Huia Tangata Kotahi HATAREI, HUNE 9, 1894. KOTAHI PUTANGA ITE WIKI.

Huia Tangata Kotahi, Volume 2, Issue 17, 9 June 1894, Page 1

Huia Tangata Kotahi HATAREI, HUNE 9, 1894. KOTAHI PUTANGA ITE WIKI.

"HUIA E" Huia Tangata Kotahi. TOROA WHAKAPAI TANGATA. TE ROANGA OTE KORERO MO MONI MO NGA MAHI MAORI

rk HUT AN A : Kei te ahua pouri nga koreru a to honore le nu Maori o te Hau Raro, otira ?? ao mate ana nga Maori o tona w a. J2 hoatu ana e te Kawaua"ga e £SO kite Takuta i Mangoengari kihai taua tangata i 0 kana kite awhina i nga turo

ro Maori, ta te mea he kino rawa ngahuarahi o taua takiwa, te taea te haere atu ki nga kainga Maori iua puta inai ho awha. E £25 hoki e puta ana ki tetahi tans*ata tuku rongoa i Kaitaia, otira e pamamao rawa kite kainga oto honore tneina, e tae ana pea kite w.itu te kau macro. Xa inaianei kua whakaae Kawanatanga kite homai kia £IOO ki tetalii takutai Hokianga kia taea ai e i« te tiaki nga turoro Maori o taua takiwa. He tika rawa te amuamn a to honore moma ta te mea he iti rawa te manaki ate Kawanatanga ki nga Maori o te pi to ki raro o tenei niotu, aliakoa ta ratou noho pai i raro o te Ture, kaore e haututu erangi lie noho pai tonu ratou tahi ko a ratou hoa Pakelia. Kore rawa he paingn e tiikua ana mo taua takiwa. i mua e hoatu ana hd rongoa ki nga mahita o nga kitra na inaianei kua whakamutua te tuku rongoa kia ratou. E hara nga Maori o te Hau Raro i to iwi pinono,i te iwi pakiki. Kahore. Kore rawa a ratou tono, na reiri e tin > tika ana kia whai whakaaro te kawanatanga kia ratou, tae noa hoki ki nga Maori e noho ana ki te kainga o te honore menui nei o Kapa. Te Koretana : E tlno whai take ana nga menui Maori kia aiiiunmu. Inahoki kahore i te pau tika te kato ao te £7oooi kiia nei liei painga mo nga Maori. Na reira tino tika ta ratou motini kia whakaaturia inai kite Whare te huarahi i pau ai tenei moni. Kua kitea e £1,400 e pau ana mo teutunga o nga apiha ite Tari Maori i Werengitann. Na e kore rawa e tika kia utua enei tangata i roto o te \£7,000. Me whakaae te Kawanatanga ki te tono a nga meuia Maori, a me whakapau tika taua moni katoa i

runga i nga ritonga pu i liomni ai taua moni i te tuatahi. Ko Hiara: I tupu --'lce tenei raruraru i runga i te wliakahaweatauga ki nga ritonga <> Te 'Pure Nui u Nui Tireni e wliakaritea ana kia homai kite aroaro o te Paremata i roto i te torn tekau ra i muri mai ote whakatuwheratanga ote kauteotaua moni katoa. I rongo ahau na te Kawanatanga o Te Akitini i timata te kai he i tenei moni erangi me whakannitu e tenei Kawanatanga taua mahi iie. Kua kite ahau inaianoi. ka tangohia tetalii wahi nui o te £7,000 hoi utu mo nga apiha o to Tari o nga Tuvo. He mahi he rawa atutenei. Me whakapau tenei moni katoa ma nga Maori anake. Kua kite ahau i tetalii rutana, ara tetahi pukapuka whakaatu i hoinai kite \Vhare, kua tangohia etc Kawanatanga nga moni angatangata Maori wliai penihana, e £5, e £lO. Katnhi to mahi kino rawa atu. Ka tautoko ahau i te motini a Taipua. Ta Kapata Taute : Tino whai take to menia Maori o To Tai Hauauru kite tuku inai i tana mot.ini mo te wluikahe kite kino o te whakahaere mo enei moni. I ata whakaritea tenei moni i roto o Te 'l'llre Nui, ine tetalii Ture i muri mai, hoi painga hei orangamo nga Maori. Na kua kitea inaianei kei te kainga enei n.joni i roto o enei tau e toru e nga apiha o te Tari Maori. He mahi hou rawa tenei, kore rawa i peneitia i raua, He mahi tahae tenei i te moni i ata weliea o te Kawanatanga o Ingarangi hei painga mo nga Maori. Te tikanga i homai ai tenei moni hei tiki rongoa, takuta, hohipera, aha ranei, lcoina te ritenga o taua moni. I kitea ano i roto i te kauto o to ta't o :nvi t"'a'ii

