RETA I TUKUA MAI.

Wananga, Volume 4, Issue 35, 1 September 1877, Page 348

RETA I TUKUA MAI.

Kite Etita o te Wananga. E hoa, mau e tuku atu o aku kupu ki roto o Heretaunga, mo nga iwi e rua, mo te Pakeha, mo te Maori. Kua oti tetahi whare Maori kite Hauke, no te Porowini o Napia, na Te Hapuku tauawhare.. A ko Hori >Ropiha te troo tohflQM, nana tc inihi mo taua whare, ko oaa lioa 12, he mea kimiTiOto i nga hapa nunui o Ngatiraukawa, kitea'ana ka- Ifratiwhakatere ona hoa. _ Heoi, no ; te 28 o nga ra o Pepuere timataria te mahi, tae.noa ake kUM Jfl <LPga ra Hurae ka oti ko te ingoa o taua whare ko Ka nui 'te rJki o taua whare, nui rawaatr. tons paf,"kdf rung a ano i a ia tor a pai e mau ana, ma te Maori, ma te Pakeba e haere mat' Ida kite i tona pai e korerotr* nei i tenei panuitanga. whakapaipaitanga, me ona mahinga o taua whare, ko fcea mea kaha katoa mo tenei baoga mo te-whare. Ko ona ttoupou tara, me ona heke, meheke ripi, me tcttia tahuhu, me ton a tiki whakairo, me ona. tsutiaki, mo tona matapibi, me tona whatitoka, me ona pukioretaaga, ko te tuinaa be Poutama te ingoa, ko te tuinga o waho be Aramoanapurawetu. Ko »ea tangata i runga o te mataa o te tomokanga 10, ko nga ingoa 0 aua tangata he Kahia, he Weku, he Boutu, ko EongomauLia te m-oa o te tangata kei walio kei te paepae, koi awa e tu an:», ko te Tokihapahapai kei tona nngaringa e mau ana. Ko nga tuhituhi o te whare kei runga ano e mau ana, me oca ingoa, he ingoa anako. e hara i te mea tuhituhi noa, pera.me nga tuhituhi o etahi whare, beisea tuhituhi pokanoa etahi o aua tuhituhinga. ko teuei maku tona nga ingoa o aua tuhituhinga. e ata whakaatu atu, ko ia he manamanaia, hekohai ngututahi, he kohai nguturua, he mangohoutu, he kowaiwai he manfcopare, he aotea, he matauranga, heoi nga ingoa. Ko Hori Kopiha te tino tangata mohio o taua whare, e hara i te whare whakairo pera me o koutou whare whakairo engari. mo te pai anake tenei o tona tu, o tona ahua e tu atu nei ine haere mai kia kite. Tera pea ka patai mai te tangata no hea tenei matauranga i akona ai ki tenei tangata, e pai nnn ano kia patai mai koe, maku e whakaatu ki a koe, tera tetahi whare nui whakabarabara na Horomona i hanga, ko tona matauranga. na te Kungarawa, me tetahi kupu whakaatu kua homai ki tetahi tangata he reo, ki tetahi atu ko te P©n> j ititanga. ki tetahi atu he whakakitenga, ki tetahi atu he matauranga, ko taua matauranga tenei kua tae m; i. kaati mo to patai. .Na,e panui ana tenei kia rongo mai e te iwi, tera tetahi tohunga mc tatou mo nga iwi Maori, ko Tc Matenea Tukareaho kei N'ubaka tona kaainga. wahi o te Wairoa. 12 whakaatu ana tenei i tehe o taua tohuuga, hekaumatuaUntra, ekore ai tona tohungatanga e tae ki nga mahi a te iwi Maori Ko Hori Kopiha tona kai riwhi mo taua mahi, na to Hori Kopiha mohio nui, i ki ai, ko taua Hori Kopiha »e tohunca o rauri o fe Matenga Tukareaho, he tamaiti taua Hori Kopiha na Te Mateuga Tukareaho, kei mea noa te wbakaaro kino o te tangata he panui whakabihi tenei naku kite iwi Maori e hara tenei i te panui whakahihi, e tika tonu ana nga* kupu o tenei pauuitanga, kua riro mai k„-i a Hori Kopiha te toki a Te Matenga Tukareaho, a toua koro, a kotahi ano te kai homai i taua matauranga, taua homaitanga, nana nei i humai kia Kiugi Horomona, mehemea ka ki tetahi taoeata. koia tetahi tangata mohio ki taua mahi, e pai ana e whakaae ana ahau. tenei taku kupu, e hara i te kupu. he keemu naku kia korua ko Hon Kopiha, maku e hoatu kia korua nca DO ra totara kia korua, ki a koe tetahi. kia Hori Kopiha tetahi mau ma Hori ena poro totara e whakairo, e 3 inihi te roa. 'me te whanui kia ko ahi tonu to korua haora e timata ai te mahi kia ou i a korua i roto i nga haora e 3, e 3 inihi, e 3 haora a muhia ai. kite kore e oti i a koe i enei haora. me hinea atu kc e i taua ra. Ko tenei mahi ka mahia nei e Hori RopiKa. htt tangata Maori no Nui Tireni, note Porobini o Haku Pei ka oti noa atu te whare nui i a Hori Bopiha te bantr* 1 runga l te inihi kotahi, heoi, i te ra tonu i oti ai taua whitra ut ' Ja e Te H&puku kia Hori Ropiha ki nga tani nana i main taua whare e £775. e 5 kaho tupeka, e 2 kebi hopi * 3 kakahu Maori, e 2 paraikete, kotahi hooro, kotahi klone wahine, kotahi kamuta, e 3 tana paraoa mete hawhe e 4 tana huka waiti, e 2.000 tuna, he kumara, he taro, he li^aka to.e, -e poaka tahu. he poaka homai mata, he hipi, he maatL he paipa mihini, i.ui rawa tenei utu. e kore e taea e ahau te i whakaputa ke i te moni a Te Hapuku i homai ai kia Hori-

