Untitled

Wananga, Volume 2, Issue 10, 28 May 1875, Page 85

ARIKIHANARA, Mei, 7 1875. Ko nga Maori ò te Kopua, kaore e whakaae kia haere nga Pakeha ki reira pupuhi ai i tenei tau, ahakoa ki tonu taua kainga i te Peihana, e ki ana ratou, ko te take, tera pea e whakawaia etahi mea kino i roto i a ratou, kia kohuru, aka tupu he raruraru, kite kitea tetahi tangata e haere ana i reira, ka tangohia tana pu. (Haku Pei Herara.) E ki ana te "Waka Maori:—Tena te korero mo tetahi koroheke humeke nei, he whakapehapeha tonu tana mahi, he kii, e kore ia e taea e te tangata te whakawehi. Na, i reira hoki nga tai-tamartki tokarua, i mea kia whakaiiiata.il raua ki taua hakoro. Katahi ka whakatupapaku tetahi o raua i a ia, kia kiia ai kua mate ia, ko tetahi i tono i taua humeke kia ara ia i tetahi po, hei kai tiaki i taua tupapaku. He nui te mahi a taua koroua i taua takiwa, no reira ka mauria e ia ona mea, ka mahi tonu i tana mahi tui puutu i taua po i ara ai ia kite tiaki i taua tupapaku tinihanga nei. Ite weheruatanga ote po, ka kawea mai te ipu kawhi hei inu mana, he mea kia kore ai ia e hiamoe. Ka mutu te inu ka waiata tana hakoro, mete mahi tonu. Ko te rangi o tona waiata, i whakaritea tonutia e ia ki fe whiunga o tana hama, e patupatu ana kite puutu etui nei ia. Katahi ka whakatika ohorere ake te tupapaku nei, ka karanga mai, ko te reo tanguru rawa:—" _E kore e tika kia waiata te tangata i te taha ote tupapaku/' I oho te humeke ra ite tuatahi, muri tata iho, ka whakarerea atu te whiu o tana hama kite upoko ote tupapaku nei, me te-ka karanga atu; —" E kore e tika kia korero te tangata kua mate/' Heoi, i mutu tonu i kona ta raua mahi whakamatau ki taua hakoro.

' . : E J^ u . a ««> te Waka Maori Tera tetahi reta kei te Tan Maori; kei Po Neke, e takoto ana. He mea tuku mai na (Takuta Petitone.)—Kai-whaka-haere 1 Banana, mo nga tikanga o te Koroni o Nui Tirem. He mea, tuhi mai tana reta ki a "Tarahora. Kei te Hekeretan. o raro iho, mo nga Tikanga o te talia Maori, a kei a ia e tiaki ana. Sua kii mai, kia panuifaa e*niatou kite Waka. Kia tono atu hoki matou ki a "Tarahora," me etahi tangata atu hoki, e mohio ana ki tona nohoanga, kia whakaaturia mai te ingoa 0 tana kainga mete takiwa hoki; Kite Tari Maori, 1 Po Neke nei. E whakaatu ana te Haku Pei Herara, (kite ki a te Waikouaiti Herara,) kite pai o te oneone o takiwa, i te pai hoki o tenei raumati m'o te whakatipn i te oti, e taea e matou te ki. e tae ana ki te 105 puhera oti kite eka, te whiwhinga i Hakupereita, a 102 puhera i patua no tetahi patiki kotahi tonu te eka, ko te iwa tenei o nga tipunga, kaore ano i hoatu he manua, ara (he paru hei whakamomona.) E rongo ana hoki matou no etahi atu wahi ° e ana kite 90 puhera, a ko te hokinga iho, e rongona ana e matou e neke ake ana kite 50 puhera kite eka kotahi. tie ritengs, kite Etita, noo nga, whakaaro o nga tangata, e tuhi ana mai. v I tu te Purei hoihe ki Pokitaone, i te 5 o Maehe kua taha nei, i nga hoiho o nga Maori etahi wiini me etahi tekana o taua Purei, mei kore kua riro katoari nga hoiho o nga Maori te wiini. ' £p. ; Arapata te Whioi, he kaumatua rangatira no Ngati Haukawa, tae noa ki Taupo, i mate ia i te 31 oMaehe kua taha nei, nui atu te pouri o Ngati ma tenga o taua kaumatua, i tae katoa kia kite t tona nehunga. ' No te S .o nga ra .o Aperira nei, i haere ai etahi- o Ngati Haukawa, ki. te kawe i a Mita Anaru raua ko Tare, ki tua ki Wairarapa, kite iwi o Mita, te taenga ki Poneke, ka wkati te waewae o tetahi o ratou i.te Wiira tarapu, i te rori ia e tu ana, ara a Hapeta. NEPIA Mei 10. 