RETA I TUKUA MAI.

Wananga, Volume 5, Issue 51, 21 December 1878, Page 640

RETA I TUKUA MAI.

Kite Etita Ote Wananga. He tukunga atu tenei naku i te matenga o Eru, me Te Henare, kia taia kite perehi, hei kite iho ma ona tipuna, ma ona matua e noho nei i te Porowini o Haku Pei, Heretaunga, ko taua taraaiti te nri rangatira ia no ona tipuna do "Wata, ka timata te tahu o taua tamaiti. Ko Wata, ko Watonga, ko te Rangiwhakaurunguku, ko ko Wekanui, ko Tawake, ko Rakaimaro, ko Pinenau ko Tawhirirangi, ko Tamaua, ko Rongotu, ko Hine te Ahunga, ko Tota, ko Hinewhiri, ko te Wakaihirangi, ko te Opekai, koTiro, ko Wangataua, ko te Rangiwaiata, ko Henare te Rangiwaiata, ko Eru Tiki. Ka mutu tena whakapapa o tana tamaiti. He tahu ke tenei no taua tamaiti, me timata ia Rongoxnaipapa, ko Rongomaipapa, ko Tumaroro, ko Tamaraeroa, ko Roa-putufcu, ko Pahero, ko te Tauru, ko te Rautu o Tawhaki, ko Kahutaorua, ko te Rangite kahutia, ko Tatao ka, ko te Rangiwhitihi, ko Tohungaio, ko Wliangataua, ko te Rangi-waiata, ko Henare Waiata, ko Eru. Titi. Tenei ano enet whakapapa o tenei tamaiti, kati i konei. Ka timata tana waiata i te taima ka haere ia 3 ka waiatatia e ia. Kaore hoki rate mamae, tua ngaro tonu kai taku polio, ka hapainga mai te mauawa, ka wairutu mate au ka tangi hoki atu Tukeka i wahona, ma koutou e whakamutu atu. E hoa ma he ngakau pouri ki taku tamaiti au i tuhitulii atu ai, kia taia kite perehi, hei titiro iho ma ona whanatinga Ite mota nei. Nana ka haere atu i te ara o aitua, te ara, wa nui mo nga tangata o tenei ao e pai ana ka mutu, na tona matua. HenABE TE Rakgi-WAIATA.

Ki Te Etita o Te Wananga. E hoa tena koe, mau e tuku atu takfc mihi mo te panui ate Harawira te Tatere. Kupu tuatahi: E tantoko ato • ana au i te kupu ate Hapuku raua ko te Komiti, mo to-. Ture mo te waipiro i waiho nei eia kite marae o Kahuranazi, hei taonga pumau mo ton a whare, hei titiro ma. ona uri i muri ia ia. He kupu apiti mo te kupu ato Hapuku raua ko te Komiti kite kupu a Kawana Kerei raua ko te Hiaua. itu ki Rawiri Whare i te tau 1877, o ki ana tauakupu, me mutu i te iwi Maori te kai i te waipiro, kaati kua maua ia matou i nga iwi ote Tai-rawhiti nei tenei kupu, kua kore to haurangi e haere i ruuga i o matou rohe, ite awa o Turanganui kite awa o Uawa, e whiua ana te tangata kai waipiro kite 10 hereni ;te tangata ote Komiti Tuturu. e whiua ana kite £2. He Ture tuturu tenei na matou na te Komiti, kaati kia tapu koutou e tapu ana hoki a Ihowa o nga mano, e tuku mai nei i to ora mo tona iwi mo Iharaira, i te motu o Nui Tireni kia mau kite whakapono hei arahi ia tatou i nga rire'o to kino e karapoti nei i o tatou tinana. E aku hoa, e nga uri o te Hapuku, atnwhaitia te kupu a to tatou matua a te Elapuku raua k<> te Komiti, heia ki o koutou kaki, tuhituhia ibo ki o koutou ngakau ano hei papa, he Ohaki e kore e mutu te mainko o te ngakau mete wawata ki te tinana, no te meo, kua kiia e te Atua ite timatanga o te ao, ko te rangi ko te wlienua epahemo, ko aku kupu ia e kore e pahemo, koi=i matou i mihi atu ai kite panui ate Harawira te T;itei * ratou ko tona Komiti. E hoa eto Etita oTe Wananga. kei hoha koe kite maha o aku kupu me tuku atu e koe ta matou tono kia whakamanaia mai o te Kawanatanga raua ko te minita ote taha Maori, ta matou Ture mo te waipiro kia kore e haere i runga i © matou rohe te tangata haurangi ranei, no te mea, tenei etahi Pakeha tutua kei Kihipene nei e tuara ana ki nga tangata haurangi kia haere tonu mai ki roto ito matou rohe haere ai, koia matou i tono ai kia whakamanaia mai he kupu whakamutunga tenei. Heoi ano, na te Komiti tamariki e noho nei i te awa o Turanganui kite o Uawa, erapu nei i te ora o te tinana raua tahi ko te wairua. Kia ora koe ete Harawira te Tatere, e te Ropiha te Takou, ara e te Komiti katoa, ma te Atua tatou e atawhai, mana tatou e mea kia tau te rangimarie ki runga kia tatou katoa, tia o koutou boa pono.— Na Pateriki Pahura, Hapi Hinaki, Rutene Teke, Hoani Matiaha, Epiha Parau, Mihaka Ngahue, Rawiri Karaha Hori Mokai, Arapeta Rangiuia, Hoani Piwaka kai tuhi o tenei reta, ko Paora Parau te kaumatua,