P* L;u -• v ' -• - - utu o II ga n; r i:;; H 'I". ■ r!: i: :k ■; ; ; • ; ' ki < <na kai ri-...1»:. a: ' ' J IV,ran-ahaa. ' '' '' ::a

K: r.' r IT a 11 T;: W ana X<: a. Ke pan-.ii-nv.'.M k; a ;; -a :. v : ana i nga Moutcro katva ». t. s! a. •. Iv, •. I* Xjrati-apa o ma;; ako ~ mat..-; V 'V ' , 'a . ,i'a:i_': ; ra: 1 - ■ EC". Kl te t'i 1!: 1 Wl-cuua 1 wai-'v.-av.",; ~ () ■», „ . nokk'Tui a":: e M..f; ;aa:a::'o. a :ao ak: :;_m Ka'.va:;.-,'a'"_-a. a mt;a aKo noi. k.;a wnakar:i.-a ra a; • . •• • . i- , . . . • e L\a'.vanatauua. katau: a:ii. i<a ,\ , kupu ra;j_-at: :a. k- • '! a.a ' a i'• :. . .* O tc h' k- •n.-a •• \va>-:.;:.-i\::; •• i.'a : .. "" moa. kr.a nr;: ato ; ika k; v' • • • •• ; - , . .. , .. .v . K:a matou k:a > ,_:a; ;-a: .a. k .(••• ma'a moa. tctici a::o :i,_'a k'.j.u a Takara i ; .. .. " _ ; marou. heoi a:.o. Ka t.uki.i ... :v.a;• ..... ' ' ki raru ihu 4 Hamuera Napr.r.:, !!■ an: rTa- -i--.' i Ropiha Tf llanoa. ; - 0 Mai hi T<i Kiiii. Kataua X-*~ih !: L* ' Eruini Hopiha. V! > a:' , .a:.a Maki Ruar.-a. Rihimaua T::aw;:a. .-a' P-.-' ~... Mohi Ma hi. 11 w..*: Hori To Mahi. 'f.•. ilokena Kaiafta. ll.\\* ;l ; T , Maciaha Pek". R.. r ...;> l .% a;iri , Matiu Kan-ko. Tara'i-i Matene To Matr.k-.:. If K:ra - Waipouri To Mak.-.mako. Ik -.vh: Kar..a"r:k : Harawira Te Maitarac-acuku.H - -a:;• Nah. ; ;a Pukeko Koo'.vuri;. ~ To Wah'in—,;tc Tamahana To Knkr.. Ti-.ra:: ra^::... " Pita Totor.o. K-'x-pa~T.'.r ; r.. X . \ T-- K ' U' - k'; M.'ir : : . I" X ' W aaka Te Ka-.variki. K• I", ; Warena H'.;:::;:. K •••* " Pera i:.-,h .ra. ;■ . . ,\ _• Hera Kah:.::-;-. i:ai<.;:a -i T :r..k .