1875 : ® hoa ma, e nga Pakeha me nga Maori, tenei,ka tukua atu to matou whakamoemiti, miharonui ki tenei Pakeha kia John - Young rangatira o te paparakauta i i Ahuriri, kia perehitiakitereo Maori Pakeha te pai o taua. tangata, kaore he whakahLi roto i a ko tana kahore he ngakau riri, he ataanake, he aroha, • kaore: i penei nga Pakeha o te Wairoa, o Nepia nei ano, he whakahi anake to ratou niahi, katahi riei te Pakieha hai whkarite mo ta koutou kupu e ki- nei, kia kotahi te Pakeha mete Maori, neoi ano. a Apatu, Hapimana Tunupaura, TaMcdhajia Huata, ™ Heremia Tepppo, T Waata Taiaroa, '. Whanga, Kerei I'eota; Areta Terito. Otira, na Ngatikahungunu katoa. HIJ&TAIA, : Apehira, 23 1-875. Kite o koe. E hoa e teWananga,utainaatuaku kupu ki runga ki a koe,

hei utanga mou, hei titiro ma nga hoa Maori i nga pito e wha o to tatou Motu, tenei ka timata nga korero hei tuku atu mau e te Wananga ki otaua Hoa Maori. Ko te take o enei korero, ko te haerenga 0 Ngatimaru ki Tokangamutu, kia kite i a Tawhiao, Kiingi o te Maori, i a te Kooti hoki, i te tangata nana te patu whakamutunga i te Pakeha raua ko te Maori. Timata tenei i to matou haerenga, Hauraki, Maehe, 19 1875. Ka haere a Ngatimaru, noho rawa atu i Ohinemuri, i moe ki reira i 21 o nga ra, ite wiki, ka haere matou noho rawa atu i Te Aroha i 1 moe ki reira, i te 23 te ra, i te Turei, ka haere ano matou noho rawa atu matou i Kemureti, i moe maton ki reira, ite 24 ka haere ano matou noho rawa atu i Tokanui, i moe matou ki reira, i te 25 ka haere ano matou noho rawa atu, i Otewa, i moe matou ki reira, katahi matou ka rongo, kei Kawhia atu ano a Tawliiao, i te 27 ka haere ano matou, noho rawa atu i te Ahoroa, i moe matou ki reira, i te 28 ka haere ano matou, katahi ahau ka kite i te nui o te tangata i te hira o te tangata, haere raro, haere hoiho, e 60 tangata haere raro, e 80 tangata haere hoiho, katahi ka haere matou katoa, ka tae kite pukepuke e titiro atu ai ki Tokangamutu, ka titiro atu to kanohi tauhou ko te puehu e tu ana, mehemea-nei ko Tukauati, katahi ka haere mai tera kite tiki"" mai i a matou, kotahi rau tangata maua e haere -nei, erua rau te tane, na te wahine na te tamariki, ka wha rau, ka rima rau, katahi ka pa te pohiri a tera, ngateri ana te Whgnua i te takanga. a te waewae, ka whakahuatia te ngeri {tola mai te Walca kite uurnya te Waka kite takotor.avga i takoto ai te Waka) haere mai, ka whakahuatia ano te ngeri (haere mai ra e te manuhiri tuarangi na taku potiki hoe i tiki atu o te rangi kukume mai ai haere mai,) ka mutu, ka noho, ka tangi mo Tiaho kua mate, he tuahine no Tawhiao, ka mutu ka whaikorero mo Aitua, ka mutu te whaikorero ka mahora te kai maoa, katahi au ka kite i te Kaukura nei i te Pikake, ki runga ki nga pane o te tangata ote wahine e haere mai ana, koia ano te ngahau kite titiro atu, ka mutu te whiu kai, ka noho, a tae noa ki nga ra o Aperira e noho ana matou, e tatari ana i te Kiingi kia tae mai, kaore noa iho i tae mai, ite 12 o Aperira 1875, ka tukua tetahi