TE PUKE KI HIKURANGI.

Puke ki Hikurangi, Issue 25, 6 November 1905, Page 1

TE PUKE KI HIKURANGI.

Pitopito korero na nga Ruanuku o Hawaiki.

I tetahi takiwa o Hawaiki nui a Ruamatua, e noho ana enei iwi me ona hapu, a Ngaati te Rapuwai, a Ngaati Manowai, a Ngaati Parauri, a Ngaati Parerautao me era atu ingoa hapu o ratau, ko te tino ingoa o taua takiwa ko Whaingaroa, ko nga Pa tino nui o aua iwi, ko Marau, ko Whakaori, ko Waiputaputa ko nga tino Rangatira o aua iwi o aua Pa hoki, ko Puhiwhanake, ko Puhiwhakaawe, ko Tutakahinahina, ko Matapara, ko Mokinokino me era atu c raro iho i enei Rangatira. Na ko nga tauranga hiinga Ika ite moana, ko nga ingoa ano o ratau Pa nunui ra, ko Marau, ko Whakaori, ko Waiputaputa. Na, ka tae te rongo kia Ngaati Kopeka, kia Ngaati Tuwhenua me o ratau rangatira, a Korokihau, a Pokingahau, a Pokipoki, kite nui o te ika e mate ana o nga tauranga Ika i kia ake nei, mete nui o te Kai ote tahataba inoana o taua takiwa, mete nui ote kiore ote marae o taua takiwa. Ka mea a Korokihau, a Pokingahau, a Pokipoki, kia tikina kia tangohia aua tauranga Ika, me nga Pua Manu mete whenua o Whaingaroa hei kainga mo ratau; ka whakaaetia e o ratau iwi i kiia ake nei, ka tae mai te taua a Korokihau me ona hoa ki Marau ka tahuri a Marau, ka tahuri a Whakaori a W T aiputaputa ka riro te nuinga o Whaingaroa i te taua a Korokihau ma, ka mate a te Huataki, tetahi o nga rangatira o te taha kia Ngaati Rapuwai i konei. Na, ka whakatika ano te taua a Mokinokino a Tutakahinahina me etahi atu kite ngaki ite mate o ratau, mete rironga o ratau Pa, o ratau tauranga Ika mete mate o te Huataki. Ka whawhai, a, ka hinga ano te taua a Ngaati Rapuwai i konei ia Korokihau, ka mate a Mokinokino i konei a Tutakangahau, ka aranga tenei matenga i konei, ko te Paparoa ko to te tuatahi ra tona ingoa ko te Rara a Whatiri, he ingoa no te Tamahine a Korokihau, ka tino oti atu a Whaingaroa te riro i konei ia Ngaati Kopeka ia Ngaati Tuwhenua. Ka tae ki tetahi wa, ka tipu nga tamariki rangatira o aua iwi o Ngaati Kopeka o Ngaati Tuwhenua, ka mahia nga waka hoehoe he maha, ka mahia hoki te waka o Turahia ■o Whatonga me etahi atu o ratau e 40 ka

