PIWA TAIPO ME TE WAI HARAKEKE

Toa Takitini, Issue 103, 1 April 1930, Page 2031

PIWA TAIPO ME TE WAI HARAKEKE

Ki nga Etita: He inoi atu kia homai tetahi waahi iti ne/ ote Pep a mo enei korero ruarua, hei tirotiro i etahi o nga korero mo nga Rongoa Maori i raro o te ingoa o Earnshaw. Kei te marama ehara i tana pakeha aua korero; engari he mea korero ki a ia na tetahi Maori. Kei te wharangi 1957 tenei korero: “Taipo-piwa me whangai te turoro kite harakeke i tana wa ano” &c. Kei aku korero mo te “Piwa Taipo” taku whakahe mo te harakeke, mete aata whakamarama ano ite kanpapa o tana

whakahe. Ko te tangata e whakapono ana kite whakaakoranga o te tuhituhinga a Earnshaw, kaore ona whakapono ki te whakaakoranga o roto i nga Kura Takuta. Mehemea ka tirohia aku korero mo te “Piwa Taipo” e peni ana te takoto. Ko te kaupapa o tenei mate kei roto o te whekau. Tera etahi inea kei roto i te whekau e takoto haere ana, penei i te ngakihi nei te aronga. Te ingoa he “Peyer’s Patches.” Tona waihanga i rite ki nga “tonsils,” ara he pukai “lymphoid tissues” Ko aua “lymphoid tissues” o nga ‘‘Peyer’s Patches” e ohungia ana e nga ngarara o te “Piwa Taipo” bacllus typhosus). Ka pupuhi aua Peyers Patches,” ka nunui. Hei muri i tena ka makere te paka o runga, ka kitea he pahore. He wa ano ka toto aua pahore. He wa ano ka kai haere tonu te mate, a, pakaru noaiho te whekau (te tero) . Ko te ingoa o aua pahore he “typhoid ulcers.” No te mea ko te whekau (te tero) te wahi e ngaua ana e nga ngarara o te “Piwa Taipo.” Ka hoatu he nigoa hou mo te mate nei he “enteric fever.” Notemea pahore ai nga “Peyer’s Patches” nei, toto ai, pakaru ai hoki te tero. Ka waiho ena mea hei arahi i te takuta tiaki i te ‘‘Piwa Taipo.” Koianei te whakaakoranga huri noa te ao marama. Ko te whakaakoranga tenei o Ingarangi, o Amerika, 0 Tiamana, o Wiwi: ara o nga whenua katoa i ahu mai nei 1 reira nga matauranga whakamiharo. 1 roto i aku korero mo te “Piwa Taipo” i patai au: he aha ra te kaupapa arahi ite tangata whangai i tona turoro “piwa taipo ’ ki te wai harakeke Ko te wai harakeke kei runga atu tona kaha ki te whaktikotiko ite tangata ito te “castor oil,” i to te “Epsom salts;” ara i o nga rongoa whakatikotiko katoa e mohio nei tatou. Tetahi, ko te tohu nui o “piwa taipo” ko te torohi. Me mohio noa tatou, ka mate te whekau (tero) pera i taku i whakaatu nei, ka torohi te tangata. HEI AHA I HONDA ATU AI TE WHAKTIKOTIKO KAHA A TE WAI HARAKEKE KI RUNGA AKE I TE TOROHI O TE “PIWA TAIPO.” He whin tuarua tena. Kua whakaatu ahau i roto i aku korero mo te “piwa taipo” ko nga turoro i aitua ki roto i tooku takiwa, na te wai harakeke i tukituki nga puku. Ina tata i a Hanuere o te tau nei, ka tupono au ki tetahi turoro piwa, na te wai harakeke i tukituki a roto o te puku. Tekau ma wha nga ra e hunangia ana taaua turoro “piwa taipo” e ona hoa. No te ra whakatekau ma wha, ka karangatia ahau ki taua turoro. Ko te take i karangatia ai au, kia haere ki te puni ite toto. Taku taenga k reira ka ki mai nga hoa, e ono nga “po” i ki i te toto pango i heke mai i roto o te turoro. Na te turoro i korero ki au e rua nga panikena ki i te wai harakeke i hoatu kia inumia e ia. Ko ta te harakeke tena. E whakahe ana au ki tenei korero he rongoa te wai harakeke mo te “Piwa Taipo” Kaore i tika tenei korero kia uru kite Pepa a te Katoa. Na T. Wi Repa M.B. Ch.B.