hakari nui, te riwai, te kumara, te paraoa, te huka, te mango, e 700 kete riwai, e 400 kete kumara, te 10 tana paraoa, e 60 te huahua, e 200 te mango, ko te paraoa anake ta matou i whakamoemiti ai, ko te take he mea mahi na te ringaringa, koia te whakamoemiti a nga iwi: i noho n<ei ki Tokangamutu, kei nga iwi Kuini ka nui rawa to ratou whakama, ko te take ko o ratou Whenua i pau hei hoko paraoa, katahi ka puta te mihi, koia ua te Hauhau, te tika 0 te pupuru Whenua, kua kite tatou i enei tekau * tana paraoa, kihai i pau te Whenua, ko- te roa o taua kai e rua tiini te roa, te whanui. e ono pufcu, te teitei e ono putu e rima inihi, ka mutu. I te 13 o Aperira, katahi matou ka rongo i te korero, ka haere kbtoa mai nga iwi kite marae, a Ngatimaru, a Ngatihaua, a Ngatikahungunu, a Waikato, a Whanganui, a Maniapoto, a Ngatiapakura, a Ngtiiratikawa, katahi ka tu ate Ngakau ki runga, katahi ka korerotia te'tikangja, mo tenei Huihuinga katahi ka korero a te Ngakau irio te pupuru 1 Whenua, purutia teWhenua, kati te whakaaro^poauau,

waiho. te Whentia, mou au tamariki, whakarongo ® te iwi katoa, purutia te Whentia, otira, ekore etaea e au teiatepe nga korero, he maha ano ia nga korero, ekore e taea te tuhituhi, e rua tonu nga titio kupu :o tenei huihuinga, ko te pupuru Whenua, ko te moni o te Aroha, i katia e te Hauhau, ko taua moni ma Ngatihaua, mutu tonu nga korero i konei. T te 15 o Aperira, ka hoki mai matou noho rawa atu i Orahiri i moe matou ki eira. • X te 16 ka haere ano matou, ka haere ke maua nei ko toku hoa he huarahi na te awa o Waipa, ka kite maua i te nui o te tangata o Waikato e noho ana, kaore nei i tae. ake kite huihuinga ki Tokangamutu, e warn rau tangata i kite ai maua e noho ana, noho rawa atu maua i Areka, he Taone pakeha, ka kite maua i te ahua o tenei Taone, i moe maua ki reira. I te 17 ka haere maua ka'kite maua i te pa whawhai o Waikato raua ko te Pakeha, no nga pa o mua te ingoa o taua pa, ko Paterangi, te teitei o nga parepare 10 putu, te hohonu te whanui e rua tekau ma rima takotoranga tini, te roa e wha tekau maono takotoranga tini, ka mutu ta maua matakitaki i te pai 0 tenei pa, ka haere maua, noho rawa atu maua i Kemureti, i moe maua ki Mangawhehea. 1 te 18 ka haere ano maua, noho rawa atu maua 1 Omahu, i moe matou ki reira. I te 19 ka haere-ano matou, noho rawa atu matou Ohinemuri, ka haere matou kite tangi i tetahi tamaiti i mate, he taokete no Hirawa, ko te ingoa o taua tamaiti i mate nei ko Wireinu, tetahi rangatira tamaiti ano tenei o Ngati-tawhaki, ka mutu, ka haere matou, noho rawa atu inatou i te ILomata, i moe matou ki reira. I te 21 ka haere matou noho rawa atu i Hikutaia heoi ka taturu taku noho i toku kainga, heoi ka mutu ena kupu aku. Tenei ano etahi kupu he mea titiro iho e au ki nga kupu o te Wananga i tukua'mai nei kia au, ka tika nga kupu o te panui e mea ake nei, kia mau te Whenua, ae, e whakaae ana hoki toku ngakau. Otira tenei ano tetahi mate kei a matou ko toku iwi, koto matou Whenua, kua oti te whakawa, noho ana etahi tangata kite Karauna Karaati, tekau tangata kite Tiwhiketi, tekau marima tangata, kotahi tonu te Whenua nei o ta ratou mahi he ngangare tonu mo tenei Whenua mo Hikutaia, ko taka whakaaro e mea ana, ko tewhea ra tomea nui o endi mea e rua o te Karauna Karaati