Ko Ihaka Whanga i nehua ki Tarapaekea i te 17 o Tihema kua taha nei (ara he tanumanga tawhito no nga Maori kei te Mahia). Na te te Rev. Hone Pohatu, te minita Maori o taua takiwa, i whakahaere te karakia ote nehunga. Ko taua kaumatua i nehua ki ta te hoia tikanga hei whakanui i tona ingoa. He tokomaha te hunga pupuhi i runga i te tanumanga, ara ko ona tangata toa nei i whai tonu i muri i a ia i tona oranga kite riri iaia e awhina ana i ona hoa Pakeha. Ko nga Pakeha i iho e ia hei kai-whaka-haere i ana rawa i muri i a ia, ara ko Penara raua ko Waaka, i tae ano kite tanumanga, mete katoa atu Hoki o nga Pakeha o taua takiwa, na te aroha ratou i kawe kia kite ratou i nga mahinga whakamutunga ki runga ki to ratou hoa toa, ngawari hoki, i manaakitia nuitia nei e ratou i te ao nei.
Ko Hori Karaka Tawhiti, o Hokianga, kua tu hei mema ino te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-Raki, ko Hoani Nahe, o Hauraki, mo te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-jßato, ko Karaitiana Takamoana mo te Takiwa Rawhiti. Kahore ano matou kia ata rongo kite nui o nga tangata i pooti mo tetahi mo tetahi. Ko Taiaroa kua tu mo te Takiwa kite Tonga, kaore hoki he tangata i tauwhaawhai ki a ia.
Te kupu waea, i patua mai i Nepia, e ki ana i ua tonu nga ra katoa i taua takiwa i muri mai o te Batapu, te 16 o nga ra o te marama, —"Ka tirohia atu i nga hiwi i runga ake o te taone o.Nepia e ngaro katoa ana te whenua ite wai; ano lie moana nui tonu te ahua. Kua kore e puta te tangata ki a Miani, ki Tarateera (kei Tutaekuri). Kua kino nga maara kai. Tera e nui te mate o nga taonga. Kua tanuku nui nga pari kei te taone o Nepia. Kua pakaru nga whare e toru i te Hekipiri Rori, potapota noa ana." He nui te pouri o nga kupu-waea mai o Nepia. He mea tango mai enei kei raro nei no te Ixvingini JPoihi nupepa:— 21 o Hanuere. Kai te nui tonu te ua, kaore hoki e ahua mao. Nui atu nga waipuke i to te tau 1867. He nui nga taonga i mate i waenganui o nga taone 0 Tarateera o Miani. He poti te ara ote tangata. 1 piki nga tangata ki nga papa o runga rawa o nga whare noho ai, ara i te wahi ora mo ratou i te wai; tiki ai he kai ma ratou-i runga poti. E rua nga kotiro Pakeha e noho ana i te tahataha 6 Ngaruroro i te ata nei, he tanuku anake te tahataha, ka taka tetahi ki rote wai ; i whatoro atu te ringa o tetahi kite hop u, kia toia mai ki uta, katahi hoki ia ka taka atu ano, riro atu ana taua tokorua kite moana nui, mate atu ana. Ko te arawhata hoki, kua tata nei te oti te hanga, i riro ite wai; ahe nui te rawa a nga kai-hauga, a Makee raua ko IMonatiti, i ngaro i runga ite rironga o taua arawhata. Ko te rerewe kua kati mai i tetahi wahi e ono maero te pamamao atu i te taone, kua kore e haerea. Nui atu i te wMtu te kau nga tangata i hui kite kainga o nga Tohunga Katorika, ara te wahi ora mo ratou. Ko te arawhata i Omahu me tera i te Pakipaki kua riro i te wai. E whakamao ana te ua, engari mao rawa ake kua nui nga rawa me nga taonga i mate. Ko nga piriti o te rori tawhito ma Tarateera kua riro, kotahi hoki o te ara hou kua riro. Kua kore e puta te tangata. He mano tini nga eka o te whenua i ngaro i te wai. Ko t'e piriti o te rerewe i Waitangi e tu ngarue noa ana. He maha nga tieni o te rerewe ite taone o Karaiwi i keria e te wai o Ngaruroro, a pakaru ana. Kua kore te tangata e puta ite taha kite tonga o Paanatana (he taone). Ko te waea kua hinga ite taha kite Wairoa, ki "Waipawa hoki. Kua kore e haere te Meera. He wai katoa te ara ki Taupo ite taha ki runga o Petane. (Ko te piriti i Waitangi kua pakaru rawa i muri nei.) 24 o Hanuere. He nui te mate o te rawa i te waipuke i Turanga ite wiki'kua taha nei. Te kau ma waru nga Pakeha i ngaro rawa o ratou kainga i te wai, me nga hipi, nga kau, me a ratou mea katoa. He hawhe rawa o nga hipi a tetahi Pakeha (a Te Moiterei) i ngaro rawa. Kotahi rau e riroa te kau nga tangata i hui ki nga Paparikauta, kite wahi ora mo ratou. Ko te Rohi, te kai-tiaki o te teihana a te Urena, i riro i te wai, a e xnaharatia ana kua mate ia. X keria haeretia ete wai tetahi awa hou, haere mai i te roto wai-maori tika tonu ma roto i nga pukepuke onepu, puta tonu atu kite moana. Ko te nupepa o reira eki ana kia maha nga tau e mate ai taua takiwa i tenei waipuke. Kua tino whakarawakoretia etahi o nga Pakeha, kua kino nga maara katoa, kua he nga mahi hokohoko, nga aha katoa atu.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18760125.2.27
Bibliographic details
Waka Maori, Volume 12, Issue 2, 25 January 1876, Page 19
Word Count
915Untitled Waka Maori, Volume 12, Issue 2, 25 January 1876, Page 19
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in