G.—2a

5

No. 9. G. H. Beweti, Apiha Maori, Poneke, kite Hekeeetahi o Eaeo, Tari Maori. E Ta,— Poneke, 13 o Maehe, 1891. I runga i te whakarite i nga tohutohu mai i roto i to pukapuka o te 8 o nga ra o Tihema, 1890. "E whai honore ana ahua kite tuku atu ki a koe i konei te tatau o te iwi Maori c noho ana ite Kauiti o Heretaunga. E toru tekau te hokinga iho o te maha o nga tangata c whakaaturia ana c taua tataunga. Otira tena pea kua riro etahi o ratou ki nga Kooti Whenua Maori i Whanganui me etahi atu wahi na reira pea i hoki iho ai to ratou maha. Erangi tekau ma toru nga manuwhiri i uru mai ki roto ite tatau ote tau 1886. Ame ki ake c ahau i konei he nui te mate epa ana ki nga Maori i runga i te nohoanga o te Kooti Whenua Maori i roto i nga takiwa Pakeha, no te mea c haerere kau ana ratou i reira a c whakato ana i nga mate ki roto i o ratou tinana a hemo iho i te mea kahore ano i tino kaumatua. He taumaha rawa hoki nga utu hei utunga ma ratou ko tona tukunga iho ka hokona ko nga whenua hei whakaea i a ratou nama i a ratou c tatari ana kia oti ta ratou mahi. E ahua ora ana nga Maori i roto i tenei Kauti. Heoi te mate c tika ana kia whakahuatia ko te mate c kiia nei he la grippe, a ki taku i rongo ai kihai i tau tetahi tino mate ki a ratou i runga i taua mate. Tokorua nga rangatira Maori i hemo i muri iho i tera tataunga (ara) ko Wi Tako, M.L.C., me Henare te Puni. He tiui te Pakeha i hui kia kite ite nehunga o taua rangatira oWi Tako. He tokomaha nga Maori i roto i tenei Kauti c noho ana i roto i te whare papa, a he tokomaha hoki o ratou c whiwhi ana kite moni i runga i te reti o o ratou whenua, a ko nga mea c mahi paamu aua kei te kitea c ratou te pai o aua moni reti hei tapiri ki nga hua o a ratou paamu. Kotahi nei ia te mea i ahua mate a ratou kai i tenei tau ite hono tonu ote ua. A tera ano hoki tetahi kaiarai i te ora kia ratou ko ta ratou mahi topu, tera ano ia etahi o ratou kua motuhake te mahi a tenei i tana paamu me te tau ano o te ora ki a.ua tangata. Ko nga mate c ahua hono tonu ana ki nga Maori ko te mare me nga mate kohikiho, ka pangia ana c era mate he tokomaha c hemo tonu atu ana. A kahore he kaitautoko mo te ora o tenei hanga ote tangata. Heoi c maharatia ana kahore ite penei te kaha o nga tinana o nga Maori o enei rangi ki nga kaumatua o mua. I nga wa o mua kei runga i nga maunga me nga wahi teitei 0 ratou kainga, a he paake he korowai me etahi atu kakahu o te Maori o ratou kakakahu o era rangi, me te ora ano ratou. Inaianei kei te noho noa iho ki nga wahi c mama ana te tiki ite wai i te wahia, a he mea ano kei nga wahi repo kei nga tataha o te awa nga kainga, ko tona tukunga iho ko te mate rewharewha me te piwa me te mate tonu iho. Tena etahi korero kei roto i tetahi pukapuka ate Popa Kaititiro o Nga Kura Maori. Ko te ingoa nei o taua pukapuka ko te Ora o nga Maori. Na te tere hoki ote tango o te Maori ki nga tikanga Pakeha i pangia ai nga Maori c aua tv mate, a kei te ahua pera ano hoki te iwi Pakeha. Akuanei i runga i nga rongoa a tetahi Eata, c korero aua tetahi kaituhituhi i te tere haere o nga tikanga me te mate Kohikiko he mea tipu mai ano aua mate i roto i nga tikanga o enei wa. No te mea c tere haere ana nga tikanga hou me te tere haere hoki o nga mate. I roto i nga tau c rima tekau kua hori nei tera ano ona tangata me ona takiwa a wahi iti kore rawa c kitea he mate ki waenga i a ratou. Eki ana kihai 1 pangia nga Piha patu kau, me nga tangata c noho ana i nga Hairana. Inaianei kei te pangia ano aua wahi —Na te aha ra i pera ai? No te mea kei te whakapaia haeretia nga tikanga a taua iwi. Titiro ianei ki nga iwi c mau ana ki o ratou tikanga Maori. Tera etahi korero a nga Mihinare o aua wahi hei ako ite tangata. No tetahi kainga ka whakakakahuria c taua Mihingare nga Maori kite kakahu Pakeha a timata tonu mai i reira te mate o nga Maori heoi whakarerea ana c nga Maori nga kakahu Pakeha a mutu tonu iho te mate. Na i te mea c kitea ana enei rereketanga i roto i te Iwi Maori Tena noake te nui o te kino ma maka nga tangata Maori kite Whare herehere ahakoa nga tikanga atawhai i a ratou c noho ana i reira c mate ana ratou ite arainga atu ki roto i te Whareherehere. Kei te neke noa ake te mate o nga Maori ito nga Pakeha i te arainga ki reira, a c mahara aila ahau he mea tika kia whakaarohia tenei ma maka nga Maori kite Whare herehere. Ehara hoki ite mea he whiu i a ratou te makanga ki reira, erangi ko te taikaha rawa o taua mahi i te makanga i a ratou ki reira, kua kite ahau i enei mate na reira ahau i whakahua ai i konei. Mehemea c whiriwhiria ana c tatou te ahua o nga Maori i mua ara o ratou kakahu me o ratou Whare me a ratou haerere noa i waho i nga tau maha, ehara ite mea tika kia mahara tatou me whakahohoro tonu nga tikanga kia rite ki o tatou. Xi taku mohio kei te nui rawa nga tikanga c hiahiatia ana c tatou kia whakaritea tonutia c nga Maori i naianei i a ratou c neke haere ana ki nga tikanga Pakeha. A mehemea c waiho ana ko tatou hei tauira mo ratou me whakangawari a tatou tikanga ki a ratou. Me whakaaro ano hoki c tatou te porori haere o te piki ake o nga tikanga a o tatou tupuna Pakeha i Ingarangi. Tenei hoki nga korero mo te hunga o Awherika c noho ana i te kainga o te Ma.rikena c ki ana c tetahi kaituhituhi ma runga ano i te mamae c mohio ai ratou ki nga mahi Kawanatanga mo ratou ake ano kia pera ano me te iwi nana i kawhaki o ratou tupuna i nga wahi koraha o Awherika. Ka kitea i roto i nga pukapuka whakapapa i tuhia c taiia Pakeha ka ahei ano nga mangumangu o Awherika te whakapiki haere ake i a ratou ano penei ano me te Pakeha. Erangi ia he nui te raruraru c tau ki runga i a ratou i a ratou c piki haere ana. A kia taea ai te piki ake me whakahoahoa atu ano te Pakeha kia ratou. A i a tatou c whiriwhiri ana ite whakatoimahatanga iho, a o tatou tupuna i a tatou, tera c kitea c totatou iwi tetahi whenua pai hei whakahaere i nga tikanga nunui. Naku na, Xi te Hekeretari o Earo Tari Whenua Maori, Poneke. Hori H. Beweti,