RETA I TUKUA MAI.

Wananga, Volume 5, Issue 45, 9 November 1878, Page 560

RETA I TUKUA MAI.

Kite Etita o Te Wananga. E hoa tena koe, kia ora tonu koe, ma te Atua koe e tiaki. Utaina atu a matou nei korero ki ta tatou Wananga, hei titiro ma o tatou hoa Maori, Pakeha i nga pito e wha o te motu nei o Aotearoa. No te rua tekau ma rua o nga ra o Hepetema, ka noho a N<*atiterangiita, a Ngatitu ki Oruanui, no te 24 ka noho ko Ngatituwharetoa, ko nga putake o taua hui,ghe taihaukai, tuarua, ko te Komiti o Tuwharetoa, tuatoru, ko te haere mai a te Whatahoro i runga i te whakahau a te Kawanatanga, kia haere mai ki Taupo kia Tuwharetoa, no te rua tekau ma riraa, ka noho te Komiti o Tuwharetoa kite whakatau kia te Whatahoro, ko nga rangatira tenei, te Heuheu, Topia Turoa, Paurini Karamu. me etahi atu, no Ngatiterangiita, Rawiri Kaliia, Ilami Pahiroa, Hovi te Tantari, me etahi atu, no Ngatitu, Tahau. Wi Maihi, Maniupoto, Hamuera Takurua, Werewere, me etahi atu, ko rangatira o te hui, Hohepa Tamamutu, Te lieweti te Kume, Te Poihipi Tukairangi, me nga rangatira taitamariki, e noho katoa ana te iwi nui tonu i te aroaro o te Whatahoro, kei runga a te Whatahoro, ka panui i nga pitihana, ko nga tino knpu o roto, kia tu he whakawa mo Waitara, tuarua, me kimi e nga Komiti he kai-whakawa mo Waitara, tuatoru, me kimi e nga Komiti he kainga hei tuunga mo taua hui, ka whakaaetia katoatia e nga rau katoa o Tuwharetoa e noho

ana i Taupo, wahine tonu, tamaiti tonu, : koroheke tonu, me nga tino tangata o roto i nga iwi, mc nga hapu, ka whakatakototia e te "Whatahoro nga pitihana ki o ratou aroaro, ka tuhituhia o ratou ingoa ki aua pitihana, a i tae ntu kite warn ran tangata, ka nuitu te tuhituhi, katahi ka hipihipi katoa nga rau tangata he whakanui na ratou ki aua pitihana, hcoi <ena putake. Ite rua tekau nia wha o nga ra o Hepetema 1878, ka karangitia e Hohepa Tamamutu te Komiti kia noho kite wharc, ka tn a Hohepa Tamamutu ka whai kupu kite Komiti mete Tumuaki, whakarongo mai e nga mema o tenei Komiti mete Tumuaki, Te Heuheu, ko nga putake o tenei hui ka whaakina ake nei e au, kia rongo te Tumuaki mete Komiti, mete mano tangata katoa. 1. Tuatahi: Ko te Komiti kia whakamana mai e Te Pirimia raua ko Te Minita, me te Runan<ra katoa. 2. Tuarua: Ko tetahi kai-wjia-kawa mo Taupo mo ona robe katoa. 3. Tuaton: : Me haere mai Te ririiuia raua ko Te Minita mo te t::!n Maori ki Taupo. -i. Tuauha: Me whaVaputa mai te Pire lion mo nga whenuu Maori. 5. Tuarima: Ko tetahi takuta mo te roiij o Taupo. Ka nintr. i:-na whakapnta i ana putake, ko tahuri te Komiti o Tmwharetoa k: te malii i aua putake, ka mutu to hurihuri, ka hoatu kite Tumuaki, i a puta te kupu ate Tumuaki Te Hcuheu. e pat ana tc mahi a tenei Komiti i cue; putake, taku kupu, me tuhituhi te iwi nni tonu i etahi pitihana ma latou ki to Pavemata, ka mulu nga kupu a te Tumuaki, ka hipihipi katoa nga rau tangata, ka tuhia o ratou ingoa ki roto i a ratou pitihana. No tc whitu o nga ra o Oketopa IS7S, ka tae mai te iwi uei a Ngaiterangi ki Oruanui, ko nga rangatira o taua haere, ko Tawaha. ko Tuaia, ko Ngamuka, ko Hamuera, ko Tirni, ko taua iwi e wha tekau nia iwa, ko ta ratou haere mai he ruea powhiri na Hohepa Tamamutu raua ko te Reweti te Kurae, te putake i powhiri ai raua, ko te kai net ko te mango, mete kai nei mete whai, koia nei te titnatanga o tenei kai haukai, ha Ngaiterangi enei kai, ko nga utu o enei mango me nga whai, lie huahua koko, kereru, kaka, he hoiho, he kau, he taonga Maori, he taonga Pak6ha. he huia, lie pounamu, na Hohepa Tamamutu raua ko te Reweti te Kumc, na Tuwharetoa enei taonga, ka wchewehea o a tetia iwi, o a tena iwi taonga, na Ngatitnwharetoa, tekau ma rua hoiho, ko nga huia, kotahi tekau, ko nga pounamu, e rua. Na Ngatiterangiita, e whitu nga hoiho, « rua nga kakahu e rua nga pounamu e whitu nga huia, na Ngatitutemohuta, kotahi te kakv.hu mete niahi nei me te paraikete, mete piihi kaone. Na Ngatiita kia Hohepa raua ko te Reweti, tekau ma rua papa huahua, kotahi tana paraoa, he hawhe tana huka, kotahi tekau poa'ca, kotahi rau kete taevva, ko te mahi nei ko te hoilio, mete mahi nei mete taonga Maori, Pake a. Ko te tikanga in o enei taonga katoa, hei utu etahi mo tiga mango, hi-i pet.-« etalii, e penei katoa ana ng.i turauga a nga iwi katoa nei ; e torn mango kotahi hoiho, e rua hoiho te peta, e wha mango, he kakahu te peta, e rua mango, kotahi hu:a te utu, e rua huia te peta, e rima mango, kotahi pounamu te utu, he pounamu ano te peta, he penei katoa te whakahaere a nga iwi nei a nga Tai-tuara tae noa ki nga Tai-aroaro, heoi ano. Hohepa Tailamctu. Oraaniiui, Taupo, Oketopa 8, 1878.

