HE WHAKA-MINITATANGA.

Wananga, Volume 4, Issue 3, 27 January 1877, Page 30

HE WHAKA-MINITATANGA.

UNKNOWN Mahauariki:-I whanau ia ki Otaki nei, i te UNKNOWN ta tau 1842 ka Iriiria e Te Harawira. A, no UNKNOWN ta Ratapu tua toru o te haerenga mai, i te 17 UNKNOWN Tihema nei, 1876, i whakapakia ai e te Pihopa WiiliWli wyp of wdliaitoß.) He Minita Maori mo Jiei kawe i to kupn a To Ataa ki MJW nni nw| an tanzata o oga Bm4>m* ism nii kxa kite i to whwaraimtataaga o OMMiW « Katorika, 'Wateriafta, Kotarana, - *• ttoj?ata ki to mahara a to ngakau, i|MSM fan fnga' taagata, ki to huihuia ki tig a |M»¥qp.wakioie, menga tamariki. Nui rawa te IMMjpMvi kf t >fl||iT>D|i Ofl| ]|iaib, ko fe Pibopa Harawira, (Bishop a£Rf«MtQnJ koHerd. Hemi Make Wiremu, o Otaki, J«am MoWQliam of Otaki,) ko Bevd. Bnwiri WOWhil Qtlln..ko Herd, B.H. Herekau, o Manawatn, (ffflßß'A; vi&B*ta pal a Pineaha, i maa tobu ia kite Wih|taMßp. O tooa tamarikitanga ake a tae noa mai Mi.WwOft' pat* nii nga ram raru ki enei iwi. mau toim . 00 tera tan 1875, ka'noho fSMPMk- ki to kura whakaako i nga Karaipiture, Mto^Mfetlliaita. MB ami i kobia i taaa Batapa, £6 6s 7d. Korea i tae i taaa ra kite Hapa. e 81. k<> i tae i te nai raroraru. Xa to mau tonu ■o ; |niya te whakapopo, ka tangohia atu li«-i Minita Atqa, bet kawe atu ki era takiwa 0 Nui Wairarapa i te Tai Rawhiti, (East Cost.) *JS3WW«' 0 "Werangltana. Hei Minita mo Ngati Hw,i tetekaa o nga haora, k» bnUmi ikiroto kite whare kura i Otaki, kite anbi ata kia te Pibopa, kite wa>hotar>£:a latoa o Ngatirankawa, o Ngatitoa, o Ebu Tahitaxgata :—Haere mai e te Ufoba, Ua kite i o iwi i a Npatirakawa. fptiiwi i nga waihotanga ibo a o hoa W: Haere mai Pfhopa, ko koo anake tamariki an ake, kua kore on iagl, baere mai, non an ake te whare l toon ana ton, me on iwi, e man tona 3a oan. si to pai, kite aroba, kite thtoki»me nga Minita Maori o tenei Mota, iapgnbia atn ana i rotoi o iwi, ko Rota Te AUb, whakapakia ana hei Minita, isn wahi,ko Biwai i whakabokia pco. a e man tonn ana ki nga mahi o te p atn on boa kaomatna, mabne iho nga 88-tonn ana te pai ki on takiwa. Titiro 1. mid; aga Minita i Ingarangi ki tenei JMIt M _wba» iaaiaoei ? Ko koe anakee man nei, e mahi * Ta- Atna, na reixa an ka snea, me IqMi*Bfigi»taka Minita ki nga wabi katoa, wbakaaakia ko Bawiri raoa ko MjUl Iwwjnty tfeiiht) bUkM nei.a koe ki era ga, byram ai te Pibopa te matna te Pibopa, te matna o IgMpililyU nei i anoi takiwa o to taton mota. Bng*co katofe «te Pibopa.haere mai llNVflflfeJWltW»*» jTj»ti«awa r haere mai t»fill rww>wi> Haera mil te wawotanga iho a oka