oti nga waka nei ; ka totoia kite moana ki te hoehoe, ia ratau e hoehoe ana ka pnta tetahi hau ipa inai i uta, ka aia nga waka hoehoe o te hanga tamariki rangatira nei ki waho o te moana nui, a, ka u etahi ki uta, ka ngaro te waka ia Turahui me ona hoa e 40 i runga, ka roa e tere ha rj ro ana ite moana, ka puta te kobu moana, ka tino ngaro te tuawhenua o Hawaiki ia ratau. he maha nga po nga awatea i pera ai te kohu, ka innrama te moana, ka ki tea atu tetahi motu e tu mai ana i mua i te ihu o to ratau wtka, n, ka hoe atu ratau ka tae atu ki uta, kaore he tangata i kitea e ratau, ko roa ka kitea e ratau tokorua nga tangata taane tokotoru nga wahine, ka hopukia e ratau ka mau, ka pataia mehemea kei whea nga iwi o tera raotu. ka ki atu kei uta o tetahi awa, me haere ratau ki reira, ka ki atu a Turahui e koi patna matau, ka ki atu nga tangata ra kaore ratau e patu, katahi ka haere ka tae kite ti no huinga ote tangata, ka noho i reira, kaore i roa ka tae atu te karere a te ranga:ini tino nui o taua motu kia haere atu kite kainga o taua rangatira o Rangiatea, ka haere ratau, me nga tangata o tera waahi ka tae ratau kite ara, ka ki atu to ratau rangatira kia Turahui ka mate koutou, ko taua tangata kaore e p:il kia noho te tangata iwi ke i runga i tenei motu, ka patupatna kia mate ka pa te pouri nui kia Turahui me ona hoa, me to ratau rangatira e haere nei ratau. Na, ka tae atu ratau, ka patai mai a Rangiatea kia Turahui i haere mai koutou l whea, ka ki atu a Turahui, ka kite ake koe i te ra e haere mai ra, i haere mai niatau i reira, he i\vi matau no te Rawhiti. Katahi te iwi nei me to ratau rangatira a Rangiatea ka wehi nui rawa atu to ratau wehi, ka karangatia ki roto i tc whare, ka noho i reira katahi a Rangtatea ka tu mai ki runga ka ki mai kia Turahui ratau ko ona hoa ra, ko koutou he iwi no to matau atua, koia to matau atua ko te ra, katahi a Turahui ka mohio koia ano ratau i ora ai. Na, ka whakamoea a Turahui kite fcamahine a Rangiatea kia Tapu Te Ariki, ka moe hoki a Kupe ia Aparangi, he tokomaha ratau i moemoe wahine i reira. Na, i muri i* te rironga mai ra o Turahui ma i te hau, ka haere nga kai kimi ia Turahui ma, pau nga waahi katoa o Hawaiki te kimi haere, a waho ite moana tae atu Ki nga motu o Hawaiki i waho i te moana e kimi ana, kore rawa i kitea. Na, katahi ka huibuia nga tino Tohunga o Hawaiki, ka pataia nga atua, mehemea kei te ora a Turahui ma. Na, ka whakaatu nga atua, kei te ora a Turahui ma, engari kei tawhiti, ka pataia, mehemea era e hoki mai ki Hawaiki, ka mea nga atua ae, era ano e tae mai.

Ka whakaaro te papa o Tnrahui kia tukua te mokai manu Piphvharauroa nei, kia haere kite kimi i tona ar.ki ia Turahui, ka tukua a te Kawa ki nga Tohunga kia karakiatia. kia tukua hoki ki nga atua, ma ratau e whakataki kite motu kei reira ra a Turahui ma, ka oti te main e nga Tohunga a te Kawa te manu ra. ka tukua kia rere, ka rere te manu nei a tne tonu atu ki Rangiatea koi ara te ingoa o taua motu, mete ingoa ote rangatira o taua motu, ko Rangiatea. Ka tan ate Kawa ki rimga ite ihi o te whare noho ai, ka noho te manu nei a te Kawa, ka tangi te tamaiti a Turahui, ka puta a Turahui ki waho whakahaereere ai i tona iainaiti, ka titiro atu kite moana i haere mai ai ratan, ka whanake te aroha ia Turahui ki Hawaiki, katangi ia. ia Turahui e tangi ana, ka puta mai a Tapu Te Ariki tona wahine rokohanga mai e tangi ana a Turahui, ka mea atu te wahine eTu he aha koe i tangi ai ? ka mea mai a Turahui, eharahe aroha noa ake kite tamaiti e tangi nei, kite ra e ura mai ra, te wa ki taku kainga, koia ahau i aroha ai tangi tonu ake nei au. Na, ka Langi iho te manu nei i runga i te ihi o te whare, e Tu, ka oho nga tokorua nei kite reo ote manu ra, tiro ake ai a Turahui na he manu, a, he Lnpiwharauroa, mohio tonu ake ko tona mokai ko te Kawa, ka karanga ake a Turahui ko te Kawa koe, ka rere iho te manu nei ka tau ki runga i nga ringa o Turahui, katahi ka nui te waha o Turahui kite tangi ka rongo katoa mai etahi tangata whenua kite tangi o Turahui, ka pouri ka haere mai kia kite, mehemea he aha te take i tangi ai a Turahui i te nui o te pirangi kite pai o Turahui, me ona hoa katoa, ka haere katoa mai hoki ona hoa kia rongo i te take i tangi ai a Turahui, no te tirohanga mai e noho atu ana i roto i nga ringa o tona ariki, ka mea atu ona hoa ki nga tangata he manu ko te Kawa, he mokai whangai na Turahui i Hawaiki. Na, ka tino nui te tangi a Turahui ratau ko ona hoa aKe o Hawaiki kite ope mai o Hawaiki kia te Kawa, a, no Turahui ratau ko ona hoa te tangi kia te Kawa, ka tangi noa atu hoki o ratau taokete, o ratau hungarei,'me o ratau hoahoa o Rangiatea ake, ka mutu te tangi ka herea e Turahui te tau, he mea tiponapona hei whakaatu i tona whakapapa, ka whakamaua te aho tatai ra kite kafcii o te Kawa, ka tukua kia rere, ka rere a te Kawa, ka titiro atu ratau kite aronga ote rere a te Kawa ka mohio ratau koi ara te aronga ki to ratau kainga. Katahi a Turahui ka whakahau ki ona hoa ake o Hawaiki, kia whakapaia to ratau waka. Na, ka whakaatu a Turahui kia Rangiatea ki tona hungarei mete iwi nui tonu o

