TE HUI KI WAITARA.

Toa Takitini, Issue 94, 1 June 1929, Page 1002

TE HUI KI WAITARA.

(P.H.T.) No te 12 o nga ra o Mei nei ka karangarangatia e Ta A- T. Ngata nga waka o roto i Te Tairawhiti kia kohiritia mai he mangai mo ratou hei haere tahi me ia ki Te Hui a nga Iwi i raro i tenet karangatanga i a Taranaki i pohiri ai i Te Minita Maori, kia hui atu kite marae i Manukorihi waahi o Waitara, e tika nei kia kiia tana hui he karangatanga na Te Taihauauru i Te Tairawhiti, otira i Te Motu katoa kia hui ki te whakarongo i a ratou kupu mo te ripoata a Nga Komihana na ratou nei i tiro tiro te mate o Taranaki mo nga Whenua Raupatu, i riro he nei i Te Kawanatanga, timata mai i te awa o Waitara tae noa kite awa o Patea. Na te nui o te rongo o lenei mate me nga tukinotanga i a ratou i nga ra kua huri ki muri. kua ngaro nei nga a pukorero, nga mana rangatira, nga kai-hautu o nga waka whakateretere i roto i te wa o te pouritanga, koia i te reo whakaoho ki Te Tairawhiti, kori ana te maatua iwi. Te Arawa! Matatua! Horouta! Takitimu! Te Hoe-whaka-te-ngakau rite tonu te whakamau atu to ihu waka ko Taranaki, he tangi he mihi ki te ao tawhilo, i-na-rungatia tu i te morehu tangata i te morehu whenua mete taaliu kupu i waihotia ake ki Te Ao-tu-roa, he tumanako mo Te Ao-hou me ona Kaupeka-te-whiwhia, te-kore-kore ranei, koianei i tika ai tenei kupu, waimarie ana te whakarongo kite reo karanga “Haramai! Tatau ka haere ki Waitara kia rongo i te kupu a Te Tai-hauauru mo te rongoa kua whakaaria nei c nga Komihana mo te patunga-he-tanga i a Taranaki me ona whenua! Kei te mihi kei te ‘taikiu’ ki Te Kai-hautu o te waka o Te Tairawhiti na ana te maramatanga ka whiti atu i nga tai-papaki-rua o Arai-te-urn, i whakamoea mai i roto o Whanganui-a-rna, ka miria atu i nga pararinga-a-ihu-moana o Parininihi, ko te ra ka whiti nei ki tua o Tawauwau! Na Matene ka. tutataki nga lira o Te Tairawhiti. No Matatua ko Keepa Tawhio, Tamarau, Rangiaho. No Te Whakatohea ko Anaru Tiweka- No Te Arawa ko Taupopoki, Taiporutu. No Horouta ko Renata Tamepo, Tangiahua, No Takitimu ko Rev. Hakiwai, Paora Kurupo, Nikera, Tomoana. Na te waipuke ka pakaru nga huarahi, ka kore te nuinga o Te Tairawliiti c puta mai. Mehemea i pai, pokia te whernua kite ki le kawe atu i Te Minita Maori ki Te Taihauauru. Te taenga kite marae. Te pohiri wahine, he taua katoa nga kakahu, he tohu tangi ki te aitua i runga iTe Minita me Te Tairawliiti, he tangi ki nga tupuna mete iwi ka ngaro kite po, mete matua whenua i paru nei ite toto o ratou matua kua ngaro. Te tangata, te marae, te whenua, ano he roimata whakatinana no ratou ma. Ko Taranaki maunga ia purata ana ona mata i a tamanui-te-ra te miramira, ano te rite he

tamahine potiki he aroaro i kumea, i vvania hoki hei Raukura hei piki kotuku ma lama i te marangai-areare-Kaore i taea nga karakia nunui, roroa, whakawehi, tauhou te hopu haere, i roto i nga whaikorero a te rangai rau rangatira, nga uri whakatupn o Te Taihauauru, whakatau mai i te ope o Te Tairawhiti i whaka maanawa ai ki o ratou tupuna nga reo karangaianga i era nga ra,” E! tenei te manuhiri-tu-a-rangi ka u ki Manukorihi, ko Waitara ki tenei kaokao ko Patea ki tera kaokao o Taranaki maunga! “Haere mai! Haere mai! Koia ra enei te whakarapopototanga o nga kupu pohiri i Te Minita Maori me tona ope o Te Tairawhiti me o ratou rangatira o ‘Te Wainui-a-rua, (Wanganui). He nui hoki te tangi atu me te aroha ite kitenga atu i a Ta Maui, te iti rawa i te kurunga a tona mate taumaha, ano tona ahua he tangata iti rawa. I roto i nga kupu whakautu a Ta A. T- Ngata mo nga kupu pohiri, imi hi atu ki te iwi mo nga kupu mo nga waiata me nga karakia nunui. hohonu, i takoto mai kite marae. Otira i whakamarama ia me korero maori noa iho ratou; hei te reo maramn, kia kitea atu ai te tino hiahia o Taranaki, he rima mano ranci, lie tekau mano ranei, he rau mano ranei, lie whcnua he moni ranei, he whenua anake ranei. E mahara ana hoki ia he mea tika kia whakaturia he komiti mo Taranaki hei whakahaere i ana tumanakotanga mo nga hiaha o te iwi kia puta ai. 1 whakaatu Hoik, ia kite taonga a Ngati Tuwharetoa i Tongariro, whakaurua ana lie Maori tetahi o tc Komiti tuku ai hei putiputi mo te motu ki te Kawanatanga ara mo te whakahaere i tana taonga. E mahara ana ia he mea tika kia whakaurua kia rua nga Maori mo te Komiti whakahaere mo Taranaki maunga, kia whai waahi atu ai ano a Taranaki ki te maunga o ratou tupuna. I whakamarama ano hoki ia ko tona hiahia kia whaka watea ake nga kaumatua ki tahaki, ka tuku mai i te hunga taitamariki kia whawha tahi ki nga tikanga o enei ra. Ki ta ratau hoki kei a ratou te kaha tinana me te kaha whakaaro Ko nga ra kei tuna he nui ke mo ratou, kua iti mai mo nga kaumatua. kia noho mai nga kaumatua hei tohutohu atu mo nga mea i he i o ratou nei ra a kia whakakaha atu i a ratou (te hunga taitamariki) kia haere whakamua tonu atu. I whakamahara atu ano ia mo nga hui nunui o Te Tairawhiti me Whanganui me Waikato he whakahaere tikanga, he rapurapu huarahi e mama ai te whaka nohonoho taitamariki ki runga i nga whenua, te tautoko i nga taitamariki maaka ki nga mahi ahuwhenua o ia ahua o ia ahua. No te aonga ake o te ra, Hatarei Mei 18 o nga ra 10 a m.

