Te N.Z. Churchman.

Toa Takitini, Issue 4, 1 November 1921, Page 12

Te N.Z. Churchman.

Tera tetahi pepa kei te perehitia maii Dunedin, a tukuna ai tana pepa ki roto i nga Kahiti a te Hahi puta noa a Niu Tireni katoa. I cono te Etita ote Toa Takitini kia tukuna mai he whakaatu ki ta tatou pepa mo nga korero tera e puta

iia marama iia marama. Kua whakaaetia taua take a tenei etahi o nga korero hei rnatakitaki iho ma te iwi Maori. Kua rite tonu te kite o nga iwi e rua, pakeha Maori i nga korero o te Churchman i nga ra timatanga o ia marama o ia marama. He take nunui katoa nga take o te Churchman, he nui hoki nga lake whanui rawa kaore <e tino rawe ki te reo Maori. Ko nga take ano e marama kite Maori tera e whakamaoritia i ia marama i ia marama. Tokoiti o nga Minita. Eki ana te Pihopa o Southwell (Ingarangi) kei nga kura nunui (University) tetahi mate i korekore ai he tangata mo te turanga Minita. Ko te mate tuarua kei nga matua. Kei te whai nga matua kia whiwhi nga tamariki i nga turanga nui te moni. Ko te whakaaro tuku i nga tamariki hei mahi i nga mahi a te Atua, kua kore i paingia e te nuinga o nga matua he iti no te oranga. Kei te kuare ratou ki tenei mea kite whakahere kite Atua. He take tera e tika ana kia akona i roto i nga kura. Te Pirimia o Ahitereria. Kua hurahia ite 5 o nga ra 0 Akuhata e te Pirimia tetahi wini whakaahu (stained glass) 1 tetahi o nga Pariha 6 Weiri. Ko taua wini na te Pirimia, na Mr. Hughes i whakaara hei tohu whakamaharatanga mana ki tona whaea. Nga Mihana Tiamana. I te wa o te pakanga i whakamutua nga minita Tiamana i.nga mahi Mihana o to ratou Hahi puta noa to tatou Emepaea. I hui tetahi ropu Karaitiana o to tatou Emepaea ki Geneva, a pahitia ana te motini “ kia whakaaetia ano nga minita Tiamana ki te kauhau i roto ito tatou Emepaea.” Kua tae te tono kite Kawanalanga i Ingarangi, Ko te whakahoki mai eki ana “ Kaore e whakaaetia kia hoki atu nga Minita Tiamana i te mea kei te tino marama to ratou kaha kite awhina ano ito ratou iwi Tiamaua ite wa o te pakanga. Kua pahitia e te Kawanatanga kia torn ngatau katahi kahoki ai nga Minita ki o ratou Mihana. Engari mehernea ka waiho ma tetahi ropu Karaitiana o roto ake i to tatou Emepaea e tono kia whakahokia nga Tiamana kei te mohiotia e ratou kaore he rarurarn e tipu ake ina whakahokia mai ki roto i te Emepaea, ka whakaaetia era kia hoki mai inaianei tonu.” He Reta no Inia. Kei Inia e mahi ana tetahi wahine, na te Hahi o Niu Tirenei i tuku ki reira kau-whau ai i te Rongo-pai. Ko tana ingoa ko Miss Florence Smith. Eki ana ia : —“ Ko te tan kaha rawa te mate kai o Inia ko te 1900. I konei ahau i tera wa. Ko ce mate o tenei tau nuku noatu ito te 1900. I taua tau i riro mai te iari kakahu mo te 5 kapa. Inaianei kua eke ki te 1/6 mo te iari.