Kl TE ETITA 0 TE WANANGA. E hoa tena koe, e te tangata i kitea e nga iwi o te raotu hei tangata utauta taonga ki runga ki to tatou waka ia to Wananga, kia ora, heoi. E hoa utaina ata aku kete ki runga-naka, koia tenei i kite au i to " Waka Maori " A ta taana mo te patina i te Mahia, mo te whakakinotanga i te kai tiaki o taua pauna, mo etahi atu ano o nga kupu o rereke ana i taku whakaaro. E hoa ma e aku hoa Pakeha Maori hoki, kua kite pea koutou ki nga tauira, me nga haerenga tangata, whakaaro kiuo, ngakau puhaehae e mea nei ko ahau, ko te Whare Taua, tetahi tangata k'ino whakararuraru ite iwi, titiro kite ture, kahore ito tatoa motu enei, nana te he o te hoko whenua, te he o te Kooti Whenua, i te he o te Karauna Karaati, i te he o te Mokete ite whenua kite waipiro, me era atu mea, ite whakatakoto Raihana ki runga ki nga whenua Kahui, me nga whenua porohita, tae atu ki nga papatupu, etahi na nga Maori, no nga rawa katoa o nga whenua. E hoa na te Korniti iti ilio enei, e hara te ture i te ritenga tuku iho no tatou tupuna. E hoa ma kite tu ano etahi o enei ture kl konei, ka whakararurarutia ano e ahau, ara ete hui, heoi aku kupu, engari ko te aroha kite iwi kua waiho nei hai paru takahanga ma enei ture, kanui te aroha. Na TaitcthaTe "Whabeta.ua. Pahoa Mahia.

Ki TE ETITA o TE Wa.XA.XGA. waU h k?aT: i ?fa^L k^? T\ Upuki r »"S» ki *> "*ou Maori, Pakeha t tirohanga max ma o tatou hoa ibo n ei kiT„oiho ' ne ' ta matoU ka -ra oXt'op'alle 1 t"® " • M £ hi " ' te24 ° n S a S? hi a kua^riakenei 6 Hiansra ete Minitn ♦ 1 ir • ~r " oa e Hone M-i.-. T iS,s Offa korero *i™ 1 ° tangata tenei kaore i pai ki ° t0 tGkaU ma ci TU * lr l pi ,S gate P 8 ' Reucen a Mahia, Iraia What—aui' S? ? wi™' TGOti Rere P»ke, Hohepa p£*rl Knu to aretaUn ' J^'' o Pi ra Katipi Koriwaj to Sr,«7'w « liarptimn, Kopere? Keremanno, Ilon-v tt • 'tt au > Paraone Kohai, Koataria Rarere Teiri F'ak?i Hemi Unuawai, na te Komiti katoa. ' fopuawhara, Nuhaka. Hamt te Hau.