Kia te Etita o te Wahaxga. E hoa tens, koe. e hoa man e uta atu ki runga i to iatou Wavamga, hei matakifaki ma riga ivri o nn motu nei, i te tuunga 6 te hui a Taiaroa ki Kafapoi, no te rua tekau m-inia o Mei nei, i timata ai te.tu o te hui a nga rangatira o te "Waiponnamu. I te ra i hopine ai te hni kaore an i kite i te mate au. no tenia o nga liaora i tuhcra ai te toa o te whare, e ki ana to ingoa ko Tutekawa, ko nga tangata katoa o te hui i raro i te take o te kara e tu ana, ko nga tangata nana iarahi mai a Taiaroa kite whare. kotahi ran (100), ka tae mai a Taiaroa, mete karanga nga wahine, ka tae kite take o to kara, ka hoatu c Hohepa te taura o te kara kia Taiaroa, mana e huti te kara, ka hntia e Taiaroa te kara, ka haere te kara ki runga, katahi ka putmhi te hui, ka eke te kava ki runga. katahi kahipiItipi to hni, hure huro hure, mete pupuhi tonu te hui ka Mjutn, ka torao ki roto kite whare ka rupeke. ka tu a Rrweveni TVkoti, tera to kete karaiia.i te whare ko to rangi o t<> waiata ia Kewercni G. P. ka niutu, ka t:j re kar.iKin, ka whakatnria te Tinmma mo te hui ka tn Kotare Wi Teihoka, no Kaiapoi.tenei tangata ko te tuunga o te Tiamana. ka ta a Taiaroa kite whakapnaki i nga take mo tehui* e torn haora e korero ana a Taiaroa. e kore i? taea katoatia te tuhituhi atu i te nui n-a atn o nga take. N"-> to 31 o Mei nei i tae mai ai a Hone Hiana, rana i;o Ili.rmi Nahe, nga Minita ote Kawanatanga, ko te katoa i whaihangatia kite porohita, tantautia rawatia ai kite kara i te torn haora, ka tae mai kite kaiuga, ka tu te pnha, ka tae ki runga i te kaupapa, k.i tu a Ihaia Tainui kite panui i nga pnkapulca mihi mo Hone Hiana raua ko Hoani Nahe, e torn tia i hoatu mo raua, ka mutu to panui. Ka tu a Te Hiana kite whai-korero kite hui.pni atu te kororo aTe Hiana ki nga rangatira ote Waipounamn, ka tae kite rima o nga haora, ka haere kite whare kura, ka hold mai kite whare o Te \fiitu tina, ai i te whitu o nga liaora ka haere a Hone Hiana raua ko Hoani Nahe. me Te Kerehi kaituhitnhi, me Reivereni Hemi Te Taka, ka tae ki roto ia Te Kavra, kanoho te Tiamana ki runga i ton* tia. Ka tu a Taiaroa kite korero kia Te Hiana raua ko Hoani Nahe. ko tona iwi kei r.iro i ona waew'ae e whakarougo ake ana, pai atu te whakahaere a Taiaroa i ana korero, ko nga korero katoa a Taiaroa ratou ko nga rangatira o te Wa : pouuamu, ko aua take katoa i whakatakotoria kite aroaro o Te Hiana, me H)ani Nahe, i whakaaetia eTe Hiana, ko te whakaae tenei a Te Hiana, me whakatu he Komihana kia kotahi ma te Kawanatanga, kia kotahi ma nga Maori, ma te Maori ano e kiaii tana roia, ma Te l\awana ano tanaroia e kiini, kua whakaae nga rangatira katoa i tae mai ai ki tenei hui. No teliahoroi 1 i te tahi o nga ra o Hune, ka haere . atu a Te Hiana i Kaiapoi nei ki o Tautahi, he nui tioa atu etahi korero, no muri ia Te Hiana, ka tae mai te tah: rangatira nui o te motu m*i. ko tona ingoa i«o Te One Topi Patuki, no te G ono o ugi ra o Hune ka whakatakotoria e Taiaroa, raua ko Te One Topi, he takoho na raua ma te hui, ko ngy. moni o te poti i tuliaina ma nga kainga katoa, i timata mai i te hikn ote ika, tae noa kite upoko o-te ika. Ko nga uioni katoa i pau ma nga knii!ga- £705 huiking? moni' i horaai- zur. te v Ltri tatoa £2so' kola-

tenei nga moni o te poti, i pan ki nga kainga me nga mea ina te hui £955. No te whitu o Hnne nei i mutn ai te noho o te hui, ko nga tangata katoa i haere mai ki tenei hui he rangatira katoa. Man e uta atu ki runga o to tatou Wanaxga, na to hoa pono. H. Mahuika Pirihimana. Kaiapoi, Hune 7, 1878.

Ki tk Etita o te Wananoa. E hoa, me tuku atu, e koe taku pan-ii hei titiro iho ma ngi iwi, hapu ranei, kite haere o tat© Pakeha haroene, ka hara tetahi, ka haere kite kai-whakawa korero ai i te tikanga o tana hara ka mutn ka tahi te kai-whakawa ka mea atu, e mea hereni mo to tatnana katahi ka tika, tena ko tenei hara tonn homai touu e rima hereni, i a hara, i a hara, f era katoa. he whakaatu tena naku kia konton kei man tonn hei mahi ma koutou, kei nga kai-whakawa te tikanga mo te ntn o te haraene, ko nga hara lioki e rere ke ana e tahi, pena tonu hoki nga hara, rereke, rereke. Heoi ano. Maxaena Tetaxiwha. Pakowhai, Oketopa 17, 1878.