Rangatira, te matua, e, tena koe, fe matua atawhai i te pani, i te rawa-kore, haere tnai, te tangata, nana au i huti ake ite mate kite ora, bomai ana e koe ko te maungaroogo, a e ka tonn nei to kauara itahu «i, te Pihopa, e, e, tena koe, korua ko ttihi Harawira, ngt waihotanga iho a Ngati-raukawa. Bpa tena koe. Haere e hoki ki ton kainga, i te mea ka mihi atti to Iwi kia koe. Hake Hemi Tahabapk Haere mai eTe Pihopa, kia kite kite i au taraariki, tenei an te mihi nei ki nga mahi a .o hoa kua ngaro atn i runga i te whakapono kua whainana nei •to ratoa iwi i naianei. E boa ma he tononga Minita tenei ki etalii wahi, no te mea ko Ingarangi te kaitiga tononga i nga Mioita kia haere kite ao katoa, i naianei ko Otaki hei kainga tukunga Minita i nga ra, i puta mai ai, nga he ki teuei moto, ka kore katoa, on a Minita, mete mahara ; kite whakapono ipa tnai ano he wehi kia koe e te Pihopa i mea koe kite haere atu ki Ingarangi, heoi, na ou hoa Rangatira kua ngaro atu kite po, koe i pupuri, a e noho nei koe. a e koa ana au, mo to tatou tononga Minita ki era atu wahi, na tou pai, ka tu toon Pihopa, tae mai ki enei ra, koou Minita, koia tatou i huihui mai ai kite aroaro oto tatou matua, mihi atu ai ki aia, Pihopa tena koe. Horomona Toremi ; —Haere mai Te Pihopa kia kite i nga waihctanga iho oou hoa kau-matua kua wehea atu nei i a koe, titiro he tamariki kau e noho nei he aha koa e mau tonu ana kite mahi i whakawhiwhia e koe ki o ratou ma tim, ahakoa iti te ka o te kanara, a o tamariki, he aha Uoa, • iti ka ana, iua hoki, kua ka, i a Rawiri Wanui raua ko H-nere Herekau, i tenei rn. Ko Pinkaha :—Heoi, e tino nui haere ana te ka o to kanara, taro ake ka tiaho rawa. Karanama W hakahkke :—Tetia koe e to Pihopa, te matua o Ngatiraukawa ; Kua nj;aro atu kite po, inalmki, e man tonu nei koe ki tau inalti tuhaina e koe ki o iwi e torn, a e man tonu nei, haere tnai te Piliopa te waihotanga iho a ou hoa kaumatua, haere inai,mahia tau inahi i ktwea mai e koe i nga ra o te kuaretanga, e mihi ana rnatou ki a koe : inahoki, kua tu ano i a koe he Minita, he uri rangatira ia, no tau tino tainaiti o tnua, ara, no Hakaraia Kiharoa, kua mate atu ra i rnnga ite whakapono. Lena koe e te Pihopa, te tangnta nana i timata te whakatu nga Minita Maori mo tenei Motu, a e mahi m*i auo koe. Wereta Tb Waha :—Haere mai te matua kite tirotiro i o tamariki, teuei te mihi atu nei ki a koe, tena koe, korua ko to tainaiti, ko tenei, e tama, inahi a nga uha a o matua. kia kaha. Ihakara Tcktjmabu :—Tena koe te Pihopa, te tangata nana enei iwi i whakatupu, a waiho ana ma te mate ratoa e tangi atu, titiro mai, he tamariki kau, e noho mai nei, ko tenei, kei pouri koe ki • iwi mo te haere rua o te waewae, e pai ana, e mohio ana te haere, inahoki kua tae mai nei koe kite whakapa i tetehi, na te nha ?na atu, na te rite o te haere o iwi, i rnnga i te kupu Oati : kia mau kite pai. Haere mai te Pihopa ki o boa ki nga mahuetanga iho a nga kaainatna, kite whakatu Miuita ano hei haere ata ki era wahi noho ai, mahi <ii i te kupu a Te Atua ; na, taku kupu e man ana, i tu ai koe hei