga wai hei inu, i roto i enei katoa ka riri to ratau Atua, ko nga mano tangata e haere nei e ono ran mano, 000,000 ka puta te kupu a to ratau Atua, na Mohi i korero atu kite Iwi, kaore koutou e tae kite Whenua i oati ai au ki to koutou tipuna kia Aperahama, ka mate katoa koutou kite Koraha e haere nei koutou nga mea i haere mai nei Ihipa, heoi ano e tae ki Kanaana ko a koutou tamariki me a koutou tamahine e kite iho nei hoki tatau i mania e ratau he Atua kuao Kau mo ratau kia rite ki nga Atua o Ihipa o te wa e noho ana ratau i raro i te mana o nga Atua o Ihipa, he Koura taua Atua i hangaia nei e Arona, e 40 nga tau e haere ana i te Koraha ka pau katoa nga kaumatua i haere atu i Ihipa kite matemate, tokorua anake i waiho ora o te ono rau mano, ko Hohua raua ko Karepa, ko Mohi i mate ano ia kite Koraha, e korerotia ana he hara ano tona ki to ratau Atua mo tana kupu atu kia Iharaira i tetahi amuamutanga a te Iwi ki a ia, i penei taua kupu a Mohi, kaore koutou i mohio i kite na toku ringannga kaha i waahi te kohatu ka puta ma? he wai hei inu ma koutou, me a koutou Wahfne me a koutou tamariki me a koutou kahui, ka riri mai te Atua kia Mohi mo tenei kupu, na toku ringaringa i waahi te kohatu, engari mei penei te kupu a Mohi, na te ringa kaha o Ihowa i waahi tc kohatu, penei kua pai, kaore he hara, otira i kite axu ano ona konohi i te Whenua o Kanaana, he mea arahi atu ia e tona Atua ki runga ki tetahi maunga tiketike kia kite atu ai ona konohi i te Whenua e rerengia ana e te wai-u honi, nae rua nga tino kupu. Tuatahi. Kote hokinga o te ngakau ki muri ki Ihipa. Tuarua. Me whakarite nga tohutohu a nga tohunga kua kiia nei he Rata he Takuta, kai te kai tatau i te kai hou e korerotia i nmga ake nei, Mana, Koitareke, mo te ahua o nga mate tinana o tenei wa, kai te whakarite tonu nga kai-tiaki i nga Ture kua oti i te whare Faremata o Nui Tireni te mahi hei tiaki mo nga Kaipuke e u mai ana ki enei Motu, i rere mai i era atu Moutere, e kore e tukua ona tangata, kararehe ranei kia u ki uta, engari ma te Takuta rawa e titiro te ahn'a o°nga tangata, ka kore he mate katahi ano ka tukua ki uta, penei ano mo te kararehe, kite kitea e te Takuta he mate kai runga i nga tangata o taua Kaipuke, ka puta tana kupu kia hereheretia atu ki etahi Moutere e tu ana i te moana c tenei Motu ano, kua oti te whakarite mo tenei anua, e kore e turi, e takahi, kia ora rano katahi ka tukuaki uta, mehemea ko nga mate kino rawa kai runga i taua -Kaipuke, ka whakahokia atu _ ki tona Motu i rere mai ai, he nui rawa te tiaki a te Kawanatanga mete Iwi Pakeha mo tenei ahua, he mohio hoki no ratau mehemea ka puta mai nga mate nunui e huna mai nei i te lini o nga Iwi i te dfb, e kore e roa ka pau katoa tatau me nga Pakeha, kua oti te Ture mo nga kai kikokiko, ko te whare patunga Kau, Hipi, Poaka, kua tu he kai-tiaki, mehemea ka kitea he mate kai tetahi o auaKau, Hipi, Poaka, ka tahuna kite ahi ka tanumia ranei, kua tino mohiotia hoki ko te putake tera o etahi o nga mate e patu nei ia tatau mete Iwi Pakeha, kite kitea e aua kai-tiaki tetahi Whenua o runga i enei Motu, nga Kau mate, me nga Hipi mate, kapanuitia kia kore rawa aua kararehe e patua c kainga e tatau, kite mauna hanatia mai e nga Rangatira nana aua kararehe ki nga Poiha hoko ai, ka painatia mo nga moni nui, ka patua hoki

aua kararehe ka tanumia, ahakoa he mano, kai te haere tonu aua kai-tiaki i nga takiwa katoa firotiro haere ai i nga Paamu a te Iwi, kua nui rawa te tupato mo nga kai kikokiko me era atu kai ate Kawanatanga e tu nei me ona kai-tiaki, kai Tanitana, ara kai te Poti te Waipounamu tetahi whare nui patunga i nga kararehe katoa hei kai ma tera takiwa katoa, he nui te kaute o nga kararehe nei e patua ana i tewiki kotahi, he nui rawa hoki nga mea o aua kararehe i kitea he mate, ka tanumia ka tahuna ranei kia pungarehu atu, e kore e tukua e nga kai-tiaki kia tahuna hei hinu, ahakoa nui te momona, ma tenei ahua e whakahoki ki nga tohutohu a Mohi mo nga kai kikokiko, ara a te Atua e takoto nei i roto i nga tuhituhinga tapu. Kaore i mutu. "Te Puke Ki Hikurangi."