Kite Etita o Te Wananga. E hoa, tena kne. Kuu kite ahau i nga Wayaxov. E tukoto ana tenei panui i roto, kaore kontou e tnhituhi i nga pukapuka a nga tangata kaore nei nga ingoa a o ratou tipnna i iriiria hi i tuhia ki roto o nga reta tuku atu. E lioa ma, kia marama tenoi iriiritanga hoki atfitou. ko toka ara hoki tena i mahne ai i j an te " Waka Maori" i mna, kaore e tnhia ana a matou tuku atn, na inaianei, kaa kinii mai ano taua " Waka Maori" ano kia au, a tera pea matou eke ki rungn, te take. He reta ano ta matou i tuku atn ai kia taia mai e nga kai ta o te Wasasga, a kaore pea i tika kna m ilia ke n<ja marama i ngaro ai taua reta mo to ui mai, pehea te alma o tana reta. Taku, tirobia ilio kanui te koreroki taua pukapuka, te ingoa o te tangata nana taua pukapuka, Herewini, o Ngaitai, Torere, kaore he ingoa iriiri a o tatou tipnna i roto, engari ta te minita Pakeha koia na. E boa, e te Etita ote Wananga, kite kite iho koe i tena reta, whakaatutia mai kia mohio ai matou, e mea ana hoki maton, i ngaro pea taua pukapuka kite poutapeta o Opotiki, whakaatu kau mai nau ka maka atu ai taua reta hai alia hoki te hanga ka pirau. Engari ka tukua ano e ahau taua reta i pirau na kite perehi i Kiliipane. Heoi. Ktnot. Herewini. Torere, Hepetema, 1878.

Kite Ktita o te Wakaxga. E boa, wliakaatnria atu e koe enei kupu ki tau-pnnui kia kite nga Pakeha me nga Maori hoki. Ara i taku knpn mo ratou o ar;ihi hipi, kau mii nei raa Rang?, o Tongariro. E boa, kite mca koo ki Wait*ngi. ki Paritakai, kite Ouetapu, ki Mangatoetoe, ki Waihohonu, ki Pangaraka, ki Oturere, ki Mangntawai, ki Mangahouhou, ki Poutu ranei i Rotoaira nei, ka utu koe i te po kotahi, e £5 panna. EnUI PaRAMIIII. Papakae.

Kl TE Etita o te Wananga. Utaina atu te tahi o nga kele a taku hoa i homai nei kia kohfa atu lie kai mo r->to ana eta e Kopa ata tiriro iho ki nga kai o roto o to kete ma to papa e ata kohi nga kai o roto o tetia kete a au. Ko Whironui ka moe ia Raiwa.no uta nei e hei tangata ko Hutu - rangi ta raua ka moe i te Pakeha nei i a Paikea ka puta ko Pouheni ka moe i Mahanaiterangi no uta nei ka puta ko Niwaniwa ka moe ia Nanaaia ko Porourangi ka moe i a Hamo eta ko Ngatiporau tenei. Na kati ki ata ano Via Uenuku ara waahi. Pnpa okahntiate rangi koia nei te ingoa o te tangata nei ko Tamatonu tenei au Ueiuiku ka moe ia Harahateranoi ko Hahuti a no rnuri mai ko ai Mahutnnga no te pa horo nana Aruatapu na te Whakamatanga o Aruatpu i le ki a to raua papa a ka mite tera i te wliakama ka hiko no kona kai pakc«\ mai i te moana ka moe i a Hutukopouheni ko Niwaniwa ko Porourangi ko Povourangi tenei e noho atu nei i te Tai Rawhiti nei. Eta e K<>pa o Papawai i kite iho ano koe na porou a Uenuku koi a lie whatutahi pea koe i kore ai koe ata marama. Ko tetehi o ket3 ki a tae kite ngahuru toru here ka uta atu ai kite waka tere maana e hoe atu ki Wairarapa. Ki a na ta e Kopa a Papawai e kore au e mamae atu ki o nui parau ki o nui tawai. H. Wateke Tckino. Mangati, 28 Hepeiema, 1878.

Kite Etita o tk Wauxga. He panuitanga tena ki a rougo nga rangatira me te iwi me ngajiapu o Xg.itiapa i timata atu i Parewanui kei Whangaehu te rohe mai e te iwi titiro iho koutou kite panui a Ngawairiki mo te whakawa o Papakai a kna puta te kupu a Ngawairiki kia tamanatia tangata te 11 kau matahi ara o nga r.-mgutira, o Tuwharetoa. A Te Heuheu, a Tojva Turoa, a Tahau, a Papanni, a Moruapotn, s. Waka, a Hohepa Tainamutn, a Puurini Karamn, a Aperahama Wetn, a-Rawiri Kahia, a Hori Tauri. Eki ana a Ngawairiki ho. maui porangi ta te Heuheu whakatauuga i Papakai ki a Matuah.il hi-oi na te Henlieu te panui tua tahi e ki ana ko te tumnaki o Hiinrakiao ko Noa te Rauhihi lie taane na IJingakiao te taina no Ngawaka. ko te kai whakawa ko Hoani Jba-a o Ngawairiki ko te tamahine a Ilingakiao i moe i te tuma a Hoani Maaka ara ko Eruera ha awhekaiho tetahi hoki e ki ana hoki tana panui kahore ta te Heuheu Whakatau i raro i tcture, Na Nagtiapa, wharongo mai ki taku kupu mo tenei panui kei te ahua uaua tenei panui ara nga Whakahaere o nga kupu penei me nga kupu i kite iho nei an i te panui a no-a Wairiki, no te moa i puta taku kupu i te aroaro tiapa kit 8 Wakatakerenui ara nga rangatira o Ngatiapa Whakarungo mai e nga rangatira o Ngatiapa "o Wanga an i ara a Ote tiTakarangi. Me Pehira Turei me to raua hapu me Paerangi ko taku kupu mo i'apakai me hoki atu ano tan whakawa ki runga auo i taua whenua whakaoti ai me nga iwi ano nana i whakawa heoi whakaae katoa ana n<ra rangatira o Ngatiapa o Wanganui, heoi ra kei hoha i hv, hopohopo no oku kahore he titiro iho ki to haere uaua o enei kupu kaore e pai te penei engari ka koutou i runga i ta koutou whakahaere peuei titiro

iho koufccu kia Hingakiao raua kc> tana famaiti i moe na i a kontou kati kei hoha koe heoi he mea tuku Baku. Na Utiku Makumaku. No Parevranm.

