Untitled

Wananga, Volume 1, Issue 4, 25 September 1874, Page 15

mohiotanga o te motu nei kahore ano kia marama he huarahi hei mahinga, kei te wehe he Iwi tana haere, i tana haere, koia matou i mahara ai, kua noho atu to tinana i to whenua, ko to reo e tuku mai me o whakaaro. Otiia mehemea ia i konei ano koe e korero ana e whakaatu atia i o whakaaro me ta matou matakitaki iho, I te mea kua rongo a tin an a koutou i nga Ukanga mp te tangata, raua" ko te whenua, haere a tfaana kite kimi oranga mo te tangata raua ko +e whenua, Ina te kore i a koutou he whangaki te peheatanga o te mahi a wai, Kei te ora a Wikitoria te koka tap ia Iwi, mp ia Iwi, engari e tu-tata ana nga ra ki a ia, he, mea pai kia haere%kei ora ana, kia whai tikanga ai n>p te.hunga tpnp, kaua i te.hiahia, engari, kia kite tetinana ia raua.whaka-tinana, kia korero hemangai, he mangai, Kaua i te haere i runga i te whakaare o to Iwi kotahi, tokorua ranei, engari i te whakaaro a to rsotu katoa nei, kaua i runga i te mana whai-moni,, ma te motu e tuku he- mangai; ko te. mea tika rawa tera, tera pea e whai r hua taua mea e awangawangatia nei, kia korerptia e nga hunga nunui. Ko a MATOtJ.tino kupu e kiia nei, he Iwi kino rawa matou nga tangata o Haku Pei, e whakaaro ana matou kia tino kitea to matou he, hei reira ka mphiotia kp matou i tino mate, ko te Pakeha i.tika, hei reiia ka mutu mai te whakaaro ki nga mate, no te ntea e whaka-korero ana matou. kei te whakaaro ma nga Kooti Hupirimi te kupu whakataunga. kahore matou e mahi ana me ta matou mahara kia oti, kia riro mai te whenua, i runga i ta matou mahi noa iho ranei, kei te mahi matou ma te Kooti e whakaoti aua tikanga, engari eaa hoki nga tikanga he rawa kite tftirp atu a p matou hoa, ka noho matou ka tatari ki te Kpoti, kua peke mai hoki kei te mahi hoki nga Pakeha i aua mahi ano i whakahe ra matou, ka mahara ano matou kp matou anake kei te peneitia. _Tk bua, ko nga whenua i Karauna Karaati, he tawhitiatu i nga wahi e nohoia nei e matou, he mea tera i atft tukua mariretia*, mete kore e whai kupu kia kapea. ki wahp.tetahi wahi hei nohoanga mo nga tangata Maori hei mahinga ranei, oti ana i runga i te takiwa i tuhituhia ai nga ingoa kite Riihi, ko nga wahi e.tata ana ki nga wahi e nohoia ana e.matou, i kapea ki waho hei nohoanga, hei mahinga, hei tuunga ranei mp a matou hoiho kau, kua kore inaianei, kua tino tau-tohe matou i.te taima i korerotia ai kia tuhituhi matou kite Riihi i whaka T haerea e matou i runga i te panuitanga o nga Riihi ka kite matou, kahore he whenua mp matou, no te mea i mua atu, kahore ano kia.Kpotitia nga whenua ka tuhia nga Riihi i murimai ka Kpptiria, ka puta nga Karauna Karaati, haere tonti te korero a nga Kai-utu Reti kite ritenga o te Ruritanga, mete Karauna Karaati, me ka mea matou e.hara tenei i te ritenga mp te Riihi, np te Ruritanga tena ritenga, np te Karauna Karaati, ko nga wahi i kapea ki waho mo nga tangata Maori, kahore .e tuhia, ka mea ratou, ae, me tuhi anp aua kupu inaianei, kua kite matou, kahore i tuhia ki roto kite Riihi, me'to matou mohio, tena e uana i te mea e kore rawa e whakaae te Kai-whakamapii ki nga korero o mua, ka wjaihp anp hei_ mea whakappuri kia matou, erua aua tn maM e. mahia ana ki nga tangata o konev-koia nei raw* ha wahi ki nga,tangata Maori, mo hokp anake, mo mokete anake, e hara i te, kaha np te Maori ki *9^ ri engari np te Pakeha te kaha me ana tiai

