HE TIROHANGA WHAKAMURI.

Pipiwharauroa, Issue 34, 1 December 1900, Page 1

HE TIROHANGA WHAKAMURI.

I TERA rargi ka rangona ake e te taringa tetahi manu e tangi ana. Ehara i te tangi hou ; he tangi e rangona ana i ia tau, i ia tau. He aha ra ? “ Tioro, tioro, tioro i te whitu, tioro, tioro i te warn tioro &c.” E ! ko te mokai a te iwi, ko Te Pipiwharauroa, ko te oha a tai o tangata ka whaiti atu ra kite po, ko te kai whakaatu, e, ko te poho tonu tenei o te raumati, a, mea ake ko te tau hou. E nga hoa, e te iwi, kei te whakamatemate tenei te tau tawhito, a, ko te tau hou kei te whakataetae mai. Haere atu e te tau 1900, haere mai hoki e te tau igoi, te karere o te rua tekau o nga tau whaka-rau. Whakarerea kite tuara nga mate, nga mamaetanga, nga pouritanga o te tau tawhito* tautotoro atu ki nga mea hou kei te aroaro. He mea tika rawa te tu, ka titiro whakamuri, ka whakaaroaro ai, i hangaia hoki te tangata he kararehe nui nga whakaaro. He aha nga mea nunui i pa kite ao i tenei tau e whakatomumuri nei ? He nui. No tenei tau i oho ai te mana nui atu i te ao i te kikini a te hoa-riri, i rongo ai ona wahi katoa i te mamae i oho kino ai kite hapai i te patu. I pa ano te ohonga kite iwi Maori i te riri a te Ingarihi kite Poa. Kei te whakamatemate taua whawhai i enei ra, kua oma te hoa riri, kua waiho te wikitoria kite Ingarihi. E mura ana te whawhai ki Awherika ka paaha he pakanga ke ki Haina, a kua paenga nga korero o tena pakanga, ka tata hoki te tino mutu. I ara ano he pakanga ki Ahanati, i Awherika kite hau-

auru, i whawhai ai etahi hapu o reira kite Ingarihi. Kua mutu ano tena. I korerorerotia ano tera pea e ara he pakanga nui i waenganui o nga mana nunui, engari kaore tena i timata. Otira, ehara i te mea na te whawhai anake nga parekura i hinga ai te tini te mano o te tangata. Nui ke atu nga tangata i mate i te mate kai, ite mate uruta i Inia. Na reira ke te patunga tino nui rawa. Patu mai ra i te tini o te maori i Inia, ka whaia mai e te mate uruta ki nga moutere ririki o te moana, a, huaki rawa mai ki Ahitereiria. I tae rawa mai ki Niu Tireni nei whakaata haere ai, whakawehiwehi ai, a i patoto rawa mai ki nga tatau o tatou whare. Kaati pea i te mate kai i te mate uruta, katahi ka hangaia he mate e te tangata ; na ka wera a Otawa, te taone nui o te kawanatanga 0 Kanata; ka wera i te ahi te waapu i Niu 1 oka, i pakapaka ai i te ahi te tini o te tangata, i wera ai nga tima. I muri tata iho ka hurihia a Kawhetana e te tai-a-Paniwhaniwha i mate ai ona mano o te tangata. I pouri te ngakau i te matenga o te tama tuarua ate Kuini; i wehi te ngakau ite kohurutanga ite kingi o Itari; i owhiti hold te ngakau i nga rongo kohuru o Ahitereiria, me era atu wahi, i mohio ai tatau kite tino kinonga o te ngakau o te tangata i te mea kahore te wairua o te Atua i reira. E ki ana ko te Poropiti • “ Te tinihanga o te ngakau, nui atu i nga mea katoa, kino rawa-: e rnohiotia ranei e wai?”—te ngakau kaore i te pehia e te Wairua o te Atua. Ipa ano te pouri kite iwi Maori mo o ratau

na aitua. He mate nui he mate mamae rawa e tangihia tonutia nei inaianei, te matenga 0 nga tamariki o te Whanau-a-Apanui kite awa o Motu. He mate nui ano to nga torn tangata o Wharekauri. Tera ano etahi mea nunui i puta i tenei tau. 1 tu he whakakitekite nui whakaharahara kite whenua ote Wiwi; kei Otautahi hoki to Niu Tireni nei whakakitekite e tu ana inaianei, e whakahoro tonu nei tona tini o te tangata ki te matakitaki. He pakanga nui ta te kawanatanga mete apitihana o Ingarangi, a tino kaha atu te aranga o te taha kawanatanga. Ko Rore Tapere ano kei te urungi o te kawanatanga e whakatere ana. I whawhai ano te kawanatanga o Amerika kite apitihana, a, tu ana te kawanatanga. ( E whakahoa ana te taha kawanatanga o Amerika ki Ingarangi, ko te apitihana ia e hoa riri ana.) No tenei tau i whakakotahitia ai nga kawanatanga katoa o Ahitereiria, kia kotahi he Kawana Tumuaki. Kei te haere mai te mokopuna a te Kuini kite whakatuwhera i te Paremete tuatahi o tenei Kotahitanga. E rua nga ture nunui epa ana kite iwi Maori i oti i te Paremete o Niu Tireni i tenei tau, ko te Ture Kaunihera mete Ture Marae. E kore ianei tatau e mea, he tau nui rawa tenei ? Titiro whakamuri, ka whakaaroaro te ngakau. Mahara hoki kite kupu ate Ariki: “ Kia tupato kei ohorere koutou : ta te mea kua takoto he putanga mai mo enei mea katoa taihoa ia te mutunga.” Titiro whakamuri, a, ka titiro whakaroto hoki. He aha nga mea ipa mai ki tou tinana ki tou wairua hoki i tenei tau. Ahe aha hoki te whakaakoranga a enei mea katoa ki a koe ? Tera ranei koe e ahei te ki he pai ake koe i tenei tau i a koe i tera tau ? Kahore rawa he tangata e tu tonu ite wahi kotahi. Mehemea koe kaore i te haere whakamua, kaati kei te hoki whakamuri koe, a kite mea kaore koe i te hoki whakamuri, kaati kei te haere whakamua koe. Ae, e te hoa, e tu, ka titiro ki muri ki nga kino ki nga pai i pa ki to tinana i enei wa kua taha nei: titiro whakaroto ano hoki ki te tangata o roto, kei te pangia pea e te mate : titiro whakamua hoki, e haere ana koe ki hea ? Na Te Etita.

RORE KITINI.