o te Tiwhiketi, na te mea hoki i kiia tetahi hei nui, hei iti tetahi,. koia i ngangare ai enei tangata kia raton. E. hoa ina katahi ahau ka' mahara kite pohehe o te tangata Maori kite whakarite i nga taonga Pakeha e haere ana i runga i te Whenua a . nga Maori, te haerenga atu kite tono utu mo nga kau, e uta mai ana kite paka raua kate heru, tau mahi ra e te iwi, e te rangatira o te Pakeha, ka kotahi tau e haere ana nga kau i-runga i taua Whenua, ko to te Maori he tonu tenei, he kore e kaha kite kawe i. tana tikanga, kanui rawa taku whakapai ki nga korero o nga panui e tukna mai nei ki nga hoa Maori e noho nei i nga pito e wha o te Motu nei, na to hoa. Na Qakipene Hura. WAITOTABA,. Apebiba 2 1875. ■He Panuitanga tenei ki nga iwi Maori o runga, o raro, me nga iwi katoa i raro o te takiwa o te Motu

nei o Nu Tireni, no te tau 1875, ka tu te Hui kite Papatupu wahi e Waitotara, marama o Aperira, ite rua tekau mawaru o nga ra o Aperira, ka huihui nga iwi ki taua hui, nga iwi i tae ki taua hui, ko Whanganui, Ngatiapa ko Ngatiruanui, ko Taranaki, ko Ngatimaru, ko Ngarauru ia, te iwi nana te hui, Hui katoa enei iwi e 700, te take o taua Hui, he Whenua kei waenganui o Whanganui raua ko Patea, ko te ingoa o taua Whenua ko Matemateaonge. E, no Ngarauru ana taua Papa Whenua, ko etahi iwi e haere mai ana kite wea tahae i taua Whenua, ara, kite wea a te Kawanatanga, mahara ana a Ngarauru kia tukua taua Whenua kite Ture, ara, kite Kooti - Whakawa Whenua, a, ko taua Whenua kei te Whakawa inaianei, ko nga ingoa tenei o nga rangatira nana taua hui. Aperahama Tamaiparea, Uruteangina, Tapa te Waero. TAURANGA, Met, 15, 1875. E ki ana te Haku Pei Herara:—Ko Rewi me tona ope, i tae pai ia ki Maketu. Whaikorerotanga kia te Arawa, i ki ia" ka waru nga tau o te Kawanatanga e tohe ana kia niau te Tonga i roto o Waikato, ka maha nga Kawana me nga Minita Maori, me etahi Apiha i ki atu ai au, kaore he tangata o te Maungarongo kia au, me hohou e ratou te rongo kite Whenua, ara, me whakahoki mai. Kua whakaae a te Makarini, kia whakahokia mai o matou Whenua, tetahi ritenga ranei, na reira, ka kite koe iaau i konei, he kanohi, he kanohi. Ko koe hoki ko te Arawa i te whawhai mai kia au, ko taku kupu tenei kia koe, a muri nei me kupapa koe, waiho ma te Kiingi raua ko te Pakeha a raua raruraru e whakaoti. Tenei ano tetahi mea, me whakahoki e koe kia Tapuika o ratou Whenua i tangohia nei e te Makarini, a hoatu ana ki a koe." Ka ata whakahokia e Henare Pukuatua i runga i te patai, he aha nga painga i puta mai i te Kiingi, me ona tangata ? ka ki ano ia, ko Ngatimaru ki (Ohinemuri,) he tuturu ratou no te Kiingitanga, kei te hoko mete Riihi i o ratou Whenua kite Kawanatanga. Ka korero ano a Rewi kia te Arawa kia mutu te whaihanga Whare Whakairo, ta te mea he nui te moni e pau ana, ahe rawakore te Maori, a tera e hoko Whenua hei mea e rite ai aua tu Whare. No taainahi nei i haere ai ki Whakataane. TE RIUOPUANGA, PATEA, Maehe 27 1875. J (Na to matou hoa tuku korere mai.He korero i tae mai kia au, ko tetahi wahine Rangatira, ko te Marotoa te ingoa, he mokopuna na Tuwharetoa, i mate f te.23 o Pepuere, 1875, kua hori ake nei, ko te take o tona mate na te Whatiitiiri o te rangi i tahu kite ahi, ite takiwa ki Tokaana, kite Hautu, wahi o Taupo, he tamariki rangatira ano enei no Taupo, ina hoki, na Tuwharetoa i te Aupouri, ko Rongomaitengangana, ko Tutapiiiao, ko Rongoteahu, ko Piri, ko Tunono, ko Turangitukua, ko Tautahanga, ko Kaheke, ko te Aho, ko P.ikitu, ko te Rangikahekeiwaho, ko Kereua, ko Takingaiwaho, ko te Marotoa, E hoa ma e nga iwi katoa o te Motu, i puta rawa te aroha o taua wahine ki tana taane kia Manahi te Rangikaiamokura, i te ohonga i te ata i te ono o nga haora o te ata, ka tuku te ihu ki tana taane, katahi

