NGA WHAKATAUKI MAORI.

Pipiwharauroa, Issue 17, 1 July 1899, Page 7

NGA WHAKATAUKI MAORI.

“ He Waka ia nei e taea te here.” — He tino whakatauki tenei na te tangata i nga whai-

korero mo te tupapaku. E takoto marama ana te tikanga o tenei whakatauki. Kite hiahia te mate ki tetahi tangata, ki te ki ate Maori, e kore ia e taea te here ara te pupuri kite ora. E whakatika ana au, e whakahe ana hoki ki tenei whakatauki. Riro ake te waka i nga waipuke nunui, ahakoa herea ; engari te mea pai me to ki tahaki kite wahi kaore nei e taea atu ete wai. He maha nga tangata kua mate, e taea ano te here kia roa nga ra e ora ana, ka mate ai, (hei te mate ano hoki te mutunga) otira i te kuare o nga kai-tiaki na reira i hohoro ai to ratou mate. Mehemea ana i waiho e etahi tohunga Maori a ratou turoro ki uta ki te wahi maroke, tera ano pea e roa e ora ana ka mate ai, tena koa pangaia ana ki te wai, a mate tonu atu. Ehara ite mea ko nga tohunga anake e whakahohoro ana i te mate o te tangata, engari ko te nuinga ano o te tangata, Maori, I’akeba. Kotata nuinga na te Tsuare, ko ta nga tohunga na te tinihaoga na te kohuru. Ehara ia nei i te kohuru te rumaki i te tangata e pangia ana ete mitara ? Mehemea e kore e taea te tangata te here, he aha i hoatu ai he rongoa mona ? Kaore au e whakapono ki te kia te tangata e mea nei, “ He ra ano i whakaritea e Te Atua mona.’’ Ki taku whakaaro he kohukohu tenei korero. Na'te Atua ranei nga tangata i patua kohurutia i whakarite ki a kohurutia ? Mo te mate o te karaitiana tera ano pea tenei korero, e tika. E kore au e whakapono na te Atua i whakarite te matenga o te tangata haurangi, i kai waipiro nei, eke ana ki runga i tona hoiho, whakaoma ana i te hoiho, taka ana, a whati tonu atu tona kaki. Na te Atua ranei i whakarite tenei mea ? Pai ke atu kite Atua ki a ora ia, me kore tona ngakau e ripeneta. “ Kahore he hiahia o te Atua kaha rawa, o te Matua o to tatou Ariki, o Ihu Karaiti, kia mate (mate wairua) te tangata hara, engari kia tahuri mai ia i ana mahi tutu, kia ora ’’ Ahakoa herea te waka, toia ranei ki uta he pirau, ano te mutunga. Ahakoa herea te tangata toia ranei ki uta he pirau, ano te mutunga. “He puehu koe aka hoki ano ki te puehu.” Ete kai-korero, e mohio ana ranei koe he puehu, he pirau, he mutunga mo to tinana ? I te motunga o“ te aho hiriwa ” ka rere koe i te awa o te mate, ki hea he unga atu mou, ina tae koe kite Moana o te Mutunga-kore ? He ngato tangata ora” —Haere te tangata ora i tana haere ki etahi atu whenua, ngaro i tana ngaro mo nga tau maha, a tena ano te ra ka hoki ki te wa kainga ; tena ko