Rangitahuahua Whare Komiti. Hurae 10th 1899. Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi." e hoa tena koe, me nga hoa hapai i nga mahi mo runga i to tatau "Puke," e kawe haere nei i te aroha o nga pani me nga pouaru, mete hunga hoki e tukinotia ana, kia tau te atawhai a te Matua, a te Tama a te Wairua. E hoa e te Etita man e uta atu enei kupu ruarua ki runga i to tatau Maunga, hei mauranga atu ma ana ki nga marae, o nga Motu e rua o Aotearoa, mete Waipounamu, ahu atu hoki whakamuri ki nga marae o tatau tipuna, ara o Iwi raua ko Arama, tae mai kia Noa, tae mai kia Aperahama raua ko Rota, tae atu kia Aperahama raua ko Merekihereka te tangata nei a Aperahama_ he tino hoa aroha kite Atua, i runga ano i ta ana hoatutanga i a Ihaka, hei tahunga tinana, ara koia tenei aku kupu, hei whakautu mo etahi kupu whakaritente aku hoa tuku panui, ki roto ki to tatau "Puke," e mau ake nei aua kupu i te pukapuka 9 o te tau tuarua u Hune 30th 1899. Whamngi 1 koia tenei e mea nei taua kupu, ua nga kai te mate me nga kahu paruparu, maku, metemoe ki raro i te Whenua, me era atu tu ritenga a te Maori, (1) me penei ake taku nei kupu, ehara i te mea na nga kai tuturu ranei te mate, _ e hoa ma, na Iwi ano raua ko Arama, (2) 1 a Kaina raua ko Apera ko te (3) i a Enoka ko te hara puremu, (4) i a Noa, ko te Aka o te Kawenata, ka meingatia i kona ko Noa me tona whanau, hei arahi mai i nga mea e rua i te uha i te toa, i te mate mete ora, i te-tika i te he, i te pai i te kino., e hoa ma he aha koia te hara i te wa i a. Noa,_ maku e ki atu ko te Waina whakahaurangi, (6) i a Aperahama, ko te owati mete tikamete aroha, mete hoatutanga i nga wbaka-tekau koia tenei aua takoha, no te 10,000 1000, i tangohia no te 1000 i tangohia 100 no ce rau 100 i tangohia 10 no te 10 i tangohia 1 no reira tenei kupu kua Inoia mai e te Atua o Aperahama, nga whaka-tekau o ana mea katoa koia tenei 9000 900 99Kuariro kuariro kuariro. 1000 100 11. Kaati tena tenei ano tetahi kupu i roto i taua wharangi tuatahi, tuarua, e mea ana taua kupu na te rite tonu o a te Pakeha tohutohu i tupu ai, me ki ake ano e au kaore ko au e hoa ma kai roto tonu au i nga Kimiti nunui o Whanganui, he tino Takuta Maori au mo nga Maori o tenei takiwa, tino kite au i te haere o tenei Iwi o te Pakeha, ki nga Kimiti tae atu kite 5 kite 8 kite 10 i te haora kotahi, e tae mai ana kite Kimiti, kaati mete mate o nga Pakeha ite kotahi ra, e kite ana au, me nehu, e 4 ite ra 3 10 koia au i mea atu ai kaua tatau e tino whakaaro, koi ana te ora, koia nei anake te mate i kore ai e tupu taua te Maori, kaore me penei ake e au ko te rakau hua i a Tauiwi, ko te rakau kore hua i te Maori, tetahi ko te moni te ora o taua Iwi, ko te Maori ko te aroha te mea nui, engari enei kupu mo te ahua rawa kore, mo te pohara me era atu tu mahi kino e ruihi ai te tangata, tena ko te whanau tangata kua oti ano i te Atua, kaati ake koa enei kupu, me ahu ake penei enei kupu ki to tatau ahua tuturu ki to te Maori, ahua i mua, koia nei i te wa e kore ana te Pakeha mete ture mete whakapono, he mana Maori to tatau he Atua Maori o taua Atua, kaore e horoia kite wai wera, he mana kei te maunga, kei nga rakau, koi nga wai, he mana ke: te moana, a nui atu hoki te tangata i taua wa ma te pakanga anake e tango, kaore ma te turoro, kaati e aku hoa koia nei te tino

mea tuturu i ngaro ai taua te Iwi Maori, ko te Whenua kua riri, ko te wai kua riri, ko te maunga kua riri,. ko te moana kua riri,' ko nga pourohe Whenua kua riri, ko nga kaupapa whare wananga kua riri, ko te makutu kua whawhai kite whakapono, no konei e boa ma kaua e kawea mai e te matauranga ki tenei ra, no te mea no mua ,te mate ina hoki te tuhituhi e mea nei e heke atu ana he whakatupuranga, e piki mai ana he whakatipuranga, e pahemo te Rangi mete Whenn - a, ko aku kupu ia e kore e pahemo, kaati mo tenei ahua o te Iwi Maori i a tatau nei, ma te moni anake tatau e tohutohu, wai hoki kouga tamariki e ako nei kite kura e kore ano au e ora, no temea ka puta he Roia,he moni, he Takuta, he moni Minita he moni kai whakamaori he moni, otira nga huarahi o te kura moni katoa, kaati enei kupu, mo te whakapono e tohutohu nei koutou e aku hoa, e hoa ma taaku mahara kaua tatau e tohutohu waiho te ra taha ma te Minita me nga kai whakaako e kauwhau i roto i nga whare Karakia ia Iwi ia Iwi o te motu, whiti atu i nga moana, he tangata au no te Paipera ki aku rarangi ano penei hoki me koutou e tuku mai nei i nga kupu Paipera hei konei mutu ai kei hoba nga kai ta kite titiro, kia tau te rangimarie mete atawhai ate Matua ite wahi ngaro. H K Rangitakoru.