4c a; ha,ore kite taka kai ma ratou liatoa ko ana tamariki, ka J>aU te parakuihi; ka wehew.ehe ta ratou k® 6 *® tet^nfe me"tetamaiti; ina runga i te waka, tatm wahiiie ;me riga. tamariki'tokoruia, me : t&na kuri i-haerb aa uta, -ka tae atu ki te'keeti, ka pa tona raate, ka ki atu ki tamaiti, wahaa to taina, katahi ratou ka haeie, kotahi maero, ka mau tana wah.ine. kite tokotoko mona, katahi ka haere i waenganui b $e- rori, -ka whiua tuaruatia ano tana wahine, katahi ka' oca a atu ki rote wai takoto ai, marama -rawa tona. poiiri, katahi ka haere atu, ' erua tiini, katahi aho taua wiahine ka hapaihga e te whatitiiri, e 8 putu te teitei, katahi ano ka rutua iho ki raro, kua niate, ka kata atu, ka rore ki tana whaea, ka mea a ia, hinga pakeke nba iho koe, i au kaore nei i hingahinga, e hua te tamaiti ra i pera atu ai, he hHnga noa iho, e hara i te mate, i muri mai te tamaiti mete kuri, tae noa atu, kua mate ke, ka tangi te tamaiti ra raua ko kuri, ka rere te kuri ki runga i tona ariki tangi ai, ka tangi te tamaiti mete tliiei ano i te ahi, e ka ana i runga i tona whaea, kaore i mate te ahi, ka tangi haere kite tiki i a \V iripo Toliiraukura, tae noa mai tona matua, kua pau noa atu i te ahi Atua. ( Ko te tangi a tana, taane tenei. Kaore te mamae kai-kiuo i ahau, ki to taura ka wehe i ahau, haere e whae i te ara whatiwliati, i rutua koe ete ahi a te Atua, kati rate moe, maranga mai ki runga, ka tokia to riri e te anu matao, e nga hau tangi-rua i runga o Tongariro e kepa i raro ra, powhiritia mai, tena taku hoa naku i tuku atu, waiho inei te aroha i te iwi mau ai i. . E hoa ma, katahi ano te Qatana mate ko tenei i mamae katoa toku tinana, i te whakamataku ki taua tu mate. Kite kai-tuhi o te Wananga, uta ina attt ena korero kite tuara o te Wanangahei kawe atu ki nga iwi e rua, Maori, Pakeha. . IS'a Paramena te Naonao Tuterarja-i. 1 O HE OUAKGA ITJTAXGA. . - (No IE Waka Maori.) • ta&hu nui te I kata, 'kei; etahi .o' nga kainga o luropr.e hoho ana, ko Amerika hoki tetahi'noho&i}ga o taiia manu, he manu nanakia rawa taua manu, tatia'kai 'ko i}ga kuri pakiipak.u o te koraha, he mea nOpu ki dita insttiktiku,. ka kaiiakiiia ki tona kohariga, runga pan, kirefra ata kai at. He mea ano e kore e ora. t© .tamariki. tangata nei i taua manu, hopu ai anokioriar matikukti,ka mau atu ki tona kohanga i runga maunga, -ka, tiahera, nga parirau' o taua manu, he mea ano ka taea te tekau ma-rua putu te whanui. No te ra .i 'iaua tofo'u i te tau 1868, ka kahakiha' e te tetahi tamaiti taane i te takiwa• Tehehr,' ara he kainga kei -tetahi o nga Porowini o te taha ki 'te- tonga o Amerika. He tamaiti tatoa/ tairiaiti, katahi aho ka ako r ki tei h'aere. No t&tia rigobki haere atu ia kite marae i te roro o' 'Whareo bna matua. Tera te Ikara e rere ana i runga, ho te' kitenga iho i te tamaiti ra, ka^hi J lsa mai ki raro, ka kapohia ihp^gS ; ltohu<>-tb'tkmai<i ra Ki ona riiatikuku, katahi ka \hikitia atu-kf whakaaro-irangi haere i fttiigar tOntt take o ■ nga Takau o te ngaher'ehere e tu * Ka kite te 1 kai-hikiy he wahine, katahi &a ka whai haere ma roto o taua ngaherehere, fea ? waahi i rere ai te Ikara, kotahi