Pihopa, he ingoa ke tou i mua, he Minita. Inaianei he ingoa ano he Pihopa, na taku man tonu i tu ai era Miaita e rua, a i tae mai ai ano koa inaianei ki to whakatu Minita Titiro, kua kore katoa ou hoa rangatira, be toenga enei, Haere mai Pibop«4 roto i ako ra, he ingoa hou tou, na kona ka tapa ean tokn Kawanatanga to enei iwi. Ko te Kawanatanga i heke iho i te rangi, mehemea no tenei ao toka Kawanatanga, kua kore ooa atn, ko tenei kaainga on ko Otaki, ku« waibo hei kaainga tuknnga Minita o te kupu a Te Atna, ko Poneke hei kaainga mo nga Minita Mema mahi i nga mea o tenei ao, re re ke ta tou Kawanatanga tana mahi, ko nga mea aTe Atua, rere ke ta te Kawanatanga : ko nga mea o tenei ao, he ahakoa kata mai nga iwi nei ki a tana, me aba, e kore hoki toku Kawanatanga e tara te peehi kia kore, i era nga ra o maa, ka tapaa e koe e te Pihopa he ingoa mo tenei kftainga zno Otaki. Ho Kohtna,

put* mai ana i roto ko Rota, ko Rawiri, mate ata raaa, pata mai i niuri ko Rawiri, ko Henere, i teuei ra ko Pineaha, koia i tino tutura ai tena ingoa a Kohena. Haere mai te Pihopa, he mea ka kite mai koe i nga morehu o iwi, e Koro, tena koe. Abama Kaxaka -Kui, kui, whitiora, whitlwhior* ; katahi te manu mohio ki taua kupu, i mohio ai nga mea katoa, he ara te haere mai nei. E hoa ma, e pai ana a koutou kupu mihi atu ki to tatou matua. Haere mai te Pihopa kia kite i o tamariki, tenei ano kei roto i to ratou kohanga e noho ana, tenei ano o tamariki te pupuri nei i to kupu, i era nga ra, te iwi, e, kia mau kite paii a e mau nei ano, ki to pai i tukn iho ai, ko tenei e te Pihopa, kia inoata tonu mai kite tirotiro i a matou, ara, kia putuputu te hokihoki mai ki to iwi, ki au tamariki i whakatupu ai. Tena koe, te Pihopa. Hemaka Wehio :—Haere mai te Pihopa, te waihotanga iho a nga tangata kua ngaro atu i a koe. mai te matua nana i kawe mai t" tino kanara marama ki rnei iwi, a e tiaho nei to marama kite ao katoa, haere mai i-i*. kite i o iwi, i nga waihotanga ilio a nga tangata, nana koe i manaaki. i ton taenia mai ki tenei Motu, wlianau inai to tainiti, ko t<- pai, ko te aroha, a e haere nei ano to tamaiti, ktia nui rawa. Te Pihopa, tena koe, kaure he tangata hei tangi mon. Tahheki :—Haere mai -Pihopa. haere mai te matua o Ngatiawa, o Ngatitoa, o Ngatiraukawa, o Muatipoko, i era nga rn, haere mai kia kite i o iwi, teuei tc mahi m*i i to pai. E mihi ki nga tamariki a o hoa Una riiraro atu. Haere mai Pihopa, mai kite ako i to kahui, k-otahi, ko koe anake hoki te Hepara o etv-i takiwa. ara. t>* Pihopa, haere inai, kei te pai to kahni. ko tenei kia putuputu to hokihoki mai kia kite i o tamariki. Revd. Rawiki Wanti :—K hoa ma, ho mihi akc- taku ki to tatou matua. raua ko tana tamaiti. Tena korua ko to tamaiti, e Koro, e whakatika ana au ki nga kupu a Ngatiraukawa, e fci atu nei ki a koe kia pntupuui