This article contains searchable text which was automatically generated and may contain errors. Join the community and correct any errors you spot to help us improve Papers Past.
KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hurai 5, 1849.
I era "Karere Maori" e rua, korerotin ana ki a koutou te whakawakanga, me te whakamatenga o Maroro te tangata nana nei i kohuru kino te whanau o Parangiki i Poneke. I taia ai era korero, lie mea kia tino kite ai koutou i a te Pnkeha tikanga mo to tangata o whapaca ana kite hara; —kia kite ai i te mahi liaere pai o te kai-wlmkawn, mete tekau ma rua ua tu he tangata ki o ratou aroaro mo te whakawa. He mea uaua tenei mahi, a, e ralii ako ana tc uaua o tenei mahi ua tirotirohia, ua whakaaroaroa te hara kohuru ; no te mea, ekore e hono te patu tangata, a, he tini nga noni - nga o te Ture, kia hopukia ai nga tangata katoa e kohuru ana. He tino nga tohu e kite a ai tenei nun te kohuru—he pokenga i to toto tc tinana, nga kalm ra nei—he taonga takoto kite tangata no te tangata i tukitukia—he kupu riri 110 te tangata kite mea i morn—he nohoanga kite kainga o tc tangata i patua-ine te liuerc kino, te liaere poauau o tc kupu o
- te tangata c tatakua ana. Ko enei mea 3 katoa, me era atu e wlinkapuakina ana i ki to whakawnkanga o te tangata liar a. i Kua tini te huiiga kino i wnakamatea mo f o ratou hara, liei tauira mo te tokomolia; t otira, he mea ano ka whakamatea noatia ■ etahi tangata, no muri, ka kitea he ta- ! ngata ke nana te liara. Kei nga rangi e I takoto ako nci ka korerotia ki a koiitou [ nga ritenga i whakamatea noatia ai etahi tangata hara kore. He torutoru ia nj;a tangata e whakamatea harakoretia i ana; ko te tini o te tangata e whaka- > matea ana, e matauria ana na ratou ngo liara. He penei me Maroro, ka tata ki i te matenga, ka ngawariwari te ngakau, a, : whaki noa. Ko te tini o te herehere e ' pangia ana c te koingo i mua atu o te ' matenga; pa no te hialiia kia mau tana ■ rongo kite Atua; kia whnkamaiietia i koki te ngakau o te tangata ki tan a wliai kaaetnnga kite tika ote tukunga iho o ite whakaaro ote Kai-wliakawa, mete te ! kau ma rua. No te hunga maia korc tenei Lara te i kohuru. Kihai i lata tenei hara i muri ! mai o te nohoanga huiliui o te Pakeha • ratou ko te tangata Maori. Ite patunga ■ kinotanga ote No, te wahine, mete ta- . mahine ki Takapuna, i topetopea nga tu- . ■ papaku e taua koroke whakarihariha, kia > ineinga na nga tangata Maori i patu. ' Te whakaritenga putanga o tana patu ki ■ to nga tangata Maori, whakaae noa otai hi o koutou, ac, na te tangata Maori taua - patunga. Otira, i wliakapaea kautia i koutou ete Pakeha—lie whakapae paku- , paku hoki ta koutou i a koutou ano. Ko ... > te tangata nana tera patunga kino kihai i i i ngaro i te kanohi, " e kite ana i nga-<gj ■ kokonga o te ngakau," nawai, a—kitea : ana e te tangata taua kohuru, hopukia !■s.- ■ ana te kai patu, whakawakia ana, wliakui matea ana mo tana hara whakahara. i Ahakoa ra, kihai i panuitia te wliakinga . o taua kohuru (tena ano nga mea i taI tuia ai tera) kua tino rangona te wha- ; kaaetanga o taua kohuru ki tana hava i mua atu o tana whakematenga. E kita koutou ki nga rima te kau pauna i karangatia hei utu mo te tangata, kua poka ano he kino, kua tu tata te . lie ki o tatou aroaro, pahaki tata atu o i Remuero. Te kitenga atu o tctahi tangata Maori i taua tangata i patua, i te tu aliiahi i maru ai—ko te kitenga ote , tangata Maori te mea i tupato ai etalii, > na te tangata Maori tenei patunga. - E mea ana matou, kia whakaliacrea e koutou te tikanga, kia kaua tenei lie e piri atu; ko matou te mea ana, me ake to koutou whakaaro tika, whakaaro pai kitea c to mano—ine ake hoki kitea, kiliai koutou i poke i te toto o Hone, inahoki kihai koutou i poke i nga toto o Te No ma. Kty pakaha kite whakahaere i nga pona, me nga nukunga c kitea ai te he—uia, rapua, whaia haeretia; a, kite inea ka whai take mo taua he—e mahi i to koutou malii, kia mau ra ano te kai-koliuru, nga kai-koliuru ra iv.