maero mete hawhe e haere ana te wahine ra, me te 0111 a tonu te haere, katahi ka puta ki tetahi parae lti marire, ko te tirohanga i titiro ai ki runga, aue ! ko te manu ano tena e heke mai na ki raro mete tamaiti ano i nga matikuku e mau tonu ana. Tau rawa iho te Ikara i te taha o tetahi aw a paku i ta.ua waahi parae. P ©rate tahi tangata epupuhi manu ana i reira, tupo.no jnarire te pakutanga o tana pu kite taunga iho o te manu ra, katahi ka oho, ka mahue te tamaiti, ka rere ki runga maangi ai i runga ake o te tamaiti ra, mete mea e mea ana ano kia tuku iho ki tana kai. Katahi ka hamama te waha ote wahine ra, raua ko te tangata ite pu, kite umere, mete puru auo te tangata ra i tana pu, katahi ka mataku te manu nanakia ra, ka rere tonu atu, kahore hoki i hoki mai. Haere rawa atu raua kite tamaiti ra, kaoxe tahi he mate, na ona kahu i ora ai i nga matikuku o te Ikara ra, katahi ka hikitia taua tamaiti e te wahine ra, ka whakamarietia kia mutu te tangi, muri iho, ka whakahokia kite kainga, hei whakahari i nga ngakau ona matua. E ki ana te Wikiri Kuihi Nupepa no Akarana, he nui te hua o te taewa o tenei tau i te takiwa o Waikato, kua nui nga paamu i taea ai te tekau tana kite eka kotahi ite hauhaketanga, ko ta matou e hiahia ana, ara, kia ranea he taewa i roto i tenei Porowini katoa i te mahi a nga tangata o konei ake ano, no te mea hoki he pai ke' noa atu te hoatu utu tatou hoa noho tahi nei ano, mo nga taewa © tangohia ana e nga taone, i to -te mea e tuku nei i a tatou moni ki Tahimenia, ki etahi atu takiwa ranei kei waho atu o Nu Tireni. Tenei tetahi korero pouri mo te matenga o tetahi tangata ko Hamuera Eiwai o Tikokino i kai i te Waira timatanga o Aperira, a haere ana kite inihiini patu witi e mahi ana, akina ana tona ringaringa kite taramu, naomia mai ana ete taramu kongakoiiga rikiriki tona ringaringa, a mate tonu iho i te" ata o tetahi rangi, koia nei nga ritenga kino a tenei mea kino a te waipiro, he whakapohehe i nga mahara a te tangata, te kite atu he mate ka noho, kaore, haere tonu atu kite mate, aka waiho ko tona wahine, me ana tamariki, me ona matua, me tona iwi i te ao nei pouri noa iho ai ki tona matenga, koia au i mahara ai kia mea atu au ki aku whanauuga Maori, kia whakarereia e ratou te inu i taua wai kino, me uru ki roto ki nga Kunanga Kuru Temepara, kia kore ai enei tu mate pohehe epa mai kite tangata kia roa te nohoanga paitanga o te tangata i te ao nei, kia waiho ai ma te Atua anake te mate e mate ai te tangata, kia tika ai tenei kupu ote Karaipiture. Na te Atua i homai, na te Atua i tango atu, kia whakakororiatio te ingoa ote Atua, a kaputa te aroha o etahi iwi. Ko tenei, na te waipiro i tango atu, e kore e arohatia, waihoki e aku whanaunga maharatia he mea hei oranga mo te tinana raua ko te Wairua, ame uru kite Kuru Temepara, koi ao ana te ra. Kaore he ritenga, kite Etita, mo nga whak&aro o nga tangata, e tuhi ana mai. HAURAKI, HOTERENI TAONE, Mei 2 1875.