kite hokihoki kite tirotiro i a matou. He kupu atu taku ii a koe, kia whakakapia ano te Kareti kite tamariki, ki a ai te titiro tetehi tangata hei whakakapi mo te turanga o Pineaha, ahakoa kuarc, me mahi e taua. Mau te kupu ki o iwi kia huihui mai kite wahi kotahi, kia ata kimihia he tamaiti tino mohio, kia waiho kite nohoanga o to tamaiti ko tenei, e Koro, haere korua ko to tamaiti. Rf.vd. H. H. Herekau :—E hoa ma, he mihi atu taku kia Mihi Harawira, kite mahuetanga iho a nga wahine rangatira o enei iwi kua ngaro atu nei ratou i runga i te wkakapono. E mihi, tena koe, te haere mai nei, ko aau kia kite i mahuetanga iho ko enei noho mai nei ko au tamariki ano i tu ai koe hei Matna-atua, ko tenei, ka hoatu ano ki a koe aau tamariki. Tenei te kupu whakarite. Tokorua nga wahine i raro i Kawhia, i mahi i ta raua maara, heoti, kaore tetehi i mahi, no te hauhaketanga o ta raua maara, ka whiwhi te inea i mahi, ka hapa ano te mangere. Wailioki, he maha nga wahine i mahi talii koutou i te maara kotahi, na, kei whea ratou ? kua ngaro ka*oa, heoi, ko koe anake tenei te haere mai nei kia kite i nmahuetanga iho. E Mihi Harawira, tena korua ko te Pihopa. Hema Te Ao :—I haere mai au kite whakarongo korero poroporoaki mo Pineaha. Ko tenei e te iwi, e mihi ana au kite waihotanga iho a oku matua. Haere mai te Pihopa te matua o enei iwi. Te Pihopa, e, tena koe, te kahurangi a oku matua, i waiho iho i muri nei, haere mai te matua, nana oku matua i tango mai i te mate kite ora, haere raa> kia kite i a Ngatitoa Ngatiawa, i a Ngatiraukawa, tenei kua ngaro katoa, ko te whakamutenga ko to hoa ko Tamihana Te Raaharaha. Haere mai e Te Pihopo tenei kua ngaro. nga tangata hei karanga i tena tu tangata, taku matua tena koe, te matua nana au i atawhai i nga ra kua hori ake nei, kaati tenei. Ka whai ake au i nga kupu a Eru raua, ko Tereturu, e Koro ma, e he ana ta korua kaika i te korero a Ngatiraukawa. Mehemea ka hoki mai korua ki roto, e pai ana, ko tenei, ka noho atu ano korua i waho,

e he an*i me a koatoa kupu mo etahi at& XilUt4t6'k&''Mp v engari, korero ibo ki oa Minita. £ "Kn£' m# au kite kupu a Bawiri eki neij kia taafto ** Otaki nei, kei peratia hoki me era ata whenua i hoatu "tf kite Pihopa, a kua raruraru ano. Kki bunga ko ts- Pihopa Tena koatoa ate iwi, on mea i mahue, kua rongo atu au ki a koatoa mat kv* au, kanui taku aroha kia koatoa, kua wWkamine niifiMl K.i toku aroaro, e kore e nui rawa aka kupu atu k*4 koatoa. e tika ana a koutou kapa e mihi mai n«i kiaau. Ko'tSs kupu i mua i te mea e ora ana nga kaanaatoa, kia 'mail ki te whakapooo, ngaro atu ratou, tupu ake ko koato# |qm tonu ano kite whakapooo, ko tenei, me ako ki mahi o te wbakapono, kia tirohia ai ♦tflfrf m? tp mahi Minita. No te mea hoki i mua, ka ■ ruatou ko te Pihopa Herewiai etahi taogxte, UtN aku tamariki, ko Rota raua ko