-i, kia tukua atu ki te whakawakanga. Po toru te whakamiiieiiga Pakelia i nolio ai kite rapu i taua hara. Kotahi tangata Maori i araliina mai ki rcira ; otira, kaliore he lie ona i kitea, a, tukua ana. Elia'ra tenei tangata i tcmea i kitea i a Hoite e te tamaiti Pakelia, i te a' ialii o to inarut<\uga; he tangat i' ke tera, a, kaliore aao t.ma tangata ra i kitea molioa is uoho nci. He painga ano mona me whakaputa mai ana ia. No nga korero cnei o taua paiuiiga kua rrngoua. I teal ialii ote Mane otelß o Ilune,' e aralii liaere am tetahi Pakeha i tana puaka ite huarahi tika atu kite awn o VVhangamatau. Ko Hemi Hone te ingoa 0 taua tangata, he kai patu poaka ia no Taniaki, ko l'aniiuiu'ute ingoa o te taonc, 1 hokoa atu i konei taua poaka. Ka Imcie ka te ra, ka tutaki ki a ia a liapata Tiki, me tana taina a Wireinu kite takiwa o te uiara o liunere, me t<: ■r..w!.«t:v kaliikatoa ite ara tika atu ki
l'apakura- Kaliore lie tangata o to ara, ko Hone anake, ko to tangata Maori. Ivo taua tangat a Maori c haere ana i tana ara t.ihi me Hone ; otiia, i haere te tangata Maori i tutahi taha o te ara. Kihai a Piki i kite atn i moko o taua tangata'; eng.ui tc tamaifi i kite pu alu lie inoko ona. He paraikcte te kukahu 0 taua tangata, lie taniko whero. Kaliore he patu i kitea ; i raro i te kakahu nga ringa. Kihoi taua tangata i kitea c te tamaiti i mun atu ; a, me kitea ana a liiuri uei ekore pea c liiatauria. Ko te tangata i avahinu mai kite aroaro o te kai-tkiro i te tupapaku ehara i te tangata i kitea e te tamajti e haere ana raua ko! 1 one. . J te'ao.nga ake « te'ra,.ile.WAhanga o!tc 9'p pifkelia o Paj'ncpa; i haera kr tfc liialii, tutaki nph.ki te.talii ko lyoaha (e iug'on c linere -utti ui \ ri• • 1 nifituku jui tc alma o "taua tamajti..,i %'ca ia, lie tafigata to tc ara e takotq anjiyko te k'orokoro i kotia, lco'cra atu p'a'liiiiga e uiau ai'.a la te matenga. Tonoa ana taua tauniiti kia korerotia te rongo Jci a liaihona Kiriari ; ko raua i h'acre ki t to titiro i te tupapaku rokohanga at'i e ta}?olp. ana latia tar.g.ua, ko te poaka manga e haerei e ana 1 vi-ira. KotnUi o aua tokovua i nulio ki to tiaki i to Itipapaku, Uotahi.i haere kite tiki tar i)vata liei lioa mo raua. lokctoiu nga tim<"'ata i rokohi-.ia e. ia, tonoa ana kite titiro i' taua tupapaku. 1 tana ngaromanga kua tae atu etahi tangata, kua Inniliia ake te mata o te tupapaku. Ko.talil maira, mete knata te tawlnti o te I nolio toiiu nuu pakolm tokorua ki tc tiaki i te tupanaka tac noa atirtetahi Poriiiiniiina; whakahtu ana 1 .6 raua ingoa, haere ana .raua kite main. Na Rata Makorcna i titivo to tupapaku ; ho wa putanga kati—i.motu to koroj^oro—ho werohanga i tc paparinga, 1110 nga taringa c run. , I-onj) haunga o te patu i te nnnikokai. • -liwha nga pal"i 1 to tuara—6 iuihi to hohonu tao rawa kite nsakau.. He tisii atu n-a patu, puta atu kite whekjyi etahi- 1. iyea te Rata, ehara era patu.i te patiti. Ko te maripii whakakiteaki te Wiiare whakawa, te men i patua ai.taua tujiapaku. 