Kite Kai-tuhi ote Wananga, E pa, tfewa hoe

lie raea atu tenei naku kia koe, kia taia e koe nga kupu i rauri nei ki to Nupepa, kia kite ai nga

tangata katoa i nga mahi a te Kawanatanga i roto o tenei takiwa o to tatou Motu o Nu Tireni. Ite22 o nga o Oketopa kua mahue ake nei, kaputa tetelii panui i roto o te Kahiti o Nu Tireni, koia tenei, ko tenei takiwa katoa ko Hauraki, kua hereherea e te Ture e whakaaturia ana i roto o taua paxmij n&, ko nga tikanga enei o taua panui, ko nga Whenna katoa o nga Maori i roto o tenei takiwa, kaore rawa e taea te hoko, te reti, te aha atu ranei e te Maori ki tetelii tangata noaiho, engari kite Kawanatanga anake. Na, kia- rongo mai koe, kanui te he o tenei tikanga a te Kawanatanga. Ko nga he enei, ko te a te _^ awanatan g a kotahi te-Ture mo te. Maori, mete Ture mo te Pakeha. A,-tena ki to mohio, ka kaha ranei te Kawanatanga kite ki atu ki tetelii Pakeha ko to Whenua, kaore e taea e koe te hoko, te reti, te aha atu ranei kite tangata, engari kia matou anake ki to Kawanatanga. A tena ano hokira kite haere tetehi tangata kite hoko i ana taonga, ki roto o tetehi whare makete, tena ranei tetehi tangata nui i reira e kaha ki te peke mai ki-te ki ; Kaore e pai .kia hokona e koe o taonga kite tini ote tangata, engari maku anake. e hoko. E hoa penei te tikanga ate Kawanatanga ki tenei Whenua. Kanui te Pakeha e hiahia ana kite hoko Whenua i konei, kite reti ranei, iHui noa ake ta ratou utu ita te Kawanatanga utu mo te eka. Ta te Kawanatanga utu mo te eka ki konei, ahakoa Whenua pai, e toru hereni ano ka mutu iho. Ko te Kooti Whenua Maori, lie mea tena kua kore ki tenei Whenua i runga i nga tikanga o te Ture kua*puta nei mo konei. Te mahi a nga kai-hoko Whenua a te Kawanatanga o konei, he hoatu Kaihana ki nga Maori. Kite haere atu tetehi Maori, ahakoa tutua ki aua Pakeha, ka mea atu, homai, hoatu tonu, a ka mea atu ano te Maori ra, homai he kakahu, he kai, he waipiro, ka hoatu he Baihana e aua Pakeha, ko te Baihana ra ka haria e te Maori ra ki tetehi toa, ka hoatu e te tangata o te toa nga mea e whakaaturia ana i roto o te Kaihana, ko te utu o nga mea tera ke, engari whakanuia ketia ake ete tangata o te toa. He aha te mutunga iho, ka roa e haere ana taua tu mahi, ka haere atu nga kai-hoko Whenua a te Kawanatanga ki nga whanaunga o te Maori ra, ka mea atu, e mea moni kua pau i a mea, homai he Whenua hei utu, kite kore e homai, ka raru te tangata i au, nawaira, ka titiro nga whanaunga o te tangata, ka puta te aroha, hoatu tohu te Whenua hei utu. -

Etahi c Whenua nunui, tae atu kite rima-tekau-mano eka o tenei Whenna kua riro i enei tu mahi a nga kai-hoko ate Kawanatanga. Ko Ohinemuri tetehi Whenna mea ake ka riro ite Kawanatanga. Otira kna riro, no te mea ko te Whenna koura kei te ringa ote Kawanatanga e mau ana. Ko 'te ki kia ea rano te moni a te Kawanatanga i nga koura o te Whenna, katahi ka hoki te Whenna ki nga Maori. Inainei ko nga Maori ka noho rawakore noaaho, no te mea kaore raton e kaha kite reti i nga Whenua e toe am kia raton, engari me hoko e raton kite Kawanatanga, mo te torn hereni mo te- eka, haere tahi atu hoki te whakapatipati a nga kai-hoko Whenna a te Kawanatanga i nga Maori kite Raihana, nawai ra ka riro katoa te Whenna. Heoi ano enei korero akn, kanui aku korero, kei mnri, taohoa e takn atu e an, heoi. Na W. H. K.