H. K. Eangitakoru o Rangitahuahua Whare Komiti, c hoatena koe, tenei kuakite iho ngakonohi i fcau whakaaro mo te hekenga o enei mano tangata Maori kite po kaore nei i whakaapia, no te tau 1853 mete 1896 ka kitea 16,000 mano tangata Maori kua ngaro, kua heke hoki te kaute ki raro, no kotiei ka pouri te ngakau, ka korero i enei kupu e whakahe nei koe, kua panui "Te Puke Ki Hikurangi," mai ano ote tau tawhifco, 1898 tae noamai ki tenei tau 1899, kia tuku mai koutou nga taogata whakaaro nui i o koutou whakaaro e tipu ai te Iwi ki runga ki te tokomahatanga, no ta matau panuitanga atu la matau nei whakaaro kimi, patuki i te ahua i ngaro ai enei mano tangata, katahi ka pula inai end kupu ia koe e whakahe nei ki ta matau rapu, ki tau mahara. e korero noi, kaore i nga kai me nga kahu i matemate ai te Iwi Maori, engari na te riri o te Whenua, ote whare, ote wai, o nga maunga, ote moana, o nga rohe Whenua, o nga kaupapa o nga whare Wananga, o fce Makutu, kua Whawhai kite whakaponc, ki tau mahara na enei e whakaatu nei koe i patu te Iwi Mi'.ori. E Rangi, ka pai tau whakaaro, e kore matau e whakahe mo tenei mahara au, mehemea koia tenei tc take o te mate mete hekenga o te Iwi ki raro, heoi ta matau nei kupu, me whakamarama e koe te huarahi e mau ai te rongo ki enei take mate e korerotia nei e koe, kia penei hoki me a matau nei take, ko ngakabu, ko nga kai, konga whare, ko nga wai e inumia ana hei wai hei tofco mo te tinana, konga Tupeka me nga Tikareti, kaore i te haere i runga ia te Pakeha whakahaere mo ana kai, me ona kahu, me ona wai, me ona whare, me nga moenga, mau e ui ki nga Pakeha Rangatira whai-whakaaro, tena ia e korero mai kia koe mehemea e ui ana koe i runga. ite ngakau mahaki, i tc ngakau patuki, ka ata korero ia kia koe, me ui ranei koe ki nga tamariki i puta mai i nga Kura o tou takiwa, ma ratau e korero kia koe, tukua mai au kupu e tipu ai te Iwi e ora ai, kaua e >vhakakeke, kia puta a matau nei rapu patuki ka tahuri ai ka whakahe, e kore e kitea e tatau tetahi maramatanga e tatii ai te ngakau mo tenei take, mo te hekenga o enei mano kaore nei he whakaspi, kua ki mai koe, ma nga Minita anake nga Karaipiture e korero e tohutohu, kaua matau hei korero Karaipiture, e rangirua ana tenei kupu au, ina hoki e tirohia iho nei to reta he nui nga Karaipiture kai roto, timata ia Arama raua ko Iwi tae mai kia Noa, tae mai nei ki a Aperahama me Rota me Merekihereka, tae mai nei ki a Ihaka, tae. mai ki a Keina, ki a Apera, ki a Enoka, engari koe kai te tino tolrutobu rawa i nga Karaipiture hei whakatika i to whakahe mo te panui a "Te Puke Ki Hikurangi" Nama 9, Wharangi 1, mehemea mau anake e korero nga Karaipiture, kai a koe tau, engari ka "korero tonu matau i nga, Karaipiture tapu hei tautoko ia matau kupu, kaore matau e arai i a etahi afcu, kua tukua thai te Karaipiture mo nga Iwi katoa i raro i te ra, mehemea he tangata koe no te Paipera penei i tau e koraro nei, kaore matau e whakahe atu kia koe, mehemea he kupu tohuto-

hu tau kite Iwi no roto i nga Karaipiture, ka hiri matau kite Ta ki roto i "Te Puke Ki Hikurangi," ko nga pukapuka era, kua taia ki to reo, nau naka na tera na e whatekau mano tangata Maori o Aotearoa mete Waipounarnu, me o raua Mota ririki, e tautoko ana matau i o Karaipiture l tuhia neiekoekiapanuitiae"TePake,"engari l rail <r i ano i nga mea e tika ana mo aua Karaipiture, kite waiao atu e taua ma nga Minita anake e korero i roto i te whare Karakia, ki ta matau nei mahara ka ngaro, ko te take, to te Maori ahua' 100 ran tangata kite kaie rua-tekau 20 ano nga mea e tae kite whare Karakia, te putanga mai ki waho ware