ka puta nga poi karakia aTe Whiti raua ko Toha kite marae, na Te Kapinga nga kupu whakamarama, te mau roa o Taranaki ki ana taonga lie whakamahara tonu ki aua kaumatua me nga ra i heke ai te toto ki Waitara me nga tukinotanga i roto i nga ra ka hori ki muri a Te Kawanatanga. Mai i reira e iri nej ano te Rankura tae mai ki enei ra. Nga kupu whakaari a Te Whiti ka hui te motu katoa ki Waitara kite whakarite whakawa mo Waitara te lake mo nga mate e iri nei i runga i Taranaki a he tekau-ma-waru tana ra. Mehemea koia tenei ko tana ra kei tc pai! Haere mai eTe Tairawhiti! Haere mai e te motu! No muri i nga poi ka tu aTa Maui kite mihi ki Te Minita Maori me tona ope katoa mete ahuatanga o nga aitua ipa ki runga kite Minita mete pouri i horapa ki runga ite motu katoa mo te mate o Ta Timi Kara o Taranaki Te Uamairangi 0 Reiri Arihia Ngata me tona tamaiti Te Makarini. I whakamarama a Ta Maui kua oti te kupu a Taranaki ka tango ia i te Rima Mano i tenei wa, engari me nuku atu. Kua rite te whakaae he komiti koia tenei: — Ngati Tama Ta Maui Ngati Mutunga Ta Maui Ngati Maru Ta Maui Te Atiawa Ta Maui Taranaki Raungaiti Ngarauru Whakarua Ngarauru Tupito Ngati Ruanui Rangihuna Ka lu atu aTaA. T- Ngata kite mihi atu kite mama ote kohiritanga ite komiti. I konei ia ka tono kite iwi ina karangatia te komiti kia haere atu ki Poneke, kia maru tonu a muri i a Taranaki kite whakarongo, kite whakatakoto ranei 1 nga mea e hiahiatia ana ete iwi epa ana kite ripoata a nga Komihana. I whakaatu hoki ia heoi tana he haere mai kia rongo ite kupu a Taranaki. Kaati ma ana e mau kite aroaro o Te Kawanatanga aua putake Tna oti taua putake he mea tika tonu kia karangatia e Taranaki te motu katoa me kore e taea te whakatutuki i tenei nana: —Tatau! Tatau! I muri o tenei ka tono ia kite hunga taitamariki kia huihui mai i te ahiahi kia korerorero mo nga mahi ahuwhenua me nga awhina moni mo aua tu mahi, me nga whakaaro kei a ratou e mahara anaI whakamarama hoki ia tenei kua tae mai te ripoata kia ia kanui te kaha o te haere whakamua o nga mahi miraka kau o Taranaki a e mihi ana ia ki tenei ahua o te hunga taitamariki. mete hunga ahuwhenua i roto o Taranaki. No te po ko nga kupu whakakaha a Te Minita i nga taitama kite Ahuwhenua, he tono hoki ite iwi kia maumahara

ki te whakakotahi i nga mahara me nga mahi mo ia tangata mo to iwi, me te motu katoa. * • Te whare moenga o Te Tairawhiti ko Waitara-nui-a-Ngarue, Ko Tamawahine te whare kai, tetahi whare atahua, whakamiharo hoki, tae atu ki nga mahi o roto, Te “Dining Room,” Store Room, Kitchen, Pantry, Butcher, me nga Boilers e whitu, tae ki te Engine Room. Tino pai, kaore hoki i ko atu! Ka mutu nga korero. Haunga ia nga manaaki, Kanui te whakamoemiti mo nga manaaki- Te teepu nga kai te marae, te whare kai, nga kupu poroporoaki kei te mihi! Mihi ake nei. No te 19 o nga ra ka haere atu te ope ma Mokau ki Ngaruawahia. AUE Haramai e Te Minita Ko Mei rawa te raarama Mo nga Mahi Maori I haramai ai a Ngata Ki roto o Taranaki Ki roto i Taranaki. Kia kite i taua inawa, Ki Te Raukura ehinawal No wax te tapuwae Haere mai e Te Motu, Ka haruru kei Taranaki? Takahia mai Taranaki No Te Tairawhiti To kupu’ e Te Raukura. Tika mai nei taua inawa! E hui ai maua inawa!