Kl TE ETITA O TE WANANGA. - E lioa tena ra koc te mahi mai na i te ora mo te iwi nui tonu o nga mjtu c run, eta ten a koe. E hoa utainaatu e koe ki runga ki to tatou tiina tcre kia Te Wasasgj, kia tere :.i te hoki mai kia kite o matou hoa tautohe, e whakahe ana matou ngauri ttipuna ki temahi a teAumo Karotonga moutere, te take o ta matou whakahe. he mea no te Ac, ko toua tuara kua oti te buri mai kia matou, ko tona aroaro i hnri kc atu ki taua wabi e marama ai on-> mahara, kia mohio kortia e Te "Wananga, e te Kawanatauga, kaore o te Au putake ki taua moutere ki Karotonga, kaore ona tipuna kia eke ki taua moutere. ko matou anake nga uri tipuna e noho nei. ko matou ko oku teina, me o matou tuabine, "me o matou hakoro e uobo nei, he tuturu eta nga take o matou ki taua moutere, be uri tipuna, kia mohio koutou ki o matou take, i noho a Huijaj a ia Maririhau, tana ko Rakimatakore, tana ko te Hutai, taua ko te Tawbana, taua ko te Ariki, tana ko Kohar.a, tana ko Tamabika, taua ko te Matehaere, tana ko lioroai. ko te Rimurapa, ko Huruburu, koia tcnei o matou take ki taua moutere, he uri o Horoai kei te ao, he nri o Toii kei te ao, he uri o te Pimurapa kei te ao, he tamariki a Huruburu kei te no, kei hea te take o tenei tangata o te Au. kei hea tona putake. ensa:i ko Ucroia ki Waiau. ki Tumutu, ki ona whenua. ko Horomooa Paata, ko Henarc te Huruburu, ha take o raua ki taua moutere, he tika teua panui aku. kia terete tuku kia Te Wasasga, kia kite 1e taha kite Kawanatanga, hcoti ano aku kupu, naku, na to hoa aroha. Na Taxieba Te Hauotu. Riverton, Wuipounama.

Kite Etita o te Wananga. E lioa tena koe, tuau e tuku atu ena kupu kia rongo nga. tangata otc takiwa o Kaipara nei. E hoa ma, epa ma, e tatou katoa o teuei takiwa, he kupu naku kia tatou, ara, he whakaaro noku ki nga iwi o etahi wahi o to tatou takiwa nei e rangoDa nei, e mahi witi ana, koia an ka mea nei, me mahi hoki tatou i te witi, erangi ko ta':i nei te he, ko te poaka ko te he, ko te nni o te taieps ki taka whakaaro, nid here te poaka, me mahi he taiepa hoibo, kia hohoro ai, kia nui atu ai he uahingn, kaati tera, tenei hoki tetahi. Epa ma, e hoa ma, he kupu ano tenei naku kia tatou, ko te take he whakaaro noku ki nga reta kia tatou, i te 6 maero te mamaotanga i a tatou, koia tena kupu aku, ki to. pai koutou maku e tiki nga reta katoa kia t:itou i runga i Le rerewe, engari me kohi mai nga tangata kia aix i te moni kotahi kapa i te wiki ma te taDgata kotahi, a maku e man mai ki taku tari i Hiorekata nga reta katoa kia tatou, ko taua moni nei hei utu mo te kaitiki i runga i te rerewe. koia nei nga ingoa o nga tangata ma ratou e kohi mai, Te Kecne Taugaroa, Eruena te Paerimu, Watarauhi Tawliia. Ihaka Akuhafa, Hotcvene te Tinana, Wiremu Eeweti. Hori "Winiata. Ilami Terakato, Ctiku Tearoha, Hori Papaka, Worihana Huhn, Paora Kawharu, Mtnehera Marutawhiti, Watene Tautautari. Wencti Maehi, Herewini Maui, Eapana Take ni, Itehari Pungaro. Hoete Waihe, Rauhi Moki, Timoti Hakopa, Holiepa Pautama, Wiremu Taruihana, Kibiriui Beweti, Wiremu Tana, Maru te Akariri, Paraoue Ngawhake, me etahi atu, kite pai tetahi, haere mai ki taku tari i Hiorekata, kaati nga kupu, na ta koutou tamaiti, hoa hoki. Na Restata Apebahama. Hiorekata, Kaipara.

Kl TE ETITA O Te WaXA>:GA. E hoa tena koe. He kupu atu naku kia koe, mau e uta atn tena reta ki runga ki to tatou WanaNGA, kia haere atu i runga i nga tuatea nunui o tc moana ki nga ururua o te ngaberc ka tomokia atu eia. E hoa, he kupu naku kia koe mo ng.i. knroro tupapakn e hi mo ana, mo nga korero ino nga h'>ili". '. i="> mn f, i <o tnbi rnfli o cr\r>i ki v>to o 'P** WaXANKA hsitre mai kit rnatou kite lai-ra\shiti nui. K ta k te

Etita o Te Wan AG A, he kupu atu na matou kia koe, r.a te lai-rawhiti-nei. ka pai matou ki nga korero tuarangi mai o nga motu katoa, me nga korero o te Parcmata, me etahi o.orcro ano o uga korero e pai ai matou o tcnci motu, nga mca e rue ana hei mahinga ma tc ngakau o te taugata, en°-ari nga tupapaku e mate kohuru ana, me tuhi mai teua ki TcWanaNGA, he kino hok! tena kite Ture, ka titiro katoa nga iwi'mo tena mate ate kohuru. Ko tetahi o enci kupu ano kia koe e te Etita, ko tc rcta o fe Wanaxga, kia marama nga reta kiararahi, kia tika, kia pai, kia marama ai nga mahara o te ngakau kopiri ki nga tikanga, hcoi aku kupu atu kia kor tena koe, naku. * _., _. . Na Kiwai Kawuexa, Tikapa, Waiapu.