Tima k..i Tt: \Vanan«;a. : a* ; t k- : , w:ihi kat.-a h:;;i ::i. :.*::••• rr::*. •• 1%a:.• a no to {.<.> k:k a M' is ■ : .': t i. • . ; ; t k ■ i : ti'no k. t ;a Is Mis' ka ' , >lokv>. k::: a; a' M k- : ■ is a: v.-i::.. K:; .. •. : kara;ho : a M :i •• r ;;t : ■ s ■ : r. 'l' I ; t ; : . • . matoU'ja <> M • k' ■. k a : a M a : :. k i . ; :. ; i. • Mek».\ ka m«-a i:-_'a I'ako: a. r.a :■ \\\ai: a M. _ ka my a n.;:i J!a»r: : kai a Mok-- . • _-a a k-;a pahure. a kaoro a 31 ci\o i ; r>:r:i. : * - •• k. i a Mekc i te ram a, a no to ra i ka: a: a Moke i :._-a karaihe o toru. ka kiia na te wnij.iri. h-. o : , mho to:.u ::_-a i'akoha ki ta ratou kupu whakakore i re ,v.g>.>n k huru. a tukua a:;a k: ta ratou. katahi ka kiia r.-.;itia re kup-; a ::_-a Ma<.ri. a:\a. a to Kumiti Maori, kia whakamv.:;;a te kai rarr-.a. k: a rv.arama ai te mate o te tnn.-ata. k-; kai i to karaihe k-tah; tetahi tar.'ata kai kohurutia taua tan .rata i kai ra i to karaiho waii'i a ka kiia na to waipiro k; : mate a:. X< :a to take i k::a a; o to Kocit: ilaori k:a tine Thakamutua te kai. i te rama, a wia-

'il i v -ana Ki.i.ij n v Konnti i kf ra i -; urrj:t— nkrr-rn kta u'.'"- r '' ; •" . r:lUla -. k:a ,nara ma_s.i nga tan-ata - A 'V.V"•' >ia kotahi hei whak&raru- • . I:;IT . h; V : elS7ka ' tu r ° hui ° N<rati-awa e 200 te Komiti. tu ake 12 tangata l " s . : ta: '-- : V a . K " Y u;a I- tangata. hei Komiti .'"V., i'-T'T' ' JI ai " n S' a putake o ora. o > SAM MATA. • Sa Ketakaka. kai tuhi.

K: t:-: Ivrrr.v te Wananoa. . uta at ' : * a *" c.» k: r;:tv_ra ki re Waxaxga. ;\ K - n _- a n -' a I'akc-ha. kite whaka- ., , i *..! ' ~' L •" ~ L L ' l " " a '' l K :i ki to raiou Moma ite ; '. l r a . ,: ! V' : . :i ia:ar, ' a ki cei. iaia c : 'V,,'. 1 al " :,1:i:a - *' ru la 1 Qobo ai kite | Y. u - *. ,r "o Kaiapoi. aa uga ,'7'. l '. l ; : a In: an-a. kia haere mai aia ki ' a '-'V'-- a 1:: a; '• -' l o II ''.fa,,, itu ahiaM. ka tu te l . t " a "~ a ls ' u " a ' c M''!;.' t-_- T. amana o te Komiti i V"'" 1 . r; . :u K '" :; - :l :a:; '-' a " a Koniiti. ite taha ote J;n '- r ' : \ a : : '-? a tangata o taua Komiti he . a ,'° a 1 t; V. ;a a j :l,t; -" , Ka £u t> - Ti amana. ka ki. •• ma • I "\'°' L *. u * . a K '-' Taiaroa. ka koreru i ona :: W :-: V a ... r:t:a UtU . :: r l "hakaar,, o Taiaroa. . ' a * _ ' a: ' u \ ,J " A nianu :tol2 o nga '.7.V:J 1 ma Taiar.-a. ma nija .* tir: 1 :' V\ • '^' il ' !l -.a. - ' K '- itiafaira te whare. ito ... . ' L " *' '!■ j.'■ ■_i . iii u ka. ki TV-'-' 11 ' x ".. K" :i; • : 1 1 }"•• Ka tu ano a . ; * a " ,' a - * > -.' l . !v '~ ,r " r ' '• rvata::: la;:>.r. ka i;;ku i ona whakaaro ".' ■i- K : a *" ; - a Ka i-ak:tiaki:ia tonuiia nga tvj.e.o a 1 a:ar> a. he ;>ai :.uki r;_-a kupu e pura ana i toua wu:ia. , rc.ra .ui tu t;za ta::.-a:a o t.j Kotaiii kite whaka-muem-.t; k: n_-a tiororo a Taiaroa. no rvira ka tu ko tetahi o kaumatua o te Kom:;:. ko tona ingoa ko Hakopa te Ka . : '" :: -"- : :e o mi;a mo tamariki rangatira. a :l:ar _ L;l - ko tetahi he tamariki ano r.-.a : uta ::e:_tr.::a m. ' A -.i: ;i . k; : a.. i:.n::i:ua ... :v —'\ a ; : - V'.' a a a '' ; . e :o a:.a ki ivhakaaro o - - a ; a Fapatuanuku. ,v ' ' ,v ' 1 -' : a: '• : !'-'»!<o c rur. i:o::i>> o too t';-.'- ■_ Ta:a:-..a. v.a 'IV, ti Mi;a i :.a. k; I'o'i Kupa. kite , A a - : ~"* r V l . a: ; :a a "''• ka mahue i a : a ia tao a:a k: I*, t.eke. Ka mutu. na to Na IiHNASS MaKCIKA. ;l : • :.