Ki Te Etita o Te Wanasga. kore e r^o k t 0 fi e hn? k - reta wbakaat « kia koe monga * Komiti X nga take o Matualiu rana ko u i 'i! 110 ! ta r l aua tautohe mo Papakai, te tu mai nei ko W uur ® ko to tama k P O te Warih" ke ana Sni nt ' n ° N g atlta ™a, ko Nunuku, wo Ngatipou vt l ga \° 6aa Ma t» ah « kite awa ituke uJi ai' a fT, ate S o ?™ tika a " a kai kohurn tupurm Sto mailSi • ° £ an S ata , rna,ia Dili kite hapai patu kite maaka mgoa whenna ki tera moan aki Tauno tp , tangata a Kereao, te Whataroa tan rat a a Hereao ko Katunuata a Rereao o Kakariki a wha TIT," CI ?r atUi >*»£"** ° Rereao ,e Ko?uku o Ee7oat" Sw oß,™'"pT ° • Rer T ao tB Ko™!- 1 " » Rereao o 1 tui o Rereao Pukawa Ite kaaioga tansrata inana nui Rntn a " ga i a i ™, akami hobi kl " tera moana ki Taupo ki' ki i rf - t0 l> te P° raka i whakawakia nei. ara, ki Papakai, Papakai a Rareao Tiwhakeporoporo a Rereao TiUfcX - tatS,a T> tangat , a r a te mohmnu a£ao Tn\ hakairo a Rereao Maliaukura a Rereao Ohouranei te g \ o , teatUao l Gre ™> not *™™ k * k « a hemana ano he toliui ano to Rakaipoho kua takaliia nei ia e Hineani i - aU tG pU 1 muri kua hoki te tu P u kiia mahf t at i' a Rereao 1 Taupo, ano i Taupo ka mahi kai, e titito, he aha ra i tae mai a! n<?a tohu e man i te K^nS^f 161 ' M tera ku f u ni ° run ? a ite whirnvlnri a 1 It,i ! °*-V 6 "? a rr- te whakatau fl to Tumuaki, ko Matukaore i Kol " ,ti °. "R* Whairiki ko Hunaitika, kaoie te Koraiti o N °ratitu\vharetoa te mana o tenei whakawa kei nga Whairiki, ara, K ei a Hoani Maaka. Po „„ Na Hoani Maaka. Papakai, Tongariro.

Ki Te Etita o Te Wasanqa. He enci naku, na Te Uarawira Tnt<*ro. Kua tae 1 a aui ta koutou kohatu pownarmt tiei ki NVpia i to I*> o Hune *B7B, kia kanm iiei patu, hci kuru, lu:i tik> hoa ete Etita oTc Wanangn, tnkua .atu e koe tonei panui kia kitea e nga iw. nana taua kohntu pounarnu, Ida mohio ai a Hen are Matua ratou ko te Komiti, mt te iwi katoa kia hohoro ai te k.tea e nga kanohi, kua tae noa atu ki' haehaetia, lieoi te panui. Na Tk HabaWib vte Tatebe, Na Te Obihat:. Wazmarama.

Ki Te Etita o Te Wananga, jzzg; & t & k r r-ATaS kapiimautanga a te Kawanatanjra hou, ara aTa Hori Kerei . a,a hei Koia mo te motu nei mi Aotiaroa kia at. marama u nga iwi katoa kite ata titironS'rei n™ r«a a WTari\i tJR ?° ia ' He hiahia ™™kufZ tetaln lan ki Te Hawera, ki waenganui o Ngatiruanui ha tangata hoki ahau ewliai take ana ki aua whenua me tu to hoi? 1 Puuru - taone > Rangitikei, ka mutu, na Pare wan is i. Na UtIKU Mabumarit.

Ki Te Etita o Te Waning a. L hoa tena koe, e lioa man e uta atu ki runga kia T* Z*; koiaratenci D ga t ,ta D #a ka k£ Oif In ' ' vh , ak ? he Ha I,,atou kite panui aTe «.] i Ui ' )n , a ? ka Ite Av.a-a-te-atua, ko ta matou . I 'lwilie in tenei, be korc no matou kaore e mohio kite X°J" : \ M T " T e,ia ' *° "*> *» h«M i hokfmSi o!e ~V , '"t. e >vlia rau eka, kaore ano kia ata marama i matou te svehewehenga o ena eka, koia na i kore ai e ...arnina , a matou tena panui, ko t,Uhi whakalm a matou . . Tlon * kaore > korero kia matou kia marama i a matou i nga tangata nana i tuku ki to hoko, kia rite tahi ai laii'-i, kia Kore ai ranei, lieoi nga kupu korero. Na Tlirini Takamoaua, N a Reihana te Ikatahi, 1 akerei Hawparon. Ngatarawa. Korongata.