Biwai. kawta ata tfiiiki te kura i Akarana, ka tu hei Minita, te kiteoga O fl£» iwi MB, kat alii ka rapu i etahi Minita mo ratoa, be mea tk&a&iHti* i kunei, mete kura e mea mai nei koatoa. I pakanga o Ka-.viri, o Henere, ka tae ata mau ko tft tattH iioa kaumatua kua mate uei, ko te Terra Minita wi wtiarc, tunoa ana e koutou he kai whakaako-PfkUlQ* licoi, rite tonu i a au, a kihai i kalia nga irainan n|y tamariki, kite awliina ite kai-whakaako, he waikpilOft i tamariki kia kori ana, ma te aba koia e kaha-JU a|i kawe atu i tamariki kite kura. Wbakarongo mai, 1 n au aim i i te mea e iti ana, ka kawaa ao 9 aku matua ki tu kura, a pakeke noa au, katahikapote taku kupu kia haere mai au kite kauhaa ite Roqxo-JMi. heoi. ka«>re aku matua i pai, ki mai ana, kaore au e-kahe, he tamariki, kaha tonu au kite haere mai, taka taidgqi mai ki raro ki Pewhairangi ; ka ki mai nga noho atu au i a ratou hei kai-whakaako, kaore aa • te taenga o Tamihana raua ko Matene ki raro, ka lIMCf mai maton. tae mai au ki Kapiti nei, ka puta takm kapa kia tahuri kite whakapono, tahuri ana etahi, no te roauga, kf tahuri katoa mai. Ko tenei, kia kaha kite mahi,- titiro mai ki taku hoa e noho nei, kia (James McWilliam) i pate ano he kupu ma ona inatua i Wbanganui, ki roira ao<n ia Minita ai. Eatahi ka puta taku kupu kia Pihopa Apenhama, me tuku mai ia hei hoa moku, whaaaaeaeaa Pihopa. Heoi kaore taku boa nei i ruarua, pai tona kite haere tnai hei hoa moku, ko tenei e te iwi, e pouri ana aa kite inatenga ote Teira raua ko tana tamaiti. Heoi ano hoki nga Miuita reo Maori o tenei takiwa, ko maaa 'TV*" ko taku hoa e ora nei. Mei kore a Rawiri raua ko Henera me Pineaha nei, kua he rawa atu. Ko tenei, kanui taka koa inaiauei, kua nui nei aku Minita, e hoa ma, ma te kaha kite mahi, ka whiwhi ai, waihokiykia kabaki to hapai i o koutou Minita. £ mihi ana au kia koutoa katoa, ki nga waihotanga iho a oku Loa, kia rongo mai koaftoo, mo ta koutou kupu mo Piueaha. Kaore au e pai kia waiho i konei. Engari. tukua atu tou pai kia haare ki nga iwi nei, karanga ai, kia hoki mai ano kite whakapooo, titiro hoki, ko Whanganui, ko ko Taranik*, kaore kau he Minita, e noho noa iho ana, ko etahi o ratoa i tono pukapuka mai ki a au. Heoi, kanui taku pouri mo te kore Minita, ko tenei tahuri mai nga tait&mariki kt te kura Minita, hei kawe atu i te kupu aTe Atu aki era ata wahi e mohio ana aa ki ta koutou pupuri i a Pinaaha, he aroha. Ko tenei tukua mai kei aau te whakaaro mo Aku tamariki. Ka mutu te korero a te Pihopa, ka umere katoa te iwi he whakapai ki nga korero aTe Pihopa. Turituri aria a roto i te whare i te takahi a te tangata. Ko te maha atu o nga tangata i roto i te whare, kaore itu kite whai korero mihi kia te Pihopa. Kua pau katoa nga korero i era i tu i te tuatahi, ko Matene To WMirbit kaore i tae mai, he aui no to mate.