\Vanan\>a. r ; ' 1 : i •• 1 i W ananga. ta rr.at.ju korero " ' '' •. ; taniait: tauuc c ' ::e n!:itc w'::;iwha* : ' : '- :i ;,: V : : I: ' •• Akuhata nci, o era ' , l a:.;!. •• ka:a a:.:i i wac:: cjaiiui • ' :,:i I 'V ?l :•••« ' A a : "1 :;„-a ha.-ra i kite k. a*.: k: ntVu tamait:, k..ta!;i atu a::o mcnot: ka man a r.-i a no r; 11. • k. te_t:t;:r. atu. th: ro raw a atu kua ngaro, ka tu ki ka t;rut;ro k: to k:rr;: i taua tamaiti, utile ravi a atu e tote a::a : to via:. o tata aca hi.ki to ratou iK'hoanga k: to aw a. n \\ aihar.a. kataai ka rere atu kite L.k. a..., nv to ai:o k: waha. ::"a r.'xa ke: to ta an<j tc manawa. ma;-. r. a ako kua homo a ako xatahi ka bu: katoa 1 v •- n;: k :.; : ::_ra v. mo tar»a tama- ; i( _.a : u:tcra <j rua t naahia aza, kua tino n;oh:o::a e kore rawa c icki ake, katabi kft

waiho te tamaiti ki raro, katahi ano ka tamtu n . i ;!:<> f ■ i-.vi katoa kite tangi, mete ahua rtitsirutu n«.a ;u • ■ am • • xne tona kuia, i nui ravra te ahua whakmno:,. ■!•; .1 "Wan, Manipuruahu. Tae ana mai te katoa. Ko tona matna taane ia i pahemo ke aru ki f • r :;. ; hoiY , no muri taca i a ia ka taka kite wai. i te ma.-u ahi'iir. ka r mai Aterea Te Pakaru, nana nei te tamaiti. katahi h ki k •. nai ata te ponritanga o te ngukau. no te mea ka<>r • h k; i mohiotiatera h* mate kei mun i a ia. i to po raw-a i ;>;:ta a! : haaama a te matuao te tamaiti. e te iwi. e taea te aha. k ia boki e mohio ki nga hunrahi mai o te aitt:a. bc<>i ra na to Atua i whakaputa mai, nana ano i atu. Kia whak.-i-------paingia te.ingoa o te Atua. faeoi ano. Xa Te Pap.vm'i. Waihaha, Taupo.

Kite Etita o Te Wananga. Man e tuku atu tenei reta ki Te Wananca hoi panui ata kite r'aremata. me nga pito e ivha o rM,,tu ~ Aotearoa, kia hohoro to tuku ki runga i a te Wananga. k<>ia ten°i nga take i rapua e nga Komiti o tenei Tai ka tuhia ih > ki raro. Tua-tahi, me tu he Kawanatanga l.ou mo terv. i Mot it. ko Ta Ilori Kerei, me ona hoa Pakeba. Tua-rua. ma nga nvi Maori i runga i tenei Motu e whakatu he Minita Maori mo tana Kawanatanga, kaua ma nga Pakeha anake, kia ahe: ai t© Kawanatanga, he Minita Maori, kite mca ma te Pakeha anake e whakatu, me karanga ano tona ingna he Minita no t<taha Pakeha, kaua ki nga iwi Maori. Heoi. e hoa ma. e n~a iwi ote taha kite Rawhiti o tenei Motu, tenei kia ton., nui atu matou nga hapu o Xgatiapa. o Ngawairi. k: o \Vh.-,n_-a-nuikia tu tetahi Kawanatanga mo tatou i t an ja i tenei Motu. Ko Ta Hori Kerei, me ona hoa Pakeha. He .i r._-a kupu. ka huri iho, he mea tuku atu i raro i to m-.ma o *e K■■miii Neawairiki i Matatera, "Wbangaeh'.i. Xa Hoani Maaka.

