"MITARA" (Measles).

Toa Takitini, Issue 75, 1 November 1927, Page 687

"MITARA" (Measles).

T. Wi Repa. Ch.B. H mate rare ano tenei. Engari ehara ite mate e whakahaua ana ete ture kia whakaaturia kite tari ote ora. He mate tenei epa ana kite nuinga o nga tamariki noho taone, kaore hoki c ngaro rawa atn ana taua mate i nga taone. Xo nga tamariki o nga kainga tawhiti mai i nga taone kaore e tino pangia ana ete mate nei. He mate kaha tenei kite patu tangata, ara tamariki i rare iho ite rima tau. E Kara ite mea ko te mitara kite patu, engari ko nga mate nunui e whai mai ana ite huarahi i parangia e ia. E rua nga momo ote mate nei. Te momo tuatahi ko te M'ltara Ingarihi. Ko te momo tena e pa auau ana ki nga tamariki o nga taone o tenei whenua. Kite pangia te tamaiti, te pakeke ranei kaore ia e pangia i muri atu. Te momo tuarua ko te Mitara Tiamana. Kaore i tino kaha tena momo. Maha noa atu ona panga mai kite tangata. I te tau 1903, e 9150 nga pakeke, tae atu ki nga tamariki i mate i te mitara E 941 roto i te rau tupapaku he tamariki no raro iho ite rima tau. I nga tau 1893-1903, 10709 nga pakeke me nga tamariki i aitua ia tau, ia tau. No te tamariki te mate nei. Engari ka tupono ana ki nga pakeke kaore ano kia pangia ia ratau e tamariki aua, kanui te kaha ote whiu. No Ingarangi enei whika. “TE TAU IA REWHAREWHA.” Ki tooku mahara he mitara te mate e kiia nei “ Ko Rewharewha.” I te panga mai ote mitara ki o tatau kaumatua i nga wa i piri tuatahi ai ratau kite pakeha, ka patua ratau na kouei nga tangata ote Waipounamu i iki kite po. Engari kaore au i marama ki taua tau. Te take i kaha ai taua mate kite whiu i te tangata, he omaomatanga ki ro wai matao, hei patu i te wera. Na reira ka pangia ete pneumonia, ka mate mate. I te tau 1875 ka rere mai te manuao a H.M.S. Dido i Poihakena ki Whiti. Ka mauria taua mate mitara ki era motu. I roto i nga marama e wha ka hemohemo e 40,000 tangata o roto o te 150,000 tangata o' Whiti. Ite tau 1846, ka puta te mitara ki etahi motu pakupaku kei te raki o Norway. Te ingoa o aua motu ko Faroe Islands. Kotahi tonu te hinganga o nga tangata o ena motu pau katoa kite hemohemo. No reira eki ana au koianei taua mate a “Rewharewha” 0 nga mate rere o tenei wawahanga mate, ara, whakaputa i te kiri kopata pata ai (Kiri ura), ko te tuatoru tenei te kaha ki te patu tangata. E hara ia ia ake ona kaha, e ngari no nga mate epa ana kite pukapuka. Ko tenei mate hoki te mate patu tamariki o nga mate o tena pakeke ote tangata. E ono tae atu kite warn tamariki e mate ana i roto i te rau i tenei mate itewa e paha ai ki nga Hohipera. Kaore ano i kitea te putake ake ote mate nei—ina rate ngarara, te aha ranei pera me etahi huhua mate. Engari kei te mahi tonu. nga tohunga

kimi. Kei te kitea hoki ote putake ote mate tetahi tumanako nui, e kitea ai hoki he rongoa hei kaupare atu ranei, hei whakatere ranei te ora ina pa mai. Kaore te paitini ote mate nei i roto iteha ote turoro. Engari kei roto ite hupe, ite huare, ite mare, ote turoro. Kia maroke, ka rewa ki runga te puehu o te whare, o te ruma ranei, ka ngongoa mai e te tangata ora e tutata ana mai. Ko te huarahi tena e pangia tena tangata ete mate nei. Ko te mea e man mahara ko tenei: Ko TE WA HERE 0 TE MATE NEI KO TE WA I MUA ATU 0 TE PUTANGA O NGA KOPATA-PATA ME TE URA 0 TE KIRI. NGA TOHU 0 TE MATE. Kite tata te tangata kite turoro ate mate nei, a, ka haere kore mate atu ki tona kainga tera ia e pangia i roto i nga ra e whitu ki te tekau-ma-waru. Kia taha ra ano enei ra, ka mohio ai ia kaore ia e pangia ete mitara. E kiia ana tenei wa e nga tohunga ko te “ wa whakato,” ko te “ wa whakaikaika” (incubation period) ote mate. Mehemea kei te aurara te mitara, penei i a ia i tenei takurua ka taha nei, ka tere tonu te tangata ki te mohio ki nga tohu. No reira ka whakarerea tena taha o ta tatau tuhituhinga kei roa rawa. He mohio katoa tatau ki te mitara. NGA MATE NUNUI E WHAI ANA I TE MITARA. Ko te rarangi ingoa tenei o nga mate nunui e whai ana i muri o te mitara. Ko era kite patu i nga tupapaku e kautetia nei ki raro i te kaha o te mitara. 1. Laryngitis: (Ka Katia te nga) 2. Bronchitis and Broncho Pneumonia (Ka Katia te nga) 3. Lobar Pneumonia (Ka Katia ano te nga) 4. Nephritis: (Mate o nga takihi) 5. Mate Kohi. Tera atu te maha o nga mate nei. TIAKI I TE MATE. t Pa ana mai ka takoto i runga moenga. Whakaarotia ake te ' uhua o nga mate nunui kei muri ite kokiri a te mitara. Kia marama tonu te ruuma. Me whakatuwhera nga wini. Me hoatu he rongoa whakatikotiko; He tote rongoa te mea pai. Kei nga toa katoa hoki tena mea. Hei nga kai mama te hoatu: ara, he kanga paraoa, he hararutu, he raihi, me kohua ki to miraka. He wai arani, he wai remana. etahi inu pai. la po, ia pome whakakaukau kite wai mahana. Mehemea kei te kaha rawa te piki ote wera, me panipani noa te kiri ki te kaka i toua ki ro wai mahana. Mehemea kite porori nga kopatapati * kite pula, ma te inu wai wera, ma te kaukau iro wai mahana, e whakatere te puta. He maremare tetahi tohu ahua kaha ote mitara. Kei nga toa tetahi rongoa, he “ Ipecacuanha Wine.” Kei runga ano nga tohutohu. He houra tunu paraoa nei tetahi rongoa whakakaha ite mare kia puta.. Kotahi tipunu ki roto

i nga kapu wai e rua. Ka whakareka kite huka kotahi tepara punu e hoatu ia wha haora. He pai tonu te “ miki” kite miere. Ahakoa terete heke ote wera, me takoto tonu te turoro mo nga rangi e wha i muri iho. Itewa e tihore ai te kiri, me pani te tinana kite Camphorated Oil, kite Salad Oil, kite Olive Oil, Kaua kite Carbolic Oil kei wareware kite horoi i nga ringa ka paitini I roto i nga wiki e rua i muri iho, kia tino tupato nga matua. He wa ngoikore tena. Ko te wa tena e urn mai ai nga mate kino. Ka kaha rawa te mate me karanga he takuta. Otira ara tonu ite panga mai ka karanga ite takuta mehemea kei te tata mai kia koe.