Kite Etita o tis Wananga. E hoa tena koe, he tira tauhou te haere atu na kia karangatia. kia utaiaa atu ki runga ki to waka hei titiro ma nga tokoiua, hei patai mai rauei ki a au be kiic iho noku i n-a korero otc huihui ki konei, mete hui ki Hikuiangi, mehemca e hiahia, a kia pataia mai etehi kupu kia au. ara, nga kupu a Tawhiao, tena ano e taeae au te whakaatu ko nga whakaatwri:Dga a Kerei raua ko Te Hiai,ga, e tika ana etehi, kaore an o mohio ki etehi. E hoa kei mahara ki taku kotahi, he kotal i ko Paatonga, tukua atu ki o taua hoa. „., , . . Na Te Ngakatj Tutua. Whakairoiro.

Kl TE Etita o te Wananga. E hoa tena koe. Mau e uta atu to matou aroha ki runea kin Te Wananga mo to matou aroha kiaKapene Poata kua oti nei te tuku ki raro i a ia te mahi Kawanatanga, me taa ki nga reo e rua, Maori, Pakcha, he aroha, he pouii' uo mator uo una iwi Maori ki a ia, i te mta, kaore oua raruraru i kit»a' kore kia kotahi noa nei, cugari e touo ana enei iwi ona k*'a whakahokia ano ia ki runga o te mahi Kawanatanga »Da a ko tetaiii kia nukuhia ake auo ia ki runga ake i tona tuunca o mua ra, heoi ano ra, na to hoa aroha. Na Hepeta. Maitai.

E boa e Ihaka Rnng>'ahua, c pai ana au kupu, ka mahia ata e matou. ou mahara i kit mai na koe i to reta, Etita o Te Wakaxga.

E hoa c Rangiwhakaewa a Haehac, e kore e tiko kia taia to reta, kei he koe i te Whakawa. _,,., „, _ r NAWArri. Etita ole Wanasga.

Ki Te Etita o Te Wasasga. E hoa tena ra ko koe, mau e uta atu taku reta ki runga o to Waxakga, hei hari atu mana kite Kawanatanga, mete Mimta o nga Maori, ki era atu tini Minita o te Kawanatanga, ki nga Tumuaki hoki o te Whare Runanga i Poneke, me nga mema katoa ano hoki o aua Whare Runanga, ki era atu tangata hoki e whai kupu ana mo taku e tono ai, nei taku kupu na :—No te mea e whai-mana ana te Paremata kite hanga ture mo nga tangata o Niu Tireni. A e whai-mana ana hoki kite hanga ture atu ano hei whakahe mo etahi atu ture ano a ratou i mabi ai. No reira ahau i tono atu ai ki taua Paremata kia hangaia e koutou he ture hei whakamntu ite waipiro e tuicua nei ki nga takiwa nui ote Maori, i te mea koia nei pea nga rangi e kitea ai te ra ki Niu Tireni,' kua nui ke nga tau e tono ana nga Maori kia mutu te tuku waipiro ki nga takiwa Maori, kaore ano i whakamauaia aua tono, a he tono Aronui atu tenei kite Kawanatanga o Kawana Kerei ma, kia whakamanaa e koutou te tono a nga Maori kia mutu te tuku waipiro ki o ratou takiwa, engari, me waiho taua taniwha horo tangata, horo whenua nei i nga taone Pakeha anake, na to hoa. Na Hoani Kerei, Na Haora Tunutara, Na Anania Tamati, Me etahi atu. Whakataane.

Kl te Etita o te Wananga. J5 hnn. me t"ku atn e koe tnku pnnni k*a hnrre ntu V? n«ra wahi k*4toii o to motu nci, kui iiohthe k; td karanaa bai i a

kua oti a Maehe mo Waitara, na Rewi-i te karanga ; tua-tani raiou kote Kawanatanga, engirt mu karanga i nga mamma o kbnei mai, kia tika ai, inahoki, kua karangatia e rangatira o More ran r>ga ta ratou hui. he; te mutunga o te ' Paremata ka tu ai taua hui, kei Tura'nga tetahi, na te Kawanatanga konnahui era» mo Waitara anake, tera ano e karangatia atu etabi iwi kia haere mai ki konei, hcoi ano. Makaena Tini. PaKowhai.