ware fconu ake, no kona i korero ai a Heemi Apotoro, aua hei kai-whakarongo a:iake, engari hei kai-mahi katoa mo te : kupu, notungal tenei kupu, kaore matau e whakahe ki era atu e korero ana i nga Karaipiture, e tuku ana ranei ki ona hoa, e ki ana koe kaore e mate turoro ana te tangata Maori. E Rangi, heabara te ritenga o tenei kupu, toitu he kainga, whatungarongaro he tangata, he vaka kia herea, te kabu o te tangata Rangatira, he Aitua he mate, he aha ra to Ruakoiwi, he aha ra nga Ana kohatu, nga Ana Angi, enei Ingoa katoa, no te mate Aitua, ara" mate turoro, he reo Maori tenei, turoro, no mua iho tenei reo e mau nei ano ia tatau. Nui tangata haere kite Po lti tangata e mahue ake i te Aoturoa rauhitia, mo te mate turoro tenei kupu, maori, e mohio ana hoki matau ki nga mate o te maori. engari ko te patu parehe kaore matau e mohio ki ona Orupa me ona Anametona mate ko nga mate a te Pakanga kaore matau e mohio ki ona • Urupa kai roto pea i te pa ite tangata ranei koia nei te mea e tino patuki nei matau ko tenei kupu o te tuhituhinga e korero nei koe e haere atu ana he whakatipuranga e hoke mai ana he whakatipuranga, na kua kitea e matau kaore he \vhakatipuranga_ kai te hoke mai, engari kai te maringi atu kite po, kite whakabohatia tenei pouri. tena e ngaro rawa te kakano kiri maori i te Ao nei, tenatirohia iho e koe enei kupu, kite kaha tonu ake to ivrakau whakahe kaati e mahi ka mutu ta m°atau. engari ka panui tonu te Puke Ki I hikurangi i tenei ngakau Pouri. "TE PUKE KI HIKURANGI."

Tikapa. HnneS, 1K99. Kite Etita o te '-Puke Ki Hikurangi." E pa tena koe i raro i te niana oto Atua. a ake ake Anine. E hoa tukua atu ta tana "Puke" kia haere atu ki nga marae_ o bine ma, o tama ma, ki reira whakaatu ai i cnei kupu ka tuhia ki raro nei, ko ia tene* nga kupu. I kite au i nga kupu 1 panuitia e te "Tiupiri" i wahaia mai nei e te "Puke'' nama ono wharangi 6, ara nga _ kupu i paahi ite mutunga ote hui ki Waitangi, mo te haramai a Hone Heke, a Mohi, ate Heuheu, kite Tai-Eawhiti nei kite hornai i nga take e tor a. 1. He whakaoti i te haina Kirihipi. 2. He tono moni mo te haere ki Ingarangi. 3. Ko te pooti i a Mohi Te Atahikoia, hei Menia mo te Tai-Rawhiti nei. Na e hoa ma e nga Iwi e nga Hapu, ote Ta.i-Tokerau ote Tai-Hauauru whakarongo mair I haina etahi o te Tai-Rawhiti nei kite Kirihipi, ka whitu tau pea nuku atu, hoki iho ranei, kaore ano nga hua i kitea, kua whitikia a aha te hua i riro mai, heoi ano te hua te 10 miriona eka kua pau te ' hoko. Na mo te pooti i a Te Atahikoia hei Mema mo te TaiRawhiti nei. E hoa ma whakarongo mai he Mema ano tooku ko Wi Pere, e kore au e titiro ki maui ki katau ranei, ka titiro tonu atu au ki mua i tooku aroaro, ara kia Wi Pere, hei whakaoti i te toenga o nga whakatikatika ate Tai-Rawhiti mo te Pire Poari ana kei Poneke e puranga ana, i whakahaerea e Wi i tenei Paremete ka hori nei, i hui ai nga tangata matau ki reira kakari ai kia Wi Pere, ara turaki ai i nga whakatikatika a te Tai-Eawhiti mo te Pire Poari, i runga i nga take o te motini a te Tai-Rawhiti, kaati ma Wi Pere ano e whakaoti tana mahi kia uai ki uta. No reira titiro tonu atu au ki mua i tooku aroaro kia W r i Pere, kite tangata toa kite riri, e kore hoki te toa e kia he tutua, te tutua ranei e kiia he toa, aka j pewhta ai ia nei he urunga mai mo etahi atu ! tangata matau kite haramai ki konei

