TE PIRE HEI WHAKAHAERE I NGA MAHI PATA, TIIHI.

Toa Takitini, Issue 27, 1 October 1923, Page 10

TE PIRE HEI WHAKAHAERE I NGA MAHI PATA, TIIHI.

Na A. T. Ngata, M.A., M.P. KO tetahi tenei o nga take kei te tautohetia nuitia ete iwi pakeha, no tera tau mai ra ano taua pakanga. Ko tetahi ropu e mea ana kia hangaia he ture hei whakawhaiti i nga huarahi tukutuku pata, tiihi hoki, ki nga makete o tawahi, hei whakahaere i te hokonga o ana kai, hei whakariterite i nga tima hei hari atu i Nui Tireni nei ki nga topito ote ao. I runga i ta ratau na kaupapa ka hangaia e te Kawanatanga he pire, hei tuku i nga mana katoa ki raro i tetahi Poari: ko nga mem a o taua Poari ma te Kawanatanga ratau ko nga tangata main miraka e whakatu. Ko tetahi ropu e tino whakahe ana: kaore rawa ratau e whakaae kia pa atu te Kawanatanga ki a ratau whakahaere, engari me waiho tonu i ia kamupene, iia kamupene te mana tuku, hoko, pupuri ranei, whakariterite utu ranei, whakariterite tima ranei mo a ratau pata, mo a ratau tiihi. Ko te ropu e tautoko ana i te pire, kei te ki ko ratau te hunga tokomaha: ko tetahi hunga ano e ki ana kei a ratau te nuinga o nga tangata miraka kau, ko nga Komiti whakahaere noa o nga Kamupene kei te tautoko i tenei pire pokanoa. Kua whakaturia e te Paremata he Komiti hei uiui i nga whakahe, i nga tautoko hoki; hei rima tenei mo nga wiki e whakawa ana taua Komiti i taua take. Ko te Mema Maori i uru atu ki roto i te Komiti ko Apirana Ngata. Kei te tautoko hoki ia i te whakaaro a te hunga e mea ana kia whakawhaititia te mana o tenei mahi ki raro i tetahi ropu kotahi. Ina hoki te mate o nga pata o Nui Tireni, i nga tauwhainga ki nga pata o nga whenua e pa tata ana ki Ingarangi: e taea ana e nga iwi o reira te ata whangai atu nga makete, he tutata hoki ratau. Kite ahua he nga utu ka taea e ratau a ratau pata te pupuri

mai. Ko Nui Tireni nei he tawhiti rawa mai, kaore e taea te whakatikatika ana pata ina tae atu ki Ingarangi. Ka tupono pea kei te haere nga tima hari pata i te wa kotahi, ka u atu ki Ingarangi, ka kiia he ngahuru no te pata, ka nui rawa, ka makere nga utu. Engari kite whakamoamoatia tera e ahua pumau nga utu. Ko tetahi take tena. Ko tetahi he kore mana kotahi, whaiti i naianei hei whakariterite tikariga topu ki nga Kamupene o nga tima. Kite whakakotahitia, ka taea te akiaki aua Kamupene kia whakaiti i nga utu mo te haringa atu i nga pata ki tawahi. Ina paahitia e te Paremata tenei pire tera e whakaturia he Poari whakahaere, ma te Kawanatanga e whakahua tetahi tokorua, ma nga tangata mahi miraka kau e pooti etahi tokoiwa, ma nga Kamupene hokohoko pata, tiihi hoki, e whakahua tetahi kotahi. Ka whaimana taua Poari kite tango i tetahi moni i runga i ia pauna pata, tiihi ranei e tukuna ana ki tawahi hei whakaea i ona raruraru. Ka kitea te iti o te ao nei, na nga tima, na nga waea i whakawhaiti mai: na reira ka tika kia whakakotahitia te ropu hei whakahaere i nga tikanga nunui e pa ana ki tenei mahi kite mahi miraka kau. Ite tau ka taha nei nui ake te wariu o nga hua i puta mai i te miraka, i nga hua i puta mai i te miiti, i te wuuru. Ko te hua o te mahi miraka kau tekau-ma-ono miriona pauna.