'••'- Kite Etita o te Wanakga. E boa tena koe te Wasasga, tena koe te waka kaha kite hari i nga pikaunga taimaha o te ao katoa, i te mate, mete ora i te k : uo, i te pai boki. tena koe te waka tere. te waka kaba kite piki i uga ngaru tuatea ote raoatia, ite kupu whakatauki o mua. be kiuo ki uta e taea ano te wbrkaaro, he ngaru moaua e kore e taea te whakaaro, a nau na tsnei waka, na Te "Wanawga, kao>e au tnpuhi, be rere toou, a koia ra e kitea ibo nei e au e tau ana i nga taurauga i nga wiki katoa, kati te mibi mou e Te Wananga. Kia te kai Hoe o Te Wanang-', e boa tipareaatu e koe tnku poroporoaki, taku taugi, taku mihi, me taku ngakau pouri, mo te rongo mate o toku tuabine, o Hine Kura te Aohau, ara ki tt rae o Te Wananga, kia mara-.na ai te titiro mai a o maua tuitiua i te Tonga, me o maua bapu hoki, Ngatipikiahu, Ngatiwaewae, Ngatimaniapoto, Ngatiwhakatere, me Ngatiraukawc, ara te W3ka, tena ra koe, tena ra koe te iwi. tena ra koe Tainui, tennra koe Le waka i boe ai nga tupuna. Haere mai to tc mate, mete ora, tupu ake ko mate te mco i nui ite ao. Abakoa ka poroporoaki ano au kite male. E boa e, baere atu ra i runga i ou matua, i ou iwi, tenei au 1c taugi kau atu nei kite ao otc Tonga, e whariki mai nei. E boa c. haere i.tu ki ou matua tupuaa, kotabi koa e hoa i mihi atu ai ko nga kupu korero a o matua. me mate tatou ng:i iwi kite whenua O nga tupuna kite iwi. kite rauru. ki ce pipi, i kotia ai te uho o nga tupuna, ko ena wahi ohe ana, K:;oio koa c hik.i e haere pai ana koe, kotabi koa ko taku k ore nga e kite i tou naereuga, otira matou ko enei matua c taua. E hoa ite mate haere ra. - Waiata tangi mo Hinekura te Aobau :—Tar.gi ait no ai tc koekoe atu ra, nau i kau atu te maru, aroa te pnki o Akubata, i haere ai koe mehe huruhuru manu, e rere i ruugn ra to kopapana ko te waka o tawhiti hei uta' i a koe, te puki tikei kia xnarama koe te titiro whakarunga nga whare koiwi: kei tawhiti kia whakaaroDgo kite kupu korero kei o matua ite iwi ana, i te nni ati piki i te rabi ati wae, boki e hika toburi to kanobi ki le-muri bauraro e pupubi kau nei, kua ngaro kite kore te uri ote taugata, he rarangi maunga e tu ki ne uru tihi ki Hurakia kahakahaka ki raro, wbakamau e hika ki tunga o Tongariro ki ara pai riri. i te iwi ka ngaro ei. E te iwi e te mate tena-ra koutou, e te iwi c te mate, Kangi Hoapu Henare. Waikaha, wahi o Hurakia,'Oketopa 16, 1878.

Kite Etita o Te Wananga. ~ Haere atu ra e taku reta aroha kite Etita o Te Wananga e boa tena koe, man e uta atu ta matou reta kite " Waka Maori," ara ki Te Wananga, me reo Maori, me reo Pakehn, koki, ara, "he wabine i mate, ko te Atamira tona ingoa, he wabine pai te abua, he marie tona ahua, be pai ona wbakaaro, he uri rangatira ano ia. ka mutu te korero, na he whai korero kite tupapaku. Ko nga tangata 1 vrbai korero, ko Tipibau te Puebu, ka poroporoaki ki taua wahine, haere atu ra e bine, i te ringaringa o aitua, ka mutu tenei. Kei runga ko Keepa te Aburu, be poroporoaki ki taua wahine, haere atu T» e bine \\ te ara ka whanuitia, ka mutu tenei. Ka tu ko Wi te Hauapo, be poroporoaki ki tana tamaiti, haere atu ra e taku tamaiti i i te aitua, na te mate koe i tiki mai te ringaringa 6 aitua, ka mntu tena. Waiata aroba. Takoto mai ebine i runga te puhirere, ka tokia to kiri e te anji. ma tau e nga hau whakahoki o roto o Whakatane, titiro 6 kaixqhi.'tc Takau ka takoto whakaaro na, tu kau o matua ki koria Hakopa, mihi noa kite ata o te tan ta kuru pounamu tana ka makere be maka o taniwha no uru i nga puke, tu noa'i't'e" whanga noruawabia, no te taiaki te muri a toki kai Qt&rn'a, 'mihi'inai'ikoria, koe ma te tuku kino te tahue, ks E hoa ma, kanui ano *tt'te^ig^<w^taet3ai4trte ; taugi mo ano-te nui o te < t«JJs«ta'ki te i te mamihiri, hafuru ana te whenua i U pcwhiritaoga, e 4 nga ra i tae aai ai kite tangi. E boa

ma tt_-na ra kuuloii te uoho mai n:ii o koutou kaiu;_'a. Me tuku urn ki tenei tnotu ki Niu Tireni tona nupepa, heoi te mihi kia koutou katoa, na to koutou hoa. Na atikia Hauaiio. Kuatoki, Bay of Plenty, Okefcopa 29. 1878

Kite Etita o te Wananga. E hoa tena koe, man e uta atu kite iho ote Wananga nga koreio ka whakaaluria iho ki raro Bei, bei titiro ma o tatou hoa aroha ite motu nei, Maori, Pakeha. Na, e hoa ma, e tino whakahe ana ahau, otira, matou katoa ko oku hoa, mo nga kupu o tetehi waiata, c ki uei he iwi mahi kai a Tumatawera raua ko Whaoa, no Wahiao i nga ra ki tua na ko te kupu tauuu kei te mau tonu inaianei. Na, e hoa ma ite mutu nei, vrhakaiongo «iai. i nga ra i mua tata ake nei ite takiwa i whanau mai ai ahau hei wairua ora kite ao, ka maranga tetahi pakauga nui kite takiwa o Te Arawa i taua hapu i a Tumata-wera, na, ara katoa nga hapu o Te Arawa ki taua pakanga, taua ingoa nei ko te Whakahoranga. Na, e hoa ma he nui nga rangatira o Ngatiwhakaue o Tuhourangi o taua hapu ano o Tumata-wera i mate ki taua pakanga. Na, e hoa ma, ata tirohia iho ia nei te mutunga iho hoki o nga mea taimaha o te ao, ko te whawhai na taua hapu tetuhi pakanga nui i ara kij}tc rohe o Te Arawa, kua korerotia i runga ake nei heoi, ka ata waiho ano e nga take tupuna. Niramona Pini Te Koeekoee. Ohiuemutu.