Kangiatea e hoki ana ratau, me a ratau wahine, inea ratau tamariki Ui Hawaiki, ka whakaaetia e Rangiatea te hoki mai o Turahui me ona hoa, me a ratau wahine, me a ratau tamariki. Na, ka mea mai a Kangiatea kia Turahui, me mau e koe be tangata wahine, taane hoki hei pononga mo taku tamahine, me aku mokopuna, kia 50 walr.ne kia 50 taane kia 50 nga kuri hei whaereere whakatipu kai ma aku mokopuna, ka tukua mai e rua nga waka nunui. Na, i te rangi i maun mai ai nga waka. ka poroporoaki mai a Kangiatea kia Turahui, kia Hape, kia Tuarangi, kia Whatonga, kia Apaiteihonga, Kia Ip-.ipuiterangi me era atu o taua -10, nga hoa o Turalmi. Nan mai haere e tae koutou ki Hawaiki ki rua he tohu ma koutou ki au, kia ora atu ai taku ngakau ka u aku mokopuna ki uta ki tua whenua. Ka ui atu a Whatonga he aha he tohu ki a koe e Kangi, ka mea atu a Rangiatea, kia kotahi e koe. Kura Haupo kia kotahi Kura Hauawatea, ka whakaae atu a Whatonga, ka haere mai te heke o Turahui me ona hoa, me a ratau wahine, me a ratau tamariki, me a ratau pononga taane. wahine, me nga kuri ra hoki, ka tae ki tetahi moutere i waho mai o Hawaiki ko Moutoa te ingoa, ka u nga waka nei ki reira. Ka kitea mai e te tangata whenua o uta o Hawaiki; ka mea atu a te Kahui papa o Turahui ki etahi tangata tikina tirohia te ope ra, akuanei pea ko te iwi i ngaro nei, meheinea ko Turahui ratau ko ona hoa, me noho mai ratau i kona kia hui mai nga iwi o Hawaiki, kia kotahi ai te kitenga ia ratau. Ka tae te tangata patni. ka kiia mai e Turahui ko ra tau tera, a, ka whakaaetia mai hoki te kupu o uta, kia tatan kia hui mai nga iwi o Hawaiki ki Pungatoroa, ka haere atu ai ratau. Ka hui katoa mai nga iwi o Hawaiki ki Pungatoroa, katahi ka tonoa mai kia haeiv at i ki uta, ka tae atu ka kawea te ope nei ki runga i te tuahu pure ai, ka miuu, katahi ano ka wbakaritea te poroporcaki mai a liangiatea kia Whatonga ma, kia rua nga tohu ki a ia o to ratau unga mai ki uta, ka tukua ko te Kura Haua watea i taua wa. no taua p:> ka tukua ko te Kura Haupo, ka rnutu enei mahi a ratau. katahi ano ia haere kite marae o te iwi tangi ai, heoi ano.