TAEI O T& TINO KAWANATANGA, Nepia, MEI 11 1875. E hoa. He mea tenei ki to reta ote24 o Apenra, he ki mai nau i nga tikanga e utua avnssa Maori, mo nga Whenua ; kua riro: mo te Eerewe, o .Nepiaatu ano. tae noa kite Waipukuratr. He mea atu tenei naku kia rongo koe, kua tino tirotirohia aua whakaaro e te tino Kawanatanga, kua mohio ano pea koe, ko te Whenua e haerea ana e te Eerewe ara, te nuinga o taua waahi, he Whenua i panuitia' a, 1 riro hei rori, kite tikanga ote Ture mo mahi mo te iwi, na konei i kiia ai, kahore he Ture maanu e ki ho utu ki nga Maori mo taua .waahi .nei. Otira e kiia au, i kiia ano te ki a te Kawanatanga ki nga Maori, ka utua ratou mo nga Whenua i riro mo te Eerewe, e pera hoki nga tikanga mo era atu wahi ote Koroni nei. Ahakoa kahore he kupu pera i kiia e te Kawanatanga, otiia ana e nga Maori i mea pu ano a ratou whakaaro, i puta taua kupu i to Kawanatanga, na konei i ki atu ai te Kawanatanga, e paingia ana au tikanga i tukua mai nei e koe mo nga Maori, a lioia nei nga upoko o nga kupu ki :• 1. Ma te Kawanatanga eki tetahi tangata mo ratou, a ma nga IVlaori e ki tetahi tangata mo ratou, hei titiro i nga tikanga utu, otiia e ki ana te Kawanatanga, ma ratou tetahi whakaaro whakaae mo te tangata e whakaturia ana e nga Maori. 2. Ano ka tu taua hunga e rua, ai te mea ki ano raua i haere kite titiro ite Whenua i pau ite Eerewe, me karanga ano he hoa mo raua hei tokotoru mo ratou, hei Tumuaki mo nga ki a taua hunga hei whakaoti i nga kupu a ratou. ' 3. Ma te Kawanatanga e homai te Mapi kia kitea ai te ara o te Eerewe i haere ai, me nga Whenua e haerea ana e te Eerewe, me nga eka e riro ana i roto i aua Whenua. | 4. Me timata te mahi o aua tangata i pito ki N epia, a, me mutu te mahi, e haukotia ana te Eerewe e te Awa o Manawatu, i te Whenua, i te Tuatua. 5. Ko te pukapuka tino tika ki ta te Ture e mahi ai he pukapuka tino whakaae na nga Maori no ratou nga i pau i te Rerewe, ka whakaae ratou ki nga kupu e whakataua ana e aua kai-whaka-rite utu, a kahore he mea a ratou ma tetahi whakawa ano e mahi, ko taua pakapuka kia tae mai ki tenei Tari a te Kawanatanga, hei muri ka haere ai aua kai-titiro Eerewe. 6. A, mei tino whakaae pono te tino Kawanatanga, kia whakaae ano hoki ratou ki nga utu e whakataua e aua tangata tokotoru. 7. Ko nga mahi me nga utu e tau ai i aua tokotoru, : kia rite, kia tika, ki nga kupu o te upoko 38. o te Ture mo nga mahi mo te iwi mete tau 1871. Ko te tikanga mo nga utu mo nga Pakeha no ratou ano hoki etahi Whenua kua riro ite Eerewe, e mea ana te Minita mo nga mahi mo te iwi, ko enei me mahi kite tikanga o nga Ture kua mahia mo aua mea. Na te Omana, Kai-whakahaere mahi mo te Tino Kawanatanga.