te ngaro o te tangata mate e kore e hold mai. “ He ngaro tangata ora, ngaro ake a ka kitea ano, tena he ngaro tangata mate, e kore hoki e kitea ano.” Ehe ana tenei whakatauki i runga i te tikanga o to whakapono. Ahakoa mate te karaitiana, ehara i te ngaro i ona whanaunga, i ona hoa, engari he haere i te tuatahi kite wa kainga, kaore hoki he kainga puman mo te karaitiana i konei, a tera ke atu ano he okiokinga mo te iwi a Te Atua, e tino rite ai enei kupu, “ Mutu ake i reira te whakararuraru a te hunga kino ; okioki ana i reira te hunga kua mauiui.” (Hopa. 3.17). “ Na, e kore ahau e pai, e aku teina, kia kuare koutou ki te hunga kua moe, (he moe te mate ki te karaitiana) kei koingo koutou, kei pera me era atu kahore nei o ratou tumanakotanga atu,” (1 Teharonika 4.18). *• Kua whiti ata ratou i te mate kite ora.” He manene te karaitiana i tenei ao, “ He ngaro tangata ora.’ Ko tenei he kupu ma te hnnga whakapono ina hoki mai a Te Karaiti hei kingi mo tenei ao. He tika ano kua ngaro atinana ia, otira “ he ngaro tangata ora,’’ apopo ia te heke iho ai i runga i nga kapua o te rangi, me tana hunga tapu—e heke iho ia he nui te kororia me te mana. Ko taua ra karanga ai te hunga i whakaparahako kia ia, i whakahawea, i takatakahi i ona toto tapu, “ E nga maunga horo iho ki runga kia matou : enga pukepuke hipokina matou ” ; a taua ra ano hoki te hunga i tahuri kia ia, i uru ki ona mamaetanga, hari nui ai, hamama ai te reo kite karanga,” Amine. Ae ra, haere mai, e te Ariki e Ihu.’’ (Whakakite 22.20). E te kai-korero, ki te puta mai a Te Karaiti inaianei ano, ka pehea tau karanga ? “ Ka mate kainga tahi, ka ora kainga rua.” Te tikanga o tenei whakatauki mo te mate kai. I te mate kaitanga o tetahi o nga kainga o te tangata, ka haere ia ki te rua ona kainga, kite wahi e hua ana te kai. Ka ahei ia ki te ki, “ Ka mate kainga tahi ka ora kainga rua ” Ka rite pea tenei kupu ■mo Hakopa. I te mate kaitanga o te jwhenua o Kanaana, heke ana ia me tona whanau kite whenua o Ihipa, kite whenua nui te kai, kite kainga hoki kua rite mai i tana tamaiti i a Hohepa hei tukunga atu mona. Waihoki e rua ano nga kainga o te Karaitiana, ko tenei ao, me tera ao, ara ko te kainga kua riro atu nei to ratou Ariki kei te taka mai hei tukunga atu mo ratou. “ Kei pouri o koutou ngakau. . . . He maha nga nohoanga i roto i te whare o toku Matua. .... Ka haere ahau ki

te mea i tetahi wahi hei tukunga ake mo koutou ” (Hoani 14, I*, &) Te aroha nui o te Tama aTe Atua ! I timata mai tona aroha i te whenua - i te puke ki Kawari—a tae noa kite rangi —ki te toronaotona Matua. Apopo nga Karaitana mangere, ngakaukore, te pera ai me nga tuakana o Hohepa te whakama ai, te tangi ai ina tino mohio ratou ki te hohonu o te aroha o Te Karaiti. Ae, e rua nga kainga ote Karaitiana, ko tenei ao, ko tera ao. Otira ahakoa kei te ao nei ratou, ehara .ratou ite ao (Hoani 17, 14, 15). I koingo te ngakau o Paora kite haere ki tona kainga tuturu, “ E karapitia mai ana hoki ahau e nga mea e rua he hiahia nei toku kite haere, kia noho ai ahau kia Te Karaiti; ko te mea tino pai rawa hoki ia.” (Piripai 1, 23). Ko Te Karaiti te whaiaipo a Paora. Otira ahakoa te koingo o tona ngakau kia wawe ia te tae kite karauna kua rite mai mona, ki tetahi hoki o “ nga nohoanga maha,” mea atu ana ia ki nga tangata o Piripai, “ Ko te noho ia i te kikokiko, engari tena he pai mo koutou.” Ete Kai—koreromou tetahi o aua “ nohoanga maha,” kei whakaparahakotia e toe te aroha o Te Atua. Ko te hea kainga tau e whai ana ? Kei rite ra koe kite purerehua e rereere noaiho ana. Ki te hiahia koe kia tae koe ki te Rangi, ko te huarahi kei a Hoani 14, 6 ; ko te tino whamaramatanga o taua huarahi taihoa ka tuhia, ara, ko, “ Te Huarahi kite Ora,” i tangohia mai i “ Te Karere o te Rongopai,’’ No. 21. [E Te Pipiwharauroa— kua kite iho i to tono kia tukua atu a taua whakatauki a te Maori, kia tuhia ki topoho, hei titiro ma enei whakatupuranga e haere mai nei. He whakaaro pai tenei. Kei te tatari torn au ki nga kaumatua kia whakamana i to tono, otira kaore ano. He aha rate take ? He nui rawa pea no ratou raruraru. Kaati maku ma te mea mangere e tuku atu he paihere whakatauki, e toru tonu nga takakau. Ko enei whahatauki e mohiotia ana ete katoa, he hauwarea noaiho. He aha koa ra, hei timatanga mahi noa pea. Ite potopoto rawa o enei whakatauki, i te tino marama hoki o ratou ritenga, na reira i tapiritia atu ai e au. Ki nga kupu-whaka-wairua. E tumanako ana ahau, e inoi ana hoki me kore enei kupu e manaakitia e te Atua hei boatu i te maramatanga ki etahi ngakau pouri. Heoi. Nato tuahine, Te Hineiti Horirerire.]

Bond, Finney, & Co., Printers, Nelson.