‘Te Hui Ā Tūhoe’ by Mona Riini ‘Titiro, ki runga o Taiarahia, He maunga whakarongo ki ngā hau.’ Ko Taiarahia te maunga. Ko Whakatāne te awa. Ko Tūhoe te iwi iti ee. I te Paraire te tuarua o ngā rā o Hūne, ka tīmata te Hui ā Tūhoe i Ruātoki. He tuatoru tēnei mō ēnei huihuinga. Ko ngā hui tuatahi, tuarua, i tū ki Mātaatua, ki Rotorua. Ko te hui tuatoru nei e tika kē ana ki te marae o Te Tira Hou ki Ākarana, ēngari i roto i ngā uauatanga, pēhea rānei, ka kore e taea e rātau te whakatutuki. Nō reira ka whakahokia mai ki Ruātoki E toru wiki i homaitia hei whakatikatika i ngā raruraru, i ngā marae, i ngā mahi e pā ana ki te hui nei. Ahakoa he poto noa tēnei wā, i tino kaha te komiti whakahaere ki te whakatikatika. Te marae hei whakaeke mō ngā tāngata, me ngā rōpu, ko Rewarewa. Tēnei marae, e rua ngā wharepuni me te hōro nui e mōhiotia nei ko ‘Anzac’. Ko ētahi o ngā marae moenga mō ngā tāngata, ko Ōhutu, ko Tūmātauenga, ko Tōtara, ko Tauarau, me Ngāhina. Ko Rewarewa te marae mō ngā koroua, kuia mē ngā tāngata whakahaere i te hui. Te tumuaki ko Hoani Rangihau, te hēkeretari ko Piki McGarvey. Ō rāua hoa, ko te komiti whakahaere o te wā kāinga. Te komiti nui o te Hui ā Tūhoe, ko ngā māngai tokorua i whakahuatia ake me, ngā tarikete tokotoru o ia rōpu. I te ono karaka i te pō o te Paraire ka tae mai ngā rōpu tuatahi, nō Mataatua, nō Kawerau. Ka mutu ngā tangi, ngā mihi katoa, ka whakamahanatia ō rātau puku ki te tī, parāoa parai, parāoa koroua, parāoa rēwena. I te māhanahana tonu hoki ngā parāoa nei. I muri o te kai, ka tangi te pere mo te karakia. E rua ngā karakia i whakahaeretia. I roto i a Rangimōaho ko ngā Ringatū i te whakahaere, i roto i a Kuramihirangi ko nga Perehipitiriana, Ko Makaiwa rāua ko Tiakina. Kia mutu ngā karakia, ngā mihi anō i roto i te wharepuni, kātahi anō ngā take tuatahi ka haere, arā, ngā taupatupatu. Te kaupapa i whakatakotohia i tērā tau, ko tēnei, ‘E tika kē ana ināianei mā ngā tamariki o Tūhoe e whakahaere ngā mahi ā Tūhoe’. Ngā tāngata e āhei ana ki te whakauru ki roto, kia iti iho ngā tau i te toru tekau mā rima. Tokotoru ngā kaikōrero mo ia karapu, rōpu rānei, ā, mē korero Māori katoa. Te tāima hei kōrero mo ngā kaiārahi kia rima meneti, ā, ko ngā kaikorero o muri atu kia toru meneti. Ngā karapu i tū tuatahi ko Tāwera (whakahē) ko Mātaatua (whakaae). Ka hinga i a Tāwera a Mātaatua. I hinga ai a Mātaatua nā te mea kāhore te kaiārahi i kōrero. Tū mai ana ki te kōrero ka uru pea te ihiihi ki roto i a ia, ā, kore rawa atu i puta mai he kōrero. E. mōhio ana hoki au ki tēnei kōtiro, he tino mātau ia ki te reo Māori. Hei aha, kua pai ia mō tērā tau. I muri iho i ērā ko Ruātoki (whakahē) rāua ko Kawerau (whakaae). Ka rawe hoki ā rātau kōrero, ā rātau whakatakoto kaupapa. I hinga a Kawerau i a Ruātoki. Mutu rawa ake ēnei taupatupatu kua tekau mā tahi karaka. Ka puta mai ki waho i te wharepuni, kua hora kē te hukapapa, ā, kua tae mai hoki te pahi o Tūrangi. I muri i te waeganui pō ka tae mai a Ruatāhuna. Kia mutu te kapu tī ka haere rātau ki ngā marae, ki te moe. I te ata tonu atu, ka oho ngā karapu o te wā kāinga, arā, a Ruātoki me Tāwera ki te tunu parakuihi. Nō te hāwhe pahi i te whitu, ka pōwhiritia ngā rōpu i tae mai i waenganui pō, i te ata hoki. Nō muri, ka parakuihi.