Page image

Ngā whakatikatika mo te tunu kai, whakapai tēpu, horoi i ngā pereti, i meatia i tēnā kāinga he rōpu kē, i tēnā kāinga he rōpu ke. I ētahi wā, e rua ngā rōpu i te mahi tahi. Pēnei haere tonu, ā mutu noa te hui. Ko te Rā Horoi, hei whakamutu i ngā taupatupatu, ā, i te ahiahi ka tīmata ngā tākaro whutupōro. Ka hui te komiti o runga i te ata. ā, mutu rawa ake te hui, kua poto te taima, ā, haere katoa ngā tāngata ki te mātakitaki whutupōro. Kotahi noa iho te taupatupatu i oti. Ko Tūrangi rāua ko Kawerau, ā, i hinga a Kawerau i a Tūrangi. I roto i ngā rōpu i mutu ā rātau taupatupatu i wini i ngā rōpu e whakahē ana. Tino mīharo au ki tēnei tukunga iho nā te mea i a mātau e whakamātautau ana e kimi kaupapa ana hei whakahē, tino uaua kē. Kāore i nui ā mātau take, ko o mātau hinengaro hoki mō te whakaae katoa. Nō reira ka miharo au. I ki ake rā au, i poto te wā, ā, kāore i mutu katoa ngā taupatupatu nō reira kāore te kapu i riro i tētahi. I te pō o te Rā Horoi te kaupapa tino nui o te ā Tūhoe. Ko ngā mahi haka, pao, waiata-ā-ringa, whakangahau, whakataetae. I kaupapa nui ai tēnei, nō te mea e toru ngā mea, he waiata pao, he hīmene, he haka, mē ako me mahi e ngā karapu katoa. Ia tau, he rerekē te pao, te haka me te hīmene. Tino pai hoki ki a au tēnei tikanga, kia mōhio ai ngā tamariki tino tamariki, mē ngā mea āhua pakeke tonu pēnei mē mātau. Ko tēnei hoki te wawata, kia akohia ngā mahi waiata ā ngā tīpuna koroua o Tūhoe kia whakaohoohotia, kia kore ai e ngaro tonu atu. Kei konei katoa tōku hinengaro. Ka pai hoki kua haere ki ngā tangi, ki ngā huihui Māori kua waiata ngā koroua mē ngā kuia, ā, kua tū atu hoki mātau hei āwhina. E ono ngā karapu i uru ki ngā whakataetae. Ko ētahi o ngā rōpu i konei, he tīma tākaro noa iho ā rātau, kāore he tīma haka. Ka pai ngā waiata, ngā haka, ngā ringa ā ngā karapu. Tino ataahua tā rātau tū mai i runga i te pūhara — (teiti), i te papai o ngā pari, ngā kakahu, ngā piupiu mē ngā āhua hoki o ngā kaiwaiata. Te tino ātaahua hoki, ko ngā rau kaponga i whakatūhia, i whakapiripirihia ki ngā taha, ki mua, o te pūhara. Anō he whare kaponga e tū mai ana. Kei te mahi mai ngā karapu, kei te matakitakitia, ā, kei te tirohia ngā pai, ngā hē e ngā kaiwhakawā. He tangata mō te waiata, he tangata mō te haka, ā. pērā haere ai. I ētahi mahi, e rua ngā kaiwhakawā. Kua tohutohutia rātau ki ā rātau mahi. Te nuinga o ngā waiata-ā-ringa me ngā poi, nā ngā rōpu ake i mahi ngā kupu mē ngā rangi. Ko tēnei hoki tētahi mea e mānukanukatia ana e ngā rangitira, kaiwhakahaere, kia tipu ake ngā waiata i a Tūhoe ake. Kua hōhatia te mahi, e mahi kupu nei mō tētahi waiata, ēngari ko te rangi nā te Pākehā kē. Rawe ana te whakarongo ki āu ake kupu, rangi hoki. He nui tonu ngā tāngata mōhio kei roto i a Tūhoe nei. Ki tou a Tāneatua i te tangata, i te motukā i ngā pahi hoki o ngā rōpu. Kore atu hoki e uru ngā tāngata ki te hōro. I pēnei ai, i te homaitanga i te kaute o tēnā rōpu, o tēnā rōpu, e whā rau katoa ngā tāngata. Ā tae rawa ake ki te po nei, he toru tāima kē te nui ake o ngā tāngata i taua kaute. Ka pai a Tūhoe ki te āwhina, ki te hāpai i tana iwi. I te Rā Tapu, i muri o te karakia, ka whakaoti ngā mahi tākaro, he netipōro, he whutupōro. Te ātaahua o te ata, ēngari haere rawa ake te tāima, kua mātao haere, ā, kua ua. Ahakoa ēnei whakararu, me te marangai, i purei tonu atu ngā tamariki, mutu noa. I te ahiahi, ka horaina ngā mahi tāniko, kete, me ngā whakairo kia pai ai te tirotiro ā ngā tohunga o ēnei mahi. Kātahi rawa te tau i tino nui ēnei tāonga. Ko ngā tāniko anake i itiiti, nō te mea, he whakataetae hou tēnei. ēngari ngā whakairo, ngā kete, ka pai te mātakitaki. Ko te kai o te ahiahi, he hākari. He mea kōrero e ngā tāngata o te kāinga, me hākari, hei whakamoemiti, hei whakamutu i ngā mahi katoa. Nō muri i te kai, he karakia, he pikitia Karaitiana, ā, i muri atu ko te wā tuku i ngā tāonga ki ngā rōpu i waimarie. Ko Hoani Rangihau rāua ko Ira Mānihera ngā kaituku i ēnei tāonga. Ngā kapu katoa he tohu maharatanga mō ētahi