whakatakobo tikanga ai, a kia pooti Mema ano au rhoolcu, hei tukituki ra pea i taku pooti mo Wi, hei taka kino ra pea ite toenga atu o aku mo te Ture Poari e takoto mai ra i Poneke, kaati ena kupu. He haka tenei. v Kii mai nei Ngapuhi ko te Atahi- ~. koia hei Mema, ka hore hore ka hore hore, mana ka oti ai nga mahi kite whare, te waha te waha. Au a ira kia whakatairangatia te Kauae o Wi Pere ki runga ra ka ea te Whemia keirnnga ka mutu ko te Hoko, ae ae, ae ae. Heoi ano tena haka. Na e Kui ma, e Koro ma, e nga Tai-taniariki, whakarongo mai, e nga morehu tangata e ora nei i runga i te Motu nei kia mau kia Wi Pere, hei arai atu i nga tuatea nunui o te Moana nui AkiwaVtakoto mai nei, hei perepoti atu hoki i a tatau ite mate kite ora, he tangata pai rite tonu toona aroha kite iti kite rahi, rite tonu tana kamvhau i waenganui i ona Iwi o te Tai-Rawhiti nei, penei, kia mutu te hoko i te Whenua kia mahi paamu te tangata. kia \yhakatipu taouga ki runga kite Whenua ara ake te nuinga o ana kauwhau mai o'mua o toona tamarikitanga, e u ana ia ki runga i ana kupu tae noa mai nei ki toona Kaumatuatanga, titiro atu i ana kua kati te hoko Whenua, na Wi Pere i tutaki tena kehua kino, heoi ano u ana i te mea ka ta te Manawa i tenei taima, kaati e nga Iwi o te Motu nei wharongo mai, kei te au te moe a te Tai-Rawhiti, kei te hukihuki toona waewao, kei te ngongoro te Ihu, kaati kia u ki to tatau pooti, he tangata toa, he urutoeo, he Upoko ftakaia kite akatea, he Manawa i tuatia kite kai mi'tco. Noona te iiinganga o te Ture hoko Whenua i a Wi, noona tenei Waiata. Tioro tioro mai te whitu, tioro mai te warn, ka haramai te hua ote Whenua kahuakuru, kahu ana nga ka hua takapuretireti. Heoi ano aku kupu mo te panui ate "Tiupiri. Heoi. Kiwai Huihui.

Maungapohatu. Hurae 2, 1599. Ivi te Etita ote "Puke," e hoa tena ra koe, kia ora kia ora rawa koe, tenei te mi hi nei te ngakau mete Wairua i runga i au whakamarama katoa, e takoto nei i roto i to tatau Maunga i te "Puke Ki Plikurangi," hei matakitaki ma to konohi. hei hopu ma te ngakau ote hunga whakaaro nni, hei whakarere ma te ngakau o te hunga kuare pohehe, Tena koe me to Komiti i whiriwhiria nei hei mahi i nga whakahaere mo to tatau taonga, kia kaha, kia kaha, tenei te uaua o tatau Tipuna hei uaua moon. Taku uaua ko te rangi e tu nei. uikn uaua ko te papa e takoto nei, whai kaha, toro kaha te uaua, kaati nga mihi- E hoa ut.aia atu enei kupu ruarua ki runga ito tatau Maunga teitei ; e kite ai nga maramatanga i runga i Aoteai-oa mete Waipounamu, kua kite ihote ngakau me nga kanohi i te whakamarama a Tuta Nihoniho, mo nga mahi e tawai nei te Motu nei kia Wi Pcre. ka pai e hoa au whakamarama kia mohio ai nga Wairua pohehe, me nga Wairua hae, e hoa e Tuta i kite ano au i a Mohi Te Atahikoia i Poneke ite tau 1898, kite ana au he hae te rnea nui kai roto i a ia, me Taare Mete Ringawhero, te mea nui kai roto iaia he whakapae he hao. No reira kaua e haere mai ki konei kawe mai ai i o raua pooti, kaati nei ko Wi Pere he Mema mo' te Tai-Rawhiti. E tooku hoa aroha e Tuta tena ra koe e noho mai na i Waiapu, i nga kainga whakatauaki a o tatau Tipuna, koa taua korero i Poneke kai te man, e kore e wareware ite ngakau, tera no pea tatau e kitekite ia tatau tena ra koe, kaati ena kupu. E Pu tenei kua kite iho i nga korero e takofco nei i roto i te "Puke" mo te ahua o to tatau mate pohara, mate aitua ae, kai te whakaae au ki enei mate, kite tupeka, kite tikareti, kite waipiro, mete tii, maku hoki e tapiri ake,-tenei tetahi no te wa i tae mai ai te Pakeha kite Motu nei, ka patua o tatau mana katoa, mate tangata, mate rnauri, mate Atua, mat 6 kawa, mate Whenua, ka ore he mea i ora, kore rawa kia kotahi. No reira taku whakaaro me whakarere rawa atu to tatau ahua Maori, me nga mahara Maori matauranga Maori, koia ano i mate ai o