raweke kia mate ai te tangata i a ia. ko aua mahi nei" ano, kua rongo koutou kua kite, He mahi ano rm te Pakeha, kahore i Euritia tetahi wahi o te whenna, engari kotahi ano te papa i takoto aite wahi i TCrritin. kei te mohio.nga tangata ki nga peeki, hangaia ana ete Pakeha.ki roto ki tana Mapi, i tika, Jua koto Ruri, koia nei te mahi o tenei whenua, kahore he pana i nga tangata Maori kia riro te. whenna ki a ia. He kupn ano no kpnei, he hunga. ano kua moketp tokorua kei te. npho, e mahara ana,, kia wehewehea rano te whenua ka tika ai kia nni ake te hua e ptita ana ki nga tangata tuturu akeo te whenua, no te mea e mohio ana te Kai r utu Keti kite paanga oia tangata, o ia tangata, me pehea, kua whakawehia e te Kai-mokete raua ko hoko, Tetahi kupu he tangata ano i tohea i te wa e ora ana, he tangata ano, he mea whangia ki te waipiro, he .tangata ano i a ia e takoto mate ana, i runga i te peeti he nni tona mate, he tangata kua koroheketia, kua. ruruhitia, he tangata ano, kahore ano kia rite noa nga tau, he tangata ano, kaono nga tau o te tamaiti, he tangata • ano. ka waru nga tau, kua tonoa kia hokona, e pera ana te mahinga a te Pakeha o konei e mahi atu nei ki ona Maori, mete kite ratou i tg kino o ana tangata, heoi, me pehea, mehema pea.i tukua kite whakaaro o nga Maori, kia wehewehea te whenua i runga ano ia i o te Ture i tenei wahi, kite mea ka tupu tetahi tau-tohe a nga tangata i runga i te hua, ka tika kia wehea te whenua, nga Karauna Karaati ranei, kua mate te mea mate, kua orate mea ora, kia wehewehea ranei te paanga oia tangata, oia tangata, kite rite tonu ranei o.te hua kia ratou, mei tukua kia whakawakia, ka ka mohiotia no wai ranei te paanga i nui ake, ko wai ranei e iti ihp, kahore matou e -mahi ana nie te ngakau kino, kia haere ranei ki runga ki uga wahi kua. marama te rirp atu, i rongo nei matou i panuitia e Tatana, ko nga tangata nana i wahi te whare i Mangatereteje kotahi-rau-e-rima-tekau(lso,) ko nga pu ano i hunaia, he tito rawa enei kupu, kahore he rau tangata i reira kotahi-tekau-ma-waru (18) anake nga taane, me nga wahine tekau (10,) me nga tamariki o te kura erua-tekau (20,) heoi ano nga tangata i reira, kahore he pu tahi, kore kore rawa atu, i korero mai ano to matou reo maori i te kupu nei, tena matou e haere ki runga ki Heretaunga wawahi ai i nga whare Pakeha o reira, he mahi ano pea na tena tangata kia rongo ai te. ao, a he tika te panui ataua Pakeha, he tito taua panui, ina hoki tirohia mai te pono o tenei kupu, ka wha marama, ka rima, kahore ano kia pono tena kupu, heoi tena. Kei mahara koutou e kore kupu ana matou mo i nga haerenga o to koutou whanaunga, kei te whai kupu ano matou, me pehea, he mahi na tera tangata, kua rakaunuitia, kei te ki atu ano kahore e rongo, heoi me pehea kua matuatia ana whakaaro me ana tikanga me tana haere ki ia whenua ki ia whenua, i rongo hoki koutou i huaina tetahi tangata, i tukua, ; ki Ingarangi, kahore ano matou kia rongo i te peheatjnga, kua tae ranei, kua tahuri xap,ei, kei te wai. Heoi ta matou i whakaaro ai, tu ake he tikanga ma te motu nei, he nana anake tona mutunga, hex purehu-. rehu, i nga matauranga i akona i te haerenga ake o te tangata, tumaa tonu, heoi, i mahara ake ai, ki ata haere he whanoke nga matauranga o tatou whanaunga, kei taka tatou kite wai, tera te reo reka e karanga mai ra i runga o Mokoia ka huia ka huia, aua i te

kaha, ko te rite, rite, rite, peehia, E koa ana te ngakau wehi ki aua kupu nei, e hara hoki ta matou i te mahi mo matou ake tenei taonga, mo nga tamariki ia kuangaua te rae e te huka, kua turere te moe i nga kanohi, kei te mohio hoki koutou ko nga rakau i whakatokia kite kaari ko nga mea tena e whai hua ana ko nga mea 1 tiria kite papa tupu, e kore e whai hua, ko ana korero e korero ai, e kore e matareka kite ngakau o te tangata, e kore hoki e u te titiro o te whatu ote tangata, e kore e rite kite rakau i whakatokia ki te kaari, rere ke te tipu, rere ke ona hua, rere ke tona reka, mete u ano hoki ote kanohi kite titiro, mete koa ote ngakau wehi ki aua hua b aua rakau, i te nui o te reka heoi. , .. no matou,-koia i kaha ai nga kupu e kua nei kei te amuamu te motu nei mo nga moni o Ingarangi, 1 te kore hoki e whakamaramatia kia rongo hok! matou 1 nga tikanga o taua moni, koia i nui ai te amuamu o nga Iwi ki o ratou Mema mo te urunga o ratou Mema kite pootitanga o aua. moni, ina hoki i mea te kupu tua-tahi o Ingarangi, kia Karauna Karaatitia te whenua ka tika kia Riihitia, kia hokona te whenua, He aha hoki i herea kautia.ai te whenua o te Arawa e te Ture, kia.. whakarerea te ritenga o te lure mete Kooti, te whenua kia puta te Karauna Karaati, ka tika te hoko mete Riihi, ko te kupu nei, na l ?- H^ ku Pei Tairaa i whakamarama te kupu-a tetahi Mema i roto i te Tina, kia kaua nga Maori e wehi ki taua moni, ka tiakina e te Ture mo te tangata anake tenei kupu mo te whenua, kahore e.maramaTka matete whenua, kua rpngo katoa matou 1 te tangi o etahi Hapu o te motu nei ki o ratou whenua kua pau i te hoko, kahore he Karauna Karaati.