Ki Te Etita o Te "Wananga. E hoa tcr.a koc, mc t<u whnre k:ttoa. E hoa, rxmu e uta atu taku patiui ki runga kia te Wananga mo to mr.tou matua mo Mati-u Kapene. hei milii i!:o ma ona whar.aunga i nga takiwa katja oTc Wnipomiiimu nci. I taua kau-matua i tc 21 o nga ra o Oketopa 1878. i te "> o nga haora<> tc ahiahi i mawehu uiu :sia i a ma: on kaiua ko tena iwi. m<: ana taraariui, me ana mokopun:i, nie taua \Mihiue hoki. ko taua kaumatua lie tangata whakapono aia ki tc Atua ora tonu. he tangata malii hoki aia i nga rarnraru o tona takiwa. ara. i nga mahi -whakawa ki tc turc. ko taua tangata he uri rangatira ano ia ki nga ritcnga o nga tipuna nana aia, inahoki, me timata i a l J aikea nana Awhatiuateramarama nana Apoiaura\:i nana Tawhirioteki nana Tcrakipo; okiaataue nana Arakaiataue nana Kinekaitaki nana Ahincmatiaro Atekauiatakirau nana Kotahupoiiki naua Airatohu nana Arakatchu- ! maru nana .Anukuroa nana Kotahumuvi nana Arakawahakura nana Korakaiwhakaata nana Kotuwhaitara nana Koteaohikuraki naua Kotuahuriri nana Kotanetiki nana Komekaherehere naua Koteruatuwbenua nana Kopuaka nana Koteraki nana Kotehuawhakataka nana Kotarahaukapiti nana Koharu nana Komatiu Kapene. lie tiki ake kia Haumia nana Kotamakaitaki nana Komakurutehuauoa nana Kotehuawhakataka naua Kotarahaukapiti nana Koharu nana Komatiu Kapene. Me tiki ake kia Marukare nana Tamaraeroa nana Teaohikuraki nana Kotuahuriri nana Kohamua nana Kohutika nana Koreitai nana Koteataumarewa nana Kohakina uana Koharu nani Komatiu Kapene. Me tiki ake kia Kakaiwhakaata nana Kotahumata nana Koterakiuukai nana Kotemarainaka nana Kopuaka nana Koteraki nana Kotehaawhakataka nana Kotarahaukapiti nana Koharu nana Komatiu Kapene, kaati, i konei kei hoha. HE2TABB Ka-WTT, Waikouaiti.

Ki Te Etita o Te Wananga. E hoa tena koe. E hoa mau e tuku atu ta matou panui ki runga kia te Wananga mana e bari aiu ki nga rangatira o Heretaunga. kia Faora Kaiwhata, kia Renata Kawepo, kia Tareba te Moananui, kia Henare Tomoana, kiaTe Uarawira te Tatere. E boa ma, ta matou kupu kia Koutou, be wabine mo Kiriboro i kabakina atu e tetabi tangata, ko Te Whatu te ingoa, kite kitea e koutou ki tena takiwa, me tango mai e koutcu, ka whakaatu mai, no te mca be wahine moe taane taua wabine i koDei, e moe ana ano raua i te takiwa i baria atu ai e taua tangata tana wabine, ko te ingoa o tana taane i konei, ko Tamati te Knrnpae, beoi ano enei kupu. ' Ki Te Wairoa, puta noa i ona robe katoa. Kia Toba, kia Hamana. . E bos ma-,- kua kite ibo korua inga -kupu i runga ake nei. au» kupu ano kia korua, kite kitea atu ta matou ae;

wahme a Kinhoro ki kona e haere ata ana i a Te Whatu, me tango e korua. ka whakaatu mai kia raatou, kite roa i tenei tukunga panui, ka tukua aco i rauri iho o teuei panui no te mea c kaha ana ta matou ture mo taua wahine mo Kirihoro heoi ano. Na tn K-vniti katoa o Tuwharetoa. ' Na Te Poihipi Tnkairaugi, na Hamuera Takurua na Hohepa Taraamutu, na Maniapoto, na Tahau. na Matene Paora. Te kai-tuhi. Opepe, Taupo, 31, Okctopa IS7B.

Kite Etita o Te Wanaxga. E hoa utaina atu nku kupu mo te mareuatanga o Mihi Fera Pama, kia Tamati Pirata, tetabi o nga tino tangata o tenei wahi. E rua rau i tae kite kai ite kai o taua marena ahe nui te kai pai o mahta ana e te tangata mohio. He nui te korero i taua bin, a kahore be waipiro i kainga i tr.ua hui i meahoki tetabi o tnua bui, no le tau ISfiO i timnta ai to Kurutepara, koia te waipiro i kore ai e kainga i tana hui marena. A r.o taua tau 1S(>0 kabore be kai waipiro i t:, n - t kaaiuga. A, ah*koa be nui te waipiro i una ra i m-ibi.-i :.i to -erewe. kua mutu :iu:i mahi, a kua kore b<; wh-rv h .k:. waipiro. Ka kiia te kupu a IV Perena, Minita. a Merikihereka iij.pe a Tama te Wahi a, Eribaua me ITnmahoua, he moa na ratoii kite hanga kua oti uei te marena. Ano muri iho i mnhi takaro ai te tamariki Maori, ano te po i ttiria ai :<> Psioro kauikaui, ahe awhekaihe te tangata nana i te whakatangi kanikaui. ° A no muri tata iho o tera, ka haerea tua-tahitia te re re wo atu ano i Tanitana, o Karaitibata, a he nui te mahi powhiri a te Maori i a Te Kawana ratou ko nga mema o te Pa rem ata. a he me umere e te Maori te umere mo Te Kawana, me Kawa'na Kerei, mete Paremata. Kua mutu te mahi hoko ote Kurutepara, otira, ka timata ano te mahi o taua toa a nga ra e haere ake nei. He mea hoki ko Rawiri Jlamaru kei te mahi toa hoko mana. Mau te reta nei e whakamaori. Na M. MaBOXE. „, ~ . . Kai-whakaako. Waikouaiti.