tatau mana katoa, me mate rawa atu katahi pea tatau ka puta he rnorebu tangata, h 3 morehu Whenua, mehemea e rua ano tikanga ma te Iwi Maori ka ngaro torm tatau, kai te haere rnai nga wa e tino kore ai tc Iwi Maori, otira nga Iwi katoa 0 te Motu nei o Aotearca, ina hoki kua kite aa i nga Hapu o tenei Iwi o Tuhoe kua ngaro er.ahi Hapu kore rawa he morebu, ko eSahi Hapu e 2—:> 4—s—G, ko etahi Hapu nga Hap a nui te —lo—2o—3o. I rongo an ho Iwi ano, he Heketoro ano tetahi Iwi kua kore tenei Iwi, engari kai te kite an i 0 rataii kaing.i moenga, i nmga i nga Maunga tiketike, me tenei Iwi mete patuparohe kua ngaro tenei Iwi, mete tu-ehu kua ngaro tena Iwi. Ko nga Hapu o tenei Iwi 0 te manu, kua ngaro tenei Iwi te kokako, mete tieke, mete piopio, mete tihe, mete rearea pitoitoi, kore rawa i kitea ki tenei takiwa, tupoupou, moho, kareke, kakapo, kore rawa e kitea me nga mana ririki nei kore rawa. Ko tenei Iwi ko te ika kua ngaro te upokororo, mc etahi atu 0 nga ika ririki, mea ake ko nga rakau ka ngaro, ko nga otaota ka ngaro. me nga rarauhe, me nga patiti, me nga wiwi ka ngaro. Ka tupu he Iwi Pakeba, he manu Pakeha, he ilea Pakeha, he rakau Pakeha, he otaota Pakeha. Kua kite au i ng.i kainga kua kore e nohoia e te tangata o tenei Iwi o Tuhoe, he nui nga kainga kua mahue, kua ngaro nga tangata i mate, na reira aku mahara ka peiei me Pakeha tatau, me Pakeha he Turn, he tikangn, me nga kai, me nga kakahn. mete Atua me Pakeha, ko ia ano tenei e karakiatia nei e tatau, me kotahi he Atua, he Rangatira hei kai-tiaki ko te Tare, ko te Kawana mete Kuini, haunga 0 tatau Rangatira me aim taua Rangatira kite Ture ka Rangatiratanga, ka mau hoki toona Whenua hei taunga iho mo te kupu mo te Rangatira, kite kore he Whenua hei aha nga korero, hei aha nga matauranga, hei aha nga mahi Atua, nga mahi Poropiti, kaati ena kupu. E hoa ePu ka pai tau mahi c whakaatu mai nei i nga korero Nupepa a te Pakeha, a te Paremata, me 0 whakahoki i nga panui a nga Rangatira 0 te Motu nei, kaati noa iho nga kupu. Tukua Tc Rangi Tutangahau.

Porangahau, Hume 2 18/99. Kite Etita ote Puke Ki Hikurangi, tena kce e hoa tukua atu t:\ku mihi kia WT Whatakorari, mo taana pariui i haria mai nei e te Puke, e pai ana au kupu he nui to kaha kite whakahaere i o kupu, kotahi to kupu mo whai kupu atu au. konga motu erua nei ko Aotearoa mete "Waipounamu, taku whakaaro me mutu taua te whai inga motu e rua nei me hoki mai to paku mohiotanga kite whakahaere i to taua rohe Potae kia wawe te oti he ritenga e tata ana nga ra ote Paremata, kia titiro ano taua i te tahi kupu hei whakatikatina i te Pire Poari haunga ano ia nga whakatikatika o Papawai otira mehemea kua oti ia koe e pai ana, kite kore e oti kia tere, koi tureiti, e koro waiho atu nga motu nei mai a Iwi maia Hapu maia Rangatira tana vvaahi tana wahi, hoki mai koe ki tau wahi kia he koe nau ano a kia tika ranei e pai ana kaati kua puta to kaha kite motu nei ite wa e ora ana o Tuakana to whanau nga Rangatira kaha kite whakahaere kupu mote motu nei a i haere tinana tonu ratau i hoki _ mai i Waikato, i hoki mai i Turanga i hoki mai i Taranaki i hoki mai i Whanganui i te wa ano e toe nui ana te motu nei kaore i whakarongotia a tae soa mai kite Tiriti _nei, ite whakahaere ano ratau, a haere atu ai ki tera kainga ko Taitoko i kite ite atu oto ratQii matauranga, koia te Pire Poari nei, koia nei taaku whakamaori monga kupu katoa a nga tangata matau kua ngaro atu kite ra kainga na te Kuini Wikitoria rawa i utu mai kia maharatia e ana Minita ta tatou Inoi he kupu hou rawa ki toku whakaaro, e rite ana kite kupu o te Waiata, tangata hou euaratia nei e au i. Na to Potiki Iti rawa H M Tuakana.