wahi o tenei koha ki nga kaumatua, ki nga kuia, ki nga tangata hoki i hapai i te Kawanatanga i te takiwa o nga pakanga. Me nga Ateha Maori tetahi wahi, hei hoko r.mgoa, utu takuta, hoko kai kakahu, aha ranei. 1 penei nga mahi i pau ai tenei moni i mua, Na itenei tau kua hori ake nei £1,404 i pau i te utunga i uga apiha i Werengitana. Na ko-tetahi wahi nui o tenei moni whakaora i nga mate o nga Maori e kainga ketia ana e te Hekeretari me nga karaka o Te Tari o nga Ture. Kua tau te ingoa kino, te ingoa whakama kite Paremata mo teuei raweketanga o nga moni tiaki. Ko nga tangata rawaho e mauria ana ki te whareherahere ina tahae ratou i nga moni tiaki penei. Otiia kei te whakamana tenei Paremata ite mahi tahae i enei moni tiaki i ata wehea i mua atu i te whatekau tau hei oranga hei painga ma nga Maori. Me tahuri te Whare kite awliina i te honore mema mo te Tai Hauauru, ara ia Taipua a me whakamaro he ritenga e whakamuturia e te Kawanatanga tenei mahi raweke i taua g7,000 ara te mahi utu i te Hekeretari me ana Karaka i roto i t© moni e nga Maori. He mahi he rawa atu tenei E kore e taea te whakatika. Kaua te Whare e titiro ki tenei mea i runga i te mahara kite kawanatanga, erangi me pooti i runga ite tika mete pcno, ka tautoko ahau ite motini a Taipua. Me titiro nga honore mema ki Te Ture Nui o te tau 1852, me era atu mea e pa ana ki tenei putake ; kei reira katoa nga korero mo tenei mo.ii; atera e kitea kato&tia te pono o aku korero. Ko Puruiha : E tino hari ana toku ngakau mo uga whai korero a te honore mema mo Inangahua ara a Ta Rapata Taute tika rawa ana kupu. I penei taku, rongo ki enei moni. No te whafkakoronitanga o tenei koroni i homa' ete kawanatanga o Ingarangi kite kawanatanga o Nui Tireni nga whenua me nga whare me nga taonga e rite ana te utu kite torumiriona pauna, he homai noa, erangi kotahi te koha i ata wlmkatakotoria kotahite Kawenata,ara koinei. Me whakarite e te Kawanatanga o Nui Tiieni, j a tau, ia tau, tetahi moni e £7,000 hei ora nga, hei painga mo nga Maori ; hei tiaki i nga taDgata mate, i rawa kore, i nga mea kore vfhenua, pewhea rauei. I roto ano i tenei Paremata ka kokiri. pitihana te honore mema o Te Waipounamu e whakaatu mai ana i nga mate o nga Maori whenua kore, me nga turoro, mete inoi kia whakaorangia ratou, mete takoto toi tu mai o tenei £7,000 hei whakarite i nga hiahin me nga mate o nga Maori.

Na ahakoa tenei kawenata tapu i whakasotia i waengs o te Kawanatanga o Ingarangi mete Kawanatanga o tenei koroni, kei te tangohia inaianei te hawhe o tenei moni hei utu i te Tari o nga Ture Ka tautoko ahau i te motini a te honore mema, ara a Taipua. Kanui toku whakaaroha mo te iwi Maori. Nui atn te tika mete pai ote honore • mema oTe Tai Hauauru mete honore mema mo Inangahua.