He maha nga tangata Karaitiana tonu kaore ano i hoko kakahu mo te 3, 4 tau atu etahi. Ko etahi he peeke nga kakahu. Ko etahi kua haere noaiho pena me nga kararehe, kaore rawa he kakahu hei huna i to ratou tu-tahanga tanga. Ko etahi kua whai i te tauira a Arama raua ko Iwi, kua tuitui rau rakau hei kakahu. Tera tetahi kainga ko Mulay te ingoa. I reira tetahi o nga kaikauhau e ako ana i nga tangata e rite ana mo te Iriiri. I te ra i Iriiritia ai ratou, kotahi tonu te huutu i waenganui i a ratou katoa. Hoatu ai te huutu ki te tangata tuatahi ka iriirita. Ka mutu tera te iriiri ka haere mai ki muri ka hoatu taua huutu ano kite tuarua, he pera lonu a mutu noa te iriiri i taua ra. Ka rima nga tau ote timatanga o tenei mate ote whenua katoa o Inia. Nga tangata whai-rawa o mua kua kore rawa inaianei. Ko nga kau me era atu kararehe kua maternate katoa i te kore kai i te kore wai hoki. Ko nga whenua o etahi kua murua hei utu mo nga nama me nga purapura i ruia ai, a kaore rawa hoki i tipu. Ko nga whare kua tanuku kua hingahinga i te kore moni hei whakaora. Kua whai mai te tangata ko nga taone ki reira pitoto ai, a kaore hoki e ora ite kore tonu ote kai. Katahi nei ano ka timata te ua a kaore hoki e tere te tipu ote kai.” Hoani Kareti. Akarana- Kei te hanga houtia tenei Kareti. Kei a Maehe ka oti. Ko te whare mo te Tumuaki, Kenana P. T. Wirerau, kua oti. Ko tenei Kareti hei kura minita mo nga tamariki pakehao Niu Tireni me nga tamariki Maori. Kua katia aTe Rau a kua whakakotahitia te kura mo nga iwi e rua o enei motu. Ko tetahi wahi o taua kura he mea whakatu hei whakamahara ki a Pihopa Patihana i patua nei ki Nukapu, he moutere no Meranihia i te tau 1871. Hauraki. No te 16 o Hepetema ka whakaturia a Rev. H. Paraone hei Minita mo te takiwa ki nga Maori o Hauraki. Meranihia. I puta te inoi ate Komiti whakahaere i te Mihana o Meranihia kia awhinatia atu ratou i runga i to ratou mate koretnoni hei whakahaere i nga mahi o te Whakapono. Ko ta ratou tono, kia £SOOO. Kua katia nga pukapuka a kua tuturu te moni i kohia e Niu Tireni katoa e £7,338. 0 tenei moni na te Pihopatanga o Akarana £2,713 Waiapu £1,890, Wellington £llß2, Christchurch £907, Dunedin £438, Nelson £206, Kei te nama 3 o ta tatou pepa te whakaatu mo nga takiwa Maori i awhina atu i tenei karanga. Katahi ano ta Niu Tireni manaaki nui i nga mahi Mihana.

Kite Etita. Eta tena ra koe. Kite pai koe homai terahi wahi o tau pepa hei perehitanga iho i nga inahara kei roto i ahau Ina te he kei mate roto. I ahau i Moe-angiangi ka tae ake tau nupepa luatahi o te “ Toa Takitini ” kanui te pai o nga korero o roto ara he hangai ki nga whakaaro o tenei takiwa e matea-nuitia nei e te ngakau kia pera te haere o nga korero kite iwi. He nth tooku tangi iho ki tau tono e mea ake nei koe kia manaakitia te pepa, a, ma te kaha o te tango a te tangata ka ora ai. E tika ana tenei korero, na konei ahau i tuhi atu ai. Kaati he patai taku kia koe-Ka man a ranei i a koe taku tono atu kia puta he kupu tohutohu ki nga wahine mo nga tikanga katoa epa ana kia ratou ? Kite taea e koe te pera, ka puta tonu he maramatanga ki nga Ropu wahine e wawata nei kia akona e ratou etahi tikanga mo nga mahi o te kaainga. Kite taea ana te pena mai ka waiho tena hei tobu kei te mahara mai ano koutou nga tane kia matou ki nga wahine. He pai hoki ra ki ahau nei te kite tahi, te ako -tahi, te mohio tahi, te rongo tahi mete whawha tahi i nga mea e puta ai he mohiotanga he painga hoki kite tangata. E tino mohio ana ahau kite peneitia te whakatakoto mai i etahi korero o tau pepa tera tonu e pirangitia e te waahine hei korero ake i nga takiwa e whakata ake ana i nga mahi horoi kaka noa i nga takiwa ranei e whanga ana kia maoa mai nga kai, a i nga takiwi ranei e whanga atu ana kia hoki mai koutou i a koutou haere maha Tooku hiahia kia taia mai koe etahi korero mo nga mahi keeke nei tiamu nei ranei me era atu tini mea e tika nei kia mohiotia. Inatehe ki ahau nei ko te haere kite pakeha mo nga mea katoa. Kei hea ianei te pnkai-tanga ote moni kite tiki atu ite matauranga ote pakeha. Otira ta kei te matau iho ano ma te kaha kite manaaki atu ite taonga nei ka kaha ai hoki koe kite tuku mai i enei korero e tonoa atu nei. Tukua atu ra tooku aroha ki oku hoa wahine i tawhiti He tore atu ra tena i on whakaaro mei kore e rite ki aku e tumanako nei kia whakamaramatia ki oku hoa wahine maha me kore e piki ake to matou nei matauranga ki nga tikanga mahi i wehea a e tika ana hoki ma matou nei o nga mahi o roto i nga whare ite kaainga hoki. He mokopuna ahau kia Tama-te-Rangi. Waiho, he Mahuru tenei a ko te kakano ko te kopura kua tiria kna rere hei tautoko i a koe ka whaka-tu mai na i tena pou whakamaharatanga mo tooku tupuna Kia piki rawa atu te ora kin, rahi nga manaakitanga kia nui nga honore kia koe E tino tika ana tenei ki-Ma matou ma nga uri e tautoko te OHA-AKI a to matou Tupuna i runga i nga mahara whakatekau —“ Ehara taku toa ite toa takitahi engari he Toa Takitini.” Kia ora tonu koe. Na to tuahine i roto i nga mahi—H. T. Rapua-i-te-Eangi.