Kaipo Waitotara. Kite Etitu. o "Te Puke Ki Hikurangi," kia Purakau Maika, e hoa tena koe, ara me tou Korniti hoki, tena ra koutou katoa te noho maina i tena wabi oto tatou motu, kia ora tonu koe i raro i te maru o to tatau Ariki o Ihu karaiti, e hoa raau e tuku atu aku kupuruarua kia "Te Puke Ki Hikurangi," hei titiro iho ma nga "hvi ma nga Hapu ma

nga Rangatira, me nga tangata matau e no. ho ana ki Aotearoa nei mete Waipoanamu, koia tenei aku kvpu mo nga Waka i haere mai i Hawaiki i tae a tinana mai mc o tatau tipuna ki tenei Motu ki Aotearoa nei. Ko Matehorua te Waka tuatahi, ko Kupe te Rangatira o runga, i hoki atu ano ia me tona Waka ki Hawaiki, i inahue iho ko tana tamahine ko Wairaka ki tenei Motu, i muri iho ko Aotea, ko Turi te Rangatira o runga, ko Kurahaupo te Waka i pakaru atu ano ki waenganui moana, kaore i tae mai ki tenei Motu, ko te Rangatira o runga i taua Waka ko Ruatea, i utaina mai e Turi ki runga i Aotea, ko tenei Waka ko Aotea, i eke mai ki te Tai-Hauauru o te Motu nei ki Aotea ano, i muri iho, ko Tainui, ko Hoturoa te tangata o runga, i eke mai kite Tai-Hauauru ote Motu, kei Kawhia e tau ana, kotahi ano te waahi i tau ai enei Waka, i muri iho ko te Arawa, ko Ngatoroirangi te Rangatira o runga, ko Tamatekapua i eke mai kite TaiRawhiti o te Motu nei, i muri iho ko Tokomaru, te Rangatira o runga, ko Poutamaariki, i eke mai ki tenei Motu, whiti atu kite Waipounamu, kei reira e tau ana tenei Waka, i muri iho ko Taakitimu, e rua ona Ingoa, ko Horouta tetahi, te Rangatira o runga ko Tamatea, ko Rongokako i eke mai kite Tai-Rawhiti ote Motu nei. Heoi ano nga Waka o tatau tipuna i eke mai ki tenei Motu, ko enei e mau i runga ake nei. Heoi ano aku kupu kia koe. Na Tapapa Whiro.

Muhunoa. Ohau. Hurae 7th 1899. E hoa e Purakau Etita o "Te Puke Ki Hikurangi" tena ra koe he panuitanga mete whakaatu hoki, i haere atu au i Ohau nei i te 13 o nga ra o Hune kua taha nei, i muri i au ka hemo taku Kotiro a Ria Te Haukoroki, he Wahine Rangatira ia i roto i nga Hapu o Ngaati Raukawa, i marena ia kia Taare Winiata Afokopuna a Nepia Taratoa i te 5 o nga ra o Mei 1898. Heoi ra e te Iwi, na Ihowa i homai na Ihowa i tango kia whakapaingia te Ingoa o Ihowa, ka mutu tena. I te 16 o nga ra ka tae au ki Paeroa Hauraki, ka tupono ?-tu au ki tetahi huihuinga nui o Ngaati Maru i reirahe tangihanga tupapaku, ko nga Hapu i te Marae ko Ngaati Tamatera ko Ngaati Paoa, ko Ngaati Hako, a i mohio katoa au ki o ratau Rangatira Kaumatua, Taane, Wahine, me o ratau Rangatira TaiTamariki, Taane, Wahine, a i pafcai au ki nga Rangatira Tai-Tamariki, mehemea kaore ratau e tango ana i nga Nupepa Maori ara. a "Te Puk& Ki Hikurangi, te Tiupiri mete Pipiwharauroa," ki mai ana kaore ratau i te mohio he Nupepa Maori ano hoki kei tenei, pito o to tatau Motu, ka tino patai mai hoki ratau ki au kite utu me nga ritenga katoa o nga Nupepa Maori e toru nei, katahi ka ata whakamaramatia e au nga tikanga katoa me ts utunga, heoi i runga i taku mahara kite aronga o nga korero ki au, ka mohio au he nui to ratau hiahia kite tango Nupepa ma ratau, koia au ka Inoi atu nei kia koutou e nga Etita o a tatau Nupepa Maori nei, ara, "Te Puke Ki Hikurangi te Tiupiri mete Pipiwharauroa," kia tukua kia kotahi kia rua ranei Nupepa kore utu ma nga Rangatira Taane, Wahine, me nga Tai-Tamariki Taane Wahine, kua kapea mai nei e an o ratau Ingoa me o ratau Potapeta, hei tukunga atu kia ratau, koia tenei:— Hirawa Te Moananui. Paeroa Potapeta. Haora Tupaea. Rihitoto Mataia. Haora Tarereanui. Watene Taiwhakaekea. Tukukino