11

G—4

Uru Te Angina kite hoatu i te haki ki a Wiremu, i runga ano hoki i te tono a tana Pakeha, a i runga hoki ite nui ote whakapono o Uru kite mahi tika o Wiremu. I tino ki tuturu pono hoki a Wiremu mana c mau te haki ki Patea, mana c wahi i te peeke, a mana hoki c mau mai nga moni ki Waitotara ate aonga ake ote ra, ara, atera i muri mai. Heoi ano ka mutu te huihuinga, ai te ahiahi ka hoki mai a Te Kira ki Poneke i runga i te tereina,,ka ahu atu hoki a Wiremu raua ko tana tama ki Patea, me te mau ano raua ite haki. I mua i tana haerenga mai i Waitotara ka patua atu c Te Kira he waea kite Eangatira o te Peeke o Niu Tireni i Patea, ko nga kupu enei .o taua waea:— " Waitotara, Tihema 28, 1880. "Xi a H. F Christie, Bsq , Peeke o Niu Tireni, Carlyle, Patea. " Kua utua c ahau i tenei ra ki a Uru Te Angina he haki (cheque) mo nga moni c rima mano c wha rau kotahi tekau ma tahi pauna. Me ata uiui c koe nga tikanga ma kawea atu taua haki kia wahia c koe. " Eihaei Hone Kiea." I te ata o te 29 o nga ra o Tihema, i te tuheratanga o nga Peeke, ka haere a Wiremu kite Peeke o Niu Tireni kite wahi ite haki. I runga ite tono ate Kai-whakahaere, ara Eangatira ote Peeke, tuhia ana c Wiremu tona ingoa ki tua ote haki, a utua mai ana nga moni ki a ia. Te rironga mai o nga moni haere ana ia kite Peeke o Niu Hauta Weera kei reira nei tetahi kaute motuhake i whakapuaretia c ia ki tona ingoa ake, i te marama o Noema, 1880, a utua ana c ia c £5,410 o taua moni ki roto ki taua kaute ana ake. (Tirohia te kape o te kaute ote Peeke o Niu Haute Weera.) Kahore i whakaaturia c Wiremu ki nga Maori tana peeketanga i taua moni ki tana ake kaute, kahore hoki ia i tuhi i whakaatu ki a ratou he aha i kore ai ia c whakarite i te kupu i kiia tuturutia ra c ia ki nga Maori i te 28 o nga ra o Tihema, ara tana kupu mana c wahi te haki, mana hoki c mau mai te moni ki nga Maori ite29 o Tihema. Ite korenga o Wiremu c tae mai ki Waitotara i te 29 o nga ra o Tihema pa mai ana te manawapa ki nga Maori, no reira patua atu ana te waea a Kauika ki a Wiremu, patai atu i te take i kore ai ia c tae mai. Kahore a Wiremu i whakahoki kupu mai mo tenei waea. Katahi ka patua he waea c Kauika kite rangatira ote Peeki o Niu Tireni. Ko nga kupu enei o taua waea : — " Waitotara, Tihema 29, 1880. " Xi te Eangatira o te Peeke o Niu Tireni, Patea. "Kua wahia ranei c Wiremu ta matou haki? Kei te tatari atu matou ko toku iwi ki a ia. Mehemea kua haere mai ia kia tere tonu te whakaatu mai. Kua utua te moni mo te whakahoki mai mo tenei waea. " Wibemu Kauika." (Tirohia te pukapuka (diary) a Te Piha, o te 29 o nga ra Tihema, 1880, i roto i nga mea whakaatu.) Ko te whakahoki mai a Kirihiti (Mr. Christie), Eangatira o te Peeke, i penei mai no taua ata i wahia ai c Wiremu te haki. Ite29 o nga ra o Tihema ka patua c Wiremu he waea ki a Meiha Parone. Ko nga, kupu enei o taua waea:— " Meiha Paraone, Niu Paremata. " Patea, Tihema 29, 1880. " Kua tae katoa i ahau nga moni o Kaitangiwhenua kite Peeke, kua pai inaianei kua ora. I ata paahitia katoatia c ratou nga pukapuka whakahaere utunga moni tuatahi a kahore hoki ratou i whakahe i etahi o nga moni i roto i aua pukapuka, a nui atu to ratou whakapai ki a koe ki ahau hoki. Kua tatu toku ngakau inaianei ka tuhia atu c ahau he reta. " Wibemu Wibemu." Kihai te reta i kiia i roto ite waea nei i whakatakotoria c Meiha Paraone ki toku aroaro. Iki ia ki tana mahara i tahuna pea taua reta i te wa i tahuna ai etahi o ana pepa i mua ake nei. Kahore hoki a Wiremu i ahei kite whakatokoto kape o taua pukapuka ki toku aroaro, ki te whakaatu mai ranei i te tikanga o nga kupu o taua reta. I te 30 o nga ra o Tihema, 1880, ka patua, te waea c mau ake nei, c Wiremu kia a Takena, roia i Whanganui. Me ki penei atu ahau itu taua roia, a Takena, hei kai-whakahaere keehi mo te taha ki nga Maori i roto i te Kooti Whenua Maori, a he kereeme tana ki nga Maori mo nga moni c £232 topu, a kei te whakaatu nga reta i waenganui i a Wiremu raua ko Takena i ki a Wiremu mana c whakarite kia utua nga moni nama ki taua roia i roto i nga moni o te hoko o te whenua. (Tirohia nga kape nga reta i roto i nga mea whakaatu.) " Xi a A. Takena, Eoia, Whanganui. " Patea, Tihema 30, 1880. " Kua taea katoa taku mahi mo Kaitangiwhenua a ka tae atu ahau ki kona, ki a koe, a tera wiki. " WiEEMU Wibemu " I te 31 o nga ra o Tihema, ka patua mai c te Eangatira o te Pe.eke o Niu Tireni he waea ki a Te Kira. Ko nga kupu enei o taua waea :— " Xi a E. Te Kira, Tari Maori, Poneke. " Patea, Tihema 31, 1880. " Confidential. No te ata ote Wenerei ka wahia c Wiremu, mo te taha ki nga Maori, to haki, Kei te nui te manawapa o nga Maori, a kei te uiui mo taua moni. Kahore a Wiremu c whakaae inaianei kite utu i taua moni kite Maori kite Pakeha ranei. He mea atu tenei naku ki a koe me patu mai he waea ki a Wiremu kia whakaaturia atu c ia ki a koe tana peheatanga i taua moni." "H. P Kieihiti (H. P Christie) " Ko nga kupu enei o te waea whakahoki a Te Kira mo taua waea: — ' H. P Kirihiti, Patea. " Poneke, Tihema 31, 1880. " No. 1013. E kore ahau c ahei kite whai tikanga mo runga i tenei mea. E hara a Wiremu ite apiha ote Kawanatanga. I utua c ahau te haki ki nga tangata katoa ote karaati, a no te taenga mai ano o to waea nei katahi ano ahau ka mohio i hoatu taua haki ki a Wiremu." "E. H. Kiea (E. J Gill)."