1 meinga, hc'iiui to. mahi karoo te tupapaku i te palunga ai; i tirohia kite ahua o te tinana. Ko Mata Ilonc tc pouaru o te tupapaku i mea, no te ata o IS, innui iho o tc kai i te ata, ka haere tana hoa tano ki Akarana, ki tc lioko poaka. tonu taua waliinc kite hokiuga mai otana tane, ao noa tanarama c kaana kliiai tmia hoa.i tae atu. I rongo ja i te aonga ake o to ra, c takoto aiia i nga rangitoto, kua hemo ke. Ihaeic kite walii i pahaki mai o tc patunga ; kihai 1 kalia te haere atu ki tc tupapaku. tie kai patu poaka toun lioa; Uc tang.Ua rawa. Kaliore i matauuft o ia jtetahi tangata e maualiara ana ki tona lioa. J.matau ia ki tc maripi c tangofttngoliin ana c ton(i lio«- ' e ,n taua maripi kite tangata Maori e nna i to wharo o tona hoa. _ I hoatu e ia i te 4 o nga haora i te. ra i mam ai tana hoa; hoi kokoli rapau i hoatu ai. Kihai i whakahokia i taua po; kaliore ia i kilo i ,mua te whakaaringa o tetalu maripi kakau kore. Kaliore te tangata Maori ja,. raua ko tona hoa i ngangare. I te haerpm-a o tona hoa kite lioko poaka, e tora.pauiia, te kau ma riina her'oiii i jnaua,e,iu. Ileoi ano ana, ko ana kakalm, k'o nga moni. 1 inataii te ta;maor« .kite. hoatulanga o ug" nunii V te ata o taua ra. I to 4 o nga haora o taua ra ui ana tc tangata niaori kite haerenga o tona lioa, mea atu ana ia, kei to lioko poaka, i Akarana. Ko te whakawakanga tenei o tc ra tuatahi ■ ko te tangata i man, tukua ana kiahaero. 1 te rua o nga ra ka utaina te tupapaku kite kata kia kawca kite whare takoto ai; i te tangohanga ai ki raro e te kai whin o tc kata ka rongo ia kite ngaelietaii",a o tetaiii mea, kei tona rapungn ka kiti-a c ia totalii pito maripi c takotc ann. 1 kahua mangu te maripi me. tc pata waikura ; lioroia ana, ka inn. Kihni nga kahikatoa i wbarikitia mo te tupapaku i kotia kite maripi, he mea hitera na nga poribimana. Rite j>n taua. pito maripi ki nga patunga i man k tctypitpaku. •' He' maha nga ritenga i tupato ai tc n"nkau ki tetalii kaniura ko Ramcra Kia tana, me tetalii wahine, ko Mere Kumana e nolto ana ki Paparoa. I kitea i •Kiatuna ramvko Kuinana c haere ana te nra i mnru nei a Hone ; i taua alnali
ano. Ko uga kanolii nei lie natunatuuga kautanga, mete inea e whavjfliai nei te tangata. Ite tangolianga mai o Riatiana i to raua mocnga, i runga nui te nsatuiwa ct i ana; a, whakapaiipatia ana 0 i:i tc katipa i hopukia ni ia; lioatu ana hit a pauna c rua kia tukua ai ia kia liaore. 1 tupatoria ano lioki te wuliinc no te alma pohelic ; a, ka niea te tokonialia ko raua ano 11 ga kai koliuni. Po rua, po torn 1101 e rapu ana ; tokomalia liga kai kovero i whakavangonaj nawai, a—kalioic he lie i kitea, tnkua ana raua kia Jiacre, ka wlnakaaro te ligakau tera atu ano liga kai palu, kci te ngavo. I tc tutakinga o Piki raua ka tana tama i a llone, i tutaki etalii atu tangata i a Riataua raua ko Kuinana i tna tata mai p.Pajiiinuru. I kitea raua e'etabi atu Pakeliai'te wliare waipiro o ICirini. i te orokowliakaufanga o liga rama. Rapua liaeiefi.\;ana o raua nolioanga, liaererenga lijoki, i mini ilio o tc kitcnga kite wliaic" \vaipiro. Kaliovc kf>u lie toto i kitea ki o raua.kaliu, kah'ore kau lioki i kitea, & 'liofohoroi ana rau'a:i uga kaliu. Ko uga liatunatunga o o raua kanolii na to raua iigftngarotanga i a raua o liaiiraii<ri ana. lyo liga.moni i kitea ki a Riatalia lie awliekaniunn lion, lie pera -me. uga mom utn 6 tah'a tnalii, i Akarana Tukua ana raua ; karangatia ana tc tekan ma rima pauna hoi utu mo tc tangata; kawe mai i te rongo e mau ai te tangata koliuru, te liunga koliuru ranei. E men ana matou ckore wlieau ka kitea te liunga liara; ko rciia whakawakla ai ki to i'itcnga o to ttn'c.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/MMTKM18490705.2.5
Bibliographic details
Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 14, 5 July 1849, Page 1
Word Count
2,039KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hurai 5, 1849. Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 14, 5 July 1849, Page 1
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hurai 5, 1849. Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 14, 5 July 1849, Page 1
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.