Te Wara. Tumatelrtua Paaka. Teaoturoa Kiniwe Roera. Pepene Paeroa. Thames Mere Teretiu. Putata. Wi Hare. Auckland. Koia tena nga Ingoa o nga tangata, me nga Poutapeta, hei tukunga atu mo nga Nupepa, mo taku Inoi kua tuhia i runga ake nei, kia.kakama ai te ngakau, mete mahara kite tango i o tatau taonga, ara, i to tatau Nupepa Maori nei a ko taku Inoi ano hoki tenei kia koutou e nga tangata kaore nei ano i tango noa i nga Nupepa nei, tangohia he Nupepa ma koutou eia tangata, c ia Wahine, e ia tamaiti, ehara i te taonga kino, he. taonga pai moniona ahuareka, kia kite ai. Boa i'lnga korero a o whauaunga e

noho nei i raro i nga pito e wha ote rangi, me a o tatau whanaunga Pakeha, me era ata Iwi e noho marara . ana i te ao, koia hoki ahau i tango ai e 4 rawa , Nupepa ite tau kotahi, ko -'Te Pake Ki Hikurangi," ko Te Tiupiri, ko te Pipi-Wharauroa, mete Nupepa Pakeha e whakahuatia nei te Ingoa ko te Nui Tireni Taima, a ko taku hiahia nui ia e oku hoa aroha e tautokonei ia tatau Nupepa, me whangai e tatau kia kotahi pauna ite tau kotahi, kia 4 ai putanga i roto i te marama kotahi, koia tenei tetahi Take i ngaksu kore ai etahi tangata kite tango Nupepa ma ratau, he roa rawa no te putanga o te Nupepa,ara e rua ano putanga i te marama. He panui tenei na tetahi Tamaiti Maori i puta mai i te Kareti nui i te Aute, kia tukuu e au e Henare Roera Te Ahukararau, ki roto i nga Nupepa Maori, koia tenei: — Akarana. Hune 24ch 1899. Ki oku whanaunga katoa e noho ana i nga pito e wha ote Motu, o Aotearoa mete Waipounamu, me nga mea i waenganui, tena ra koutou katoa, he panuitanga kia koutou katoa i oku niabara. e nga tangata whai Tamariki me nga tangata e atawhai ana i nga Tamariki kua mate o ratau Matua, tukua a koutou Tamariki kite Kura, kia puta ite matauranga e whiwhi ai a koutou Tamariki ki tetahi oranga mo ratau, tae atu hoki kia koutou ki o ratau Matua, mete Iwi nui tonu ara, kia puta i te whakamatautauranga, e ki nei ko te (Examination,) mehemea ka puta a koutou Tamariki i taua whakamatautauranga kua tuhia ki runga ake nei, ka whakaurua ete Kawanatanga kite mahi e hiahia ai ia, ratau ranei, ahakoa he aha he aha te mahi e pai ai ratau, ka homai e te Kawanatanga, i puta mai ahau i te Kura i te Aute, a i puta ahau i nga whakamatautauranga kua tuhia i runga ake nei a kua uru hoki ahau hei kai whakahaere mo te Poutapeta nui o Akarana nei i runga i te hiahia nui o te Kawanatanga kia mahi nga Tamariki Maori, kua puta mai i nga kura nunui, ara i nga mahi o te matauranga o te Pakeha, heoi i runga 1 Lenei matauranga kua whiwhi ahau ki toku oranga pai a tae atu hoki ki oku Matua te painga heoi raete Iwi, tukua a koutou Tamariki kite Kura, kia kaha, sia kaha rawa kia hoki mai ai te painga kia ratau tae mai kia tatau katoa, na to koutou whanaunga aroha na Wi Hare, kei Akarana Poutapeta, E te Iwi e tautoko ana ahau i te panui a Wi Hare tokotoru a matou tamariki ko oku teina i tukua kite kura i Otaki nei ite tau 1891 i te 15 o Hanueri i te tau 1898 kapahitia mai i roto i taua kura, ete Popa i a Pepuere 18' i taua tau ano ka tukua kite kura i te Aute nga mea tokorua ka mahue kotahi ko taku tamaiti ake, ko te take he ahua mate tonu i roto i nga taima katoa, tenei ake kia tino kaba tona tinana ka tukua ano e au ki taua kura, heoi ra ete Etita me tuku enei korero i roto ite Nupepa, kotahi, kaua e hawhetia te tuku, me panui tonu i roto i tenei marama kia hohoro ai te kite o nga tangata, kua tukaa atu na e au o ratau ingoa kia koe na to koutou hoa aroha na Henare Roera te Ahukaramu, kei Muhunoa Ohau.