TE AHUA O TE WHAKAHAERENGA MO NGA WHENUA WHAKANOHONOHO KI TE TANGATA.

Matuhi, Volume III, Issue 107, 11 October 1905, Page 3

TE AHUA O TE WHAKAHAERENGA MO NGA WHENUA WHAKANOHONOHO KI TE TANGATA.

I te po o te turei te 3 o nga ra o Oketopa nei, ka whakahaeretia ano te korerotanga tuarua o te pire whakawhanui atu i te ture whenua whakanohonoho kite tangata. Ko to whakawhanuitanga atu i te pire, kia neke atu i te £500,000, nga moni hei whakapau mo runga i te mahi tango i nga whenua hei whakanohonoho, kite tangata, ara, kia whitu rau, e rima tekau mano ■pauna i je7so,o()o|. i V I whakamarama a te Hetana i te !take i nekehia ake ai te maha o nga moni, kia tau ai te hoko nga whenua, hei whakanohohoh, a, he nui nga whenua kua takoto hei hoko ma *te Kawanatanga, hei nohoanga mo te hunga kai mahi A, tenei ano tetahi take hei tirohanga, kei te takoto mai te wae hokona ai nga whenua maori, hei whakanohonoho kite tangata. i tenei rua tau ka hori ake nei, he nui nga whenua o t« iwi maori i hokona e te Kawanatanga hei whakanohonoho kite tangata. I tenei wa ka patai a Maahi, tninuaki ot» Apitihana.—l raro i te ture whenua hei whakanohonoho kite tangata ? .

Te Pirimia.— Ae, i raro i taua ture, a, he nui hoki nga whenua maori kei Aotearoa nei, e tika ana kia hokona hei whakanohonoho, otira kite kore e whakaaetia kia neke atu \ te rima rau

mano paana nga moni hei whakahaere i tenei au, e kore e taea aua whenua te hoko, a, ka whakamutua hoki te hoko whenua. I mea a te Maahi, i runga i te aronga o tenei pire, e whaka whan ui atu ana i te mahi o te Kawanatanga, kite tono (Borrow) mom kia rua rau e rima tekau mano atu pa una, ara, kia whitu rail e rima tekau mano pauna, he tino take nui rawa tenei hei tupatotanga, a, he mea tika kia kaua e whakawhiwhia te Kawanatanga ki tenei maria, ahakoa tonoa kite Pareinata, ma te Paaemata e whakatakoto, otira kaore ia e whakaae ki tenei pire, me he mea ka whakaae nga iwi o tenet Koroni, kia hokona mai e te Kawanatanga he whenua mo tenei £750,000, i te tan, e pai ana engari ko te wa tika tenei hei tupatotanga mo enei whakahaere, notemea kei te nui rawa te utu o ntra whenua inaianei. Kua tae kite tino utu o nga whenua, otira e rite ana ano hoki ki nga utu o nga kai, me era atu taonga, otira i ohorere noa iho te pikinga o te utu o enei taonga. Na i enei tau ka rua, ka hori ake nei, i hoki iho ai te utu o nga whenua me nga taonga, a mehemea kite heke iho te utu o nga taonga, ka heke ano hoki te utu o te whenua. No reira me ata titiro; tatau, kaua e hokona mai he whenua mo te moni nui. Na, ko te ahua 0 te whakahaere mo nga whenua hei whakanohonoho kite tangata, he nui atu te pai, mete pai o te puta mai o nga moni reti i nga kainoho, hei whakaea atu i te hua o te moni i hokona ai aua whenua, otira ahakoa te pai o tenei ahua, kei te nui ano nga whenua kaore i pai te puta mai o nga moni reti. Na, e hiahia ahau kia kaua etere te pa o tenei ture ki nga whenua o te iwi maori, no te mea me hoatu hoki he takiwa kite iwi

inaori kia penei me tatau e whakafiaere nei i o tatou whenua. 'He naii nga mema itu kite korero awhakatauaana tepanuitanga tuarua o te Pire. [He mea tango mai i te Niu Tireni Taima.]