Kite Etita o Te Wananga. E hoa tena koe, mau e uta atu taku reta ki runtra i to tatou w»ka, ki z TeWananga,, hei titiro ma o tatfu hoa o te rnotu nei, Maori Pakeha, e oho ai te ngakau ki tenei mate nm. Kctahi kaipuke Pak, l, n i , ne ~fa i M Turlnga nei, i te waru o nga ra o te marama uei ka tae mai nfa e ' ite tekau tahi 0 nga hcora o te po ka rongo an e karanga ana, Maori katahi au ka whakatika ki raro i taku moeoga, ka huakiua e au to toa o taku wl.nre, katahi ka hinga mai tetahi ki ro-\vhare, katahi au ka mohio atu lie tangata mate, katahi au Ka tahu i te ahi, no te kaanga o te ahi ka tapobo mai ratou ki ro-whare, tokotoru aua Pakeha, hukeke ana ratou x te maeke, i te nui ote ua p taua po, rnakuu katoa hoki ratou ite ua. Katahi ka unuhia eau nga kakahu o aua 1 akelia. ka hoatu e au aku kakahu kia ratou, katahi ka utangia e au te tikera ki runga ahi, ka wera, ka hoatu e au kia lnumia e ratou, kia werawera o ratou polio kia wawe te inahana. Ka hoatu e an, e wha nga pihikete. ka mulu ta ratou kai. ka moc matou, ka awatea, katahi ka korero aua Pa<eha kia maua ko toku hoa wahine i to ratou mate. Kotalu marama i haere ai to ratou kaipuke ite moana, kaore a ratou kai, heoi ano ta ratou kai, he hawhe pihikete, mo te ra, ta ratou tupeka he tii e Vainga nei, e meati a iiei hei whakaranu ite wai wera, to ratou taemra mai ki luranga nei, e torn pea maero te mataratanga atu 1 nga tuuufja kaipuke. Kotahi rau iari te mataratanga atu i uta i te ata, ka haere matou ki Waikahua. ka kite au j to raton poti e kaupoki ana, me a ratou peeke kakahu. ka tiaere hofa matou ki ruuga i to ratou kaipuke, ka whakaatu ratou kite toenga o a ratou kai, e rite ana te nui ki te aapuranga a tc; ringa te nui. L Ju>a ma kei ki koutou he korero tito naku, he pooo rawa 11 te tekau ma rua o nga haora o te awatea ka tae ake te raeiataki te whakatapoko mai i to ratou kaipuke kite awa, L hoa ma kanui taku atawhai i aua Pakeha mehemea kaore maua, kua mate aua Pakeha i te ngaunga ate roru i te matao, k» taku mahara kia penei koutou nga Pakeha kia matou, ki nga Maori te atawhai, otira kitaku mohio ka titiro mai koutou ki nga Maori, ko cga kauohi

anake ekore eki mai te waha, mete rneahe poupou -whakairo, ko matou ko nga Maori e whakarite ana i tenei kupu e kiia uei kia aroha, ko te Pakeha, kaore auo kia rite i aia tana kupu nei te aroha e whakaritea ana, ko ta te waha ake e mea nei, kia aroba te Pakeha kite Maori, ko te tinana o taua aroha, kaore ano kia rite noa i te Pakeha kia penei me toku aroha ki enei Pakeha, me to ratou kaipukSj kua tuhia i runga ake nei, ka nuitu i konei, ko te take i tuhia ai tenei reta hei whakaatu i tenei ture ite aroha e whakaritea nei e nga mea whakarite, e whakakore ana e nga mea whakakore, ki taku mohio ia ko tenei te mea nui o te ture, ko te aroha, heoi ano. Anaru Taruke. lloani Matiaha.

Ki Te Etita o Te Wananga. E hoa tena koe i runga o te atawhai a to tatou Ariki a Ihu Karaiti. K hoa, mau e taku atu enei kupu ki ruDga ia Te Wananga, koia tenei ka tukua atu nei e au. Kna kite au itc waka nei £ te " Waka Maori i te tahi o nga ra o Noema e hoe ana, e tn ana te kai-hautu, mehemea nei ano ko te kai-hautu o mua o tona pakarutanga, e hoe ana ki Tu ranga, kite tiki tacgata hei hoe ki uta. E karanga ana. ha ere mai ki runga waka, a maku e hoatu he kai ma koutou, koia tenei ana kai ka tnkoa nei eia ki nga tangata, he tawai kia Hone Hiana, kia Hori Kerei, ko ana kupu kei roto ote panui " Waka Maori " e haere ana, heoi tena. He waiata tenei : I moe au ite po oho ake kite ao, ka anga toku aroaro ki waho, ka timata taku waiata mo te " Waka Maori." Koia tenei taku waiata. Haere e hoki ki Ingarangi ki Rehiara, mau e rere atu tau atu ana ko Tautehere. Haiahaki-rangi, e rapa ana koe ite tangata kia tokomaha he tangata here puke, ko Te Wananga, bai whiu atu ki tawhiti, kia Taitai-arorangi tan, heoi ano aku kupu. Maruhou. Na Waiheke Puha.