Kite Etita o Te Was"a>:ga. He mihi, he tangi. ki a koc ra. e h'->a. kei :;lm \va tawhiti, kei nga wa o te He Waka Ti-.vni. hara i te Waka Taua. e ahei ai te tori 1 u-a :uarea moana nui e takoto nei, he Tupapaku <• k*«.• k : : ■ n---. ka tata pea te nemo raaei, te aha race;. ki tak ka te hemo, inahotci te ahua. kua tuhia :e rar.<_ r :. r:!'_'a ak - ka pata he haa nui, he maraagai. e hua:na ana k > r:r;knra : -j::.:. kia kaha te hanga i a tatou. e kiia ana ::_-a wkaka'a-jki a tupuna, kaua e roua kite r«>u Tama Wa':-.::.". L-:._-a: :. nga whakatauki a o tupuna r.a te:.-:::. k-: w:::?: ka : ra Ki tua o Tawauwau. ka ngaro te r.a:)_-.a:a. ara. : . •ra-: _-. a : tama a Kiripuai. he kura. he \v;ut._- _'.a:a. a.a - - k t a:;.kaore he whanaunga. Ko teuei ua *.e a "a. k;a :r.ai. k: te Kaiaipiture, maua ano toiia wairua e whakuora. e hoa, tena koutou. Xa WINI KER-'I TE \VI• ktuit:. Piako.

Kite Etita o te NVananha. E hoa tena koe, mat; e tr.ku k: t>> \\*anan<;a whaka-.v > taoga mo te pi;hi wbcQun k■> Kopu:ipa:" l te ::.goi. a Komiti Maori i whakawa. I te 18 o nga ra o Akuoata ka tuna :•» whak:;-.va ?a ; whenua. Ko taua whenua kuu whaka\va*:a K Whenaa Maori, e Te Rokena. Na Piora Haupi. :.a:.a ; *:.; N kia Kootitia. ko etubi o ujia tanirata u«.na -ike ta-:a . . kahore iwii kaurua e taua tan rata a:;:.-,:a » p ;l . ra. : etabi o nga tanjrAta o taua wh.-r, :;.i k a k .. k , • , > ,■ « Paora kia korero. Whakatuw hera: :a to wh:.k .wa : taua whenua e I e Oiei>e te \\ aaka. e I'- ; a I .ko. ni'• atu. Nonaianei ka tuk-ua za.J e ratou kia t,t< iroi:;a o • • Kotniti o ratou take. Ka korero ratou, ka ki. i;o rat.rj taua whenua, ka korero i a ratou tohu i runja i taua whenua. m.a Tatou patunga manu, he tokomaha o ratou i korero. ri;<_tonu a ratou kupu, mete whakaae ano i a Pera Tutoko taua whenua, ki anv kahore rawa i whai take a Paora ki taua -ahenua, id nei tona urunga i uru ai ia i te tipunatar.ga. kahore rawa ia i mahi ki taua whenua. Ko uira tan_-:.ta tuturu o taaa whenua i peia katoatia e Ko te wii:: -.- whirlßga »te Komiti mo taua whcaua. e tika una, no Pera Ttttoko, to To Otcae, xse etahi atu taaa whenua. Whakaarj

; •••••- •• ; f w'.v:. :a. k- . k'i-.'S '•> ;L Iv'tlli: i •*« •••'. «• \v:::i k:ik. . i uru ki wiicuua, Ki k- t . r;:%va ::i •• ; .'i: '' whukauru ki to K t:;., t:f ;:i : a. K i ::va Kotniti. I ; a-:':;a. t:: i • \y ■; e;r; a. ••. . ki::'' l\v : t Ta;; ni"hi mo : t ;in. !.■: j•. i ; j. liUi t< • Mu: )i Jl cavi kvim-t: ua, i.U'l 5 i :ji> ra >vu' :a :11:l li" ilu|»i ritni Kouli e whaka-.va t• ■ u ra;"..; y:ir:: 1:; ■. i; ■•; i ;;a. t,.lahi rururarii, i Kaiiitiji » ;;r;a \vhi-t»:;u kia fcLootitiu. to nun um _-a :..tm;an_-a fJ to ruur:. iv ■ i: 'a iho. Hooi uoi n<_ra k>ip*:-,, o taua whaka'-va. Na tauyata uaua i W!i;ik;t\V;;. Kaniera I'uroa. I* • j;: 11; i N^araii^i. Paora Kato. Ilatni Mata^ra. Auaru Mutoto. I i:t;i Waaka. Hap: Kiuiha. W'i Kaipuko.