Kite Etita o Te Wananga. E hoa tukua ata ta raatou kupu kia haere i runga o te motu nei. me era atu motu hoki, kia kite nga Maori Pakeha hoki. koia tenei. ° E hoa ma, ku*» kite tatou nga rangatira o te motu nei kite karanga kia mail kite wbakapono, kia whakatiputia te whakapono e nga iwi katoa o Aotearoa. Ku ta ratou karri temiirotoi o ratou hai mo nga rangatira kia mau ki Te whakapono kite A'ua o nga mano tini, i te rangi i te whenua e penei ana ta ratou karanga i roto i o ratou hni Maori, i in w»hi iia wahi ote motu nei. ko te rakau hoki tenei naana i patu nga kino o tenei motu i tnpu ai te pai mo nsa tangata o tenei motu, i tau ai te houore ki runga ki toua iwi. Ki tena iwi mete ora hoki. E hoa ma. e tiki ana taua wh: k ihau a n"-a rangatira i mahue hoki to tatou whakapono kite Atua Nin°o te rangi, wh li ke aua tatou he Atua Tekateka non, no reira i tika ai te whakahau a nga rangatira. kia mau kite karanga kia pono kia Ihowa, no te m;a he maha nga iwi i mate o te motu nei. i te whainga he Atua ke, ko nga iwi kua tutuki ki te mate i te whainga he Atua ke, me mutu te whai ho Atuake kei nui atu to muri kino i to mua kino, me wailio tonu i te rakau. kua whnkatokia ki tenei ruotu. ara kite whakapono ki te Atua isui, kua mohio nei tatou kua mate tatou i te whainga he Atua ke. Na e kore e haere atu ano ma reira. crangi kia tupato tatou i ccahi tangata tinihanga kei haere mai kite whakawai ia to ton. a ka mate tatou. Na ko nga iwi e ngakau nui ana kite whakapono mo tupato ratou kei riro ratou 1 mra whakawai a te tangata. koi nei e karanga' nei ratou kia mau kite Atua nana i ora »i tenei motu, he pohiri tenei ki nga iwi kia eke ano ki runga kite VVakr* tawhito i whakarerea nei, tahuri ke ana kia Uenuku, kia te Taniwha, o te moana. He kitencra iho no matou i nga korero a te Wananga, e ki ana kua huri tetahi hapu ote Wairoa, Haku Pei, ko te ingoa o taua hapu ko Ngatipohatu, kahore pea taua iwi i kite i te mate o to ratou hauhautanga tuatahi, a ka peke nei ano koia, te kupu i runga ake nei, rahi atu te mate, i to nana mate, heoi bei mahaya ma te ngakau ma hoki ke fcauhaa aiiaa i m,tut,

kaa kite aa i te he, koia an ka pohiri nei kia kautou, liaere mai. heoi te knpu kia koutou. Na Ibaka Kaupo, Na Nikera Te Koro, S a ? Rp \. „ N « Nonoi, *a Tamati Maere, Na Ihaia Tawhakarere, Na Werahiko Tcuipu, _ , Na te iwi nni tonu. Korongata.

Kite Kai Tuhi o te Wakanoa. E hoa tena koe maa e uta ki runga ki to tatou waka kia Te vvanaxga. Aku mahara i rapa ai mo maton mate mo te Maori e matemnte nei maton hei whakatoi mai ma nga iwi e rua, Maori Pakeha, ko o matou mate e mato nei maton te Maori he makutn. ko taua tu mate he pono rawa, he mahl kana. he main pono, he mahi kiuo na o uiatou tupuna. e kore e taea to vrbakaptirau inaianei. He mca naku ko taua mahi ko te Makutu. me mutu, kite tohe te tohunga makutu mete taucata kawe Mauri ki tana tohunga, me tapahi te tohun°- a mr kntn, raua tahi ko to tangata kawe mauri ki taua tohunga k.» te kupu whakaatu kci nga mahi a nga Apotoro, S o nga np-ko. !» if) 11 rarangi. nga wkakaki tenia 22 upoko. 15 rara"g!, wliakakitenga, 21 upoko S rarangi. E hoa ko nga e nuihi ana i pua main kino, te wahi mo ratou kei te roto e ka ana ite ahi, ite whanariki. Ko te mntenga tua-rua tenei. He niana nga knpu whakaatu e takoto nei i roto i n«*a Karaipiture lapn. E hoa kei hoha koe kite uta ki runtra ia Te Wasaxga, heoi. 6 >. uhaka.

Kite Kai Tuhi o Tb Wananga. E hoa tena ra koe. »! au e uta atu ta matou knpa whakahoki mo nga whakaaro pai a Kuini mo te Hatapu, mau e uta atu ki runga i to latou vaka ia 'l'e Waxaxga, kia panuitia ki nga reo e rua, Pakeha. Maori hoki. Koia tenei—E ni ana matou, he aha ra tc t«ke i kore ai te P«,keha e whakarongo ki nga tohutohu a te Kaini, kia kaua e mahia e te taogata ana mahi ite Ratnpu ? E webi ana hoki a Kuini ite Tare a tona Atua a Ihu Karaiti. Na, e mea ana matou te iwi Maori, ko matou ko te iwi Maori te iwi e tiuo kaha ana kite ha pai i nga Ture ote whakapono, kite whakarite hoki i nga Ture mo te Hatapu. Na, o mea ana matou. kite pono na te Kuini enei kupu c panuitia nei e Te Wananga, penei ka hopukia e matou te Pakeha e tohe ana kite takahi ite Ratapu i runga i o matou xakiwa Maori, heoi. kei hoha koe, utaina atu ki ruoga i to tatou waka ia le Wanaxca. Na Ihaka Wbaanga, Na Hori Pomana, Na Epanaia Wbanga, Na Arona Ngawiki.