TE PAREMETE.

Waka Maori, Volume I, Issue 13, 21 December 1878, Page 193

TE PAREMETE.

TE WHARE I RARO. Taitei, 26th o Hepetema, 1878. pire pootitanga. (He roanga no tera Waka.) Mea ana a Taiaboa, lie kupu tana mo taua mea. I wliakaaro ia kua oti taua mea i tera po, engari i runga i te kupu a te mema mo "Waikouaiti ka korerotia ano. Ka puta mai lie tikanga mo te taha Maori, ka tu mai nga mema o te Whare kite whakahe. E mahara ana ia he tika te mahi ate Kawanatanga e liomai nei i tenei tikanga pooti rua ki nga Maori. Ehara ite mea ko nga Maori anake e whiwhi ana kite take pooti rua, te kau nga take pooti kei te Pakeha. Inahoki, kite Pakeha he pooti katoa nga tangata pakeke, (ehara tenei kupu i te mea tika) ; tetahi take, ko te tekau ma rua maramft. o te nohoanga o te tangata ki Niu Tirani. Tetahi take pooti kei te Pakeha, ko tona whenua, ko tona whare. Nui atu ita nga Maori nga take pooti kei te Pakeha, no reira he pai kia homai ki nga Maori tenei pooti rua. I kiia ma te Tiriti o Waitangi ka iwi kotahi ai nga Maori me nga Pakeha, e kore e nui atu te mana o te Pakeha i te mana ote Maori; ko tenei, ko nga ture e mahia ana i roto i tenei Whare he ture ia e whakaiti ana i nga Maori, e whakaiti iho ana hoki i to ratou mana ito te mea e tika ana. Ko te take tena o nga raruraru i rarua ai a Aotearoa. Ko nga Maori katoa —nga mea e tautoko ana me nga mea e whakahe ana kite Kawanatanga—e kite tahi ana kua iti iho to ratou mana, to nga Maori. Ite tukunga mai o nga mema Maori tuatahi kite Whare, a Paratene, a. Tareha, me etahi atu, i kiia he mea patipati ia na te Kawanatanga i nga Maori, a e pera ana hoki tana whak&aro. Na te whawhai i tenei motu i tukua mai ai nga Maori kite "Whare ; tetahi, na te mea kaore i whakapono te nuinga o te iwi Maori ki nga ture e mahia ana e te Paremete. E tino whakahe anaia kinga kupu a etahi mema e ki nei he nui rawa te mana kei nga Maori. I mahara ia tera te mema mo te Uawhiti mete mema mo Waikouaiti e tautoko i tenei tikanga; tera e pai raua kia hoatu i etahi tikanga pai ki nga Maori, no te mea he reo raua no nga Maori—he Maori uru ki te rouru etahi Maori oto raua takiwa; ko tenei kua kite ia e' whakahe ana raua ki tenei tikanga kua tukua mai nei e te Tauta, ehara hoki a te Tauta i te reo no nga Maori, mete liihana hoki, no te mea he' Pakeha nana ia i pooti mai. Haere ai ano hoki aua mema e korero nei ia ki roto ki o raua hoa Maori tono haere ai kia tukua mai ki a raua o ratou pooti;

inaianei kua uru mai nei aua mema kite Whare katahi raua ka whakahe kite pooti Maori. Me wha'katu i tenei Pire hei ture ki tana wbakaaro. Ko te tikanga pdoti kei roto i taua Pire, kei nga Maori tonu ano inaianei. E mea ana nga tangata e wnakahe ana ki tenei Pire me kore tenei pooti rua, engari me whakanui nga mema Maori kia nui ake he mema. Ki te mea ko to ratou whakaaro tena ka koa ia me he meaka tiihia e ratou kite pukapuka ta ratou ■whakaaetanga ki taua tikanga, me tuhi i taua ahiahi ano kia whakapono ai ia. Kite kore, ka mohio ia kite cikanga ina tukua mai te Pire hei whakanui i nga mema Maori, tera ratou. e whakahe. E kore ia e whakaroa ite Whare; heoi tana kupu, e kore e tika kia whakaiti i te mana o nga Maori, no te mea ko ratou nga tangata tuatahi o Niu Tirani. Heoi, no te 27th Hepetema ka panuitia tuatorutia taua Pire. [Na, mo te kupu a Taiaroa eki nei ia he maha nga take pooti kei te Pakeha, e tika ana kia whakamarama matou i te tikanga kia mohio ai o matou hoa Maori kaore te Pakeha e whiwhi pooti ana ki runga ki ia take ki ia take e korero nei a Taiaroa; engari e tika ana te tangata kite pooti kotahi tonu ki runga ki tetahi ki tetahi ranei o aua take, kaore i runga i ia take i ia take.]

Weitebei, 2 o Oketopa, 1878. TE IWI O NGAITAHLtf. I runga ite kupu a Taiaroa, i kiia, Me whakatakoto kite aroaro o tenei "Whare te korero ote hui a Ngaitahu kite Minita Maori i Kaiapoi i nga marama o. Mei o Hune, 187S, ame ta kite perehi taua korero. TE PUKAPUKA A MAKE. Puta ana te kupu a Taiaeoa, i penei, " Hei te Taitei, te 3 o Oketopa, ka noho a Komiti katoa tenei "WTiare kite whakaaro ki tetahi korero hei tuku ki a -te Kawana, he mea inoi ki a ia kia whakahautia e ia kia whakanohoia kia £SOO ki nga pukapuka o nga moni e whakapaua ana i te koroni, hei moni utu ia kia whakamaoritia ai te pukapuka a te Make mo nga tikanga Maori o te "Waipounama." Mea ana iai puaki i ia tenei kupu he hiahia nona kia ai he moni e taea ai te whakamaori mete perehi i taua pukapuka kite reo Maori. I puta ano i mua ai te kupu whakaae a te Whare ki Runga kia mahia taua mea. Ahakoa i whakaaetia taua mea e te Kaunihera i era tau e toru e wha kua pahemo ake nei, kaore rawa ano i whakaritea he tikanga e hohoro ai te mahi.i taua mahi." Ehara ite mea tikanga kore taua pukapuka a Make. He nui nga korero kei roto i taua pukapuka e tika ana kia mohiotia e nga Maori. E mea ana iakia kaua te Whare e whakakore i tana kupu, no te mea he nui te tika kite iwi o tenei mea kite mea ka whakaaetia. I tonoa tera kai-whaka-maori o te Kaunihera kia whakamaoritia taua pukapuka, engari kaore ia e mohio ana kite mahinga a taua tangata. I tonoa hoki te kai-whakamaori omuri iho o taua tangata kia whakamaoritia taua pukapuka ; otira kaore i kitea e mahia ana. Ko te take tenei. i tono ai ia kia whakaritea etahi moni hei utu i tetahi tangata kia whakamaoritia taua pukapuka.

Mea ana te Hthaita mana eui kite tikanga o taua mea i mua mai o te Taitei, ara ko te ra ia i kiia kia korerotia taua mea. Heoi, tukua ana te roanga o taua korero mo tetahi ra!