PANUITANGA.

Puke ki Hikurangi, Issue 8, 14 June 1899, Page 7

PANUITANGA.

He korero whakaatu i nga tikanga mete ahua o nga Maori o mua. Ko ate Turei te 20 o nga ra o nga ra o Hune nei, i te 8 o nga haora i te ahiahi, ka tu te hui wkakarongo korero ki roto i te Pariha Hooro (Palace Kail) Ivereitaone, i na ka Kauwkautia e te Rauhi (Rev. AY. Rouse,) ona Matauranga i nga abua me nga tjkanga o nga Maori o mua, ara o tera atipuranga.

Kaati he kupu atu tenei na te "Puke Ki Hikurangi," ki nga I«'i, ki nga Hapu o roto ite rohe potae o Wairarapa, kia haere mai kite whakarongo ki tenei Kaumatua o tatau ka tika hoki tatau ngaMaori kite whakapiki i a ia, notemea he maha ona tau e whakaako ana ite Iwi Maori i tona tamarikitanga, he whakaatu atu hoki kia koutou, kua tae mai te powhiri a etahi o ona hoa o Ahiteria kia haere atu ki reira Kauwhau ai i nga tikangao te Maori o mua kia ratau,a ko nga monio te Hui ka tu nei ki konei, hei utu i tona haerenga ki reira, heoi ko nga Maori ngakau aroha rue haramai kite whakarongo ki a ia, he whakahau atu hoki ki nga Tamariki o te Peene o Hikurangi kia tae mai i taua po hei whakapiki i taua Kaumatua. "TePuke Ki Hikurangi." Wairarapa Waimaori.

Rangitahuahua. Whare-Komiti. Mei 26 1899. Ki Te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi." E hoa tena koe, me nga Kaumatua hapai i to tatau taonga ia "Te Puke Ki Hikurangi," E whangai nei i nga taringa kia rongo me nga kanohi kia kite, ite ngakau kia matau ki nga rongo korero, e ahu mai ana i te Ita kite Weeta, i te Tonga kite Hauauru, i nga mea o te Rangi, me nga raea o te Whenua; Otira kua korero te tuhituhi; E korero mai ana tena rangi tena rangi, e whakaatu mai ana tena po, tena po. Kia tau te aroha kia tatau katoa, a te Matua, a te Tama, a te Wairua. E hoa e te Etita, man e uta atu enei kupu ki runga ki to tatau Maunga Teitei, ara, kia "Hikurangi," hei kawe atu i tenei rongo korero, ara mo tetahi Aitua i pa ki aku tamariki tokorua, i te ahiahi o te Ratapu kua hori a ke nei, te ono onga haora, koia tenei. I te ahiahi o taua ra ka tae atu matau ko aku tamariki tokorima. me ta ratau Kaata ano, me o ratau Hoiho ano ki tetahi kokorutanga atahua, o to matau Poraka Whenua, ara o Ruatangata, e huaina ana te Ingoa o taua kokcrutanga ko Turi Whatiwhati, a i to matau taenga atu ki taua waahi hei moenga mo matau, katahi ka haere tokorua o aua Tai-Tamariki kite titiro i tetahi waahi whai kakano, e noho ia ana e te manu, ko te roa, ara ko te pamamao atu o taua waahi e haere nei raua, e rua maero, i te mea ka timata ta raua haere ka rite kite 4 o nga haora, katahi aua Tai-Tamariki ka haere, ka tae pea kite kofcahi maero, ka mea atu tetahi, e me hoki taua, ka mea mai ano te tuakana kaore me haere tonu taua kua tata atu hoki taua, ka mea atu ano te taina, e hoa kua kore pea he kakano, he manu hoki, otira tera tetahi ahua Aitua kua pa mai kite taina, mete ahua wehi, hei aha ma te tuakana, heoi tae ana raua i te hawhc paahi o te rima haora, i te koata kite ono, ka tutaki ki aua Tai-Ta-mariki, tetahi Kau riri, wero, kino atu te haere mai o taua Kararehe patu tangata nei, katahi te taina ka mea atu ka mate taua, ka mea te tuakana hei aha, ki a manawanui ma te kaha ka ora, ma te wehi ka mate ta ua, katahi raua ka tahuri kite riri, kore rawa taua Kararehe i hoki atu i a raua, katahi raua ka oma, hawhe maero ka piki raua i te hiwi teitei, tae atu pea kite rima rau putu taua puke te teitei, ka eke raua ka piki ake ano taua Kau ka eke, ka heke ano raua, ka heke ano, ka tae ki raro ko tetahi awa kari e waru putu te hohonu, e ono putu te whanui, ka rere te Hoiho o te tuakana, i te mea kua tae pea kite whitu o nga haora o te po, tino kaha atu te rere a te Hoiho whiti atu, muri tata mai ko te taina ka peke atu ano i taua awa ka pai ano te rere, i muri tata tonu mai taua Nanakia e rere atu ana, e rua tiini pea ki muri, katahi ano ka haere i te papa tika, katahi ka whakapaua te haere o te Hoiho o te taina, ka mea atu ano te tuakana, ata haere kei hinga. Ka kite taua Nanakia katahi hoki ka hapainga'ake toona hiawero, hei wepu mo toona tinana, ki a kaha ai ki te >vhai i a ana tangata, katahi ano taua Kararehe nei ka whakamatau ki a tata atu ana haona hei tuki i a ana hoa riri, katahi ano ka nukuhia ta raua haere, mete mea nei, e rua tekau tiini te tawhiti, na, kua tae raua kite Huhi Harakeke, e puta atu ai kite huanui i haere atu ai ta ratau Kaata, kua ngaro raua kua raruraru hoki taua Nanakia i te nui o. etahi atu, Kararehe. Heoi ano, katahi auo raua ka mihi ki a raua mete haere tupato ano, ka tae raua kite waahi i tu ai ta ratau,Kaata,,ka.tu raua ka whakata, ka

roa katahi raua ka piki i te hiwi ka eke raua ki runga me to raua whakaaro ano, ka tae raua ki runga tonu ake i a matau, ko etahi o aua Tai-tamariki, kei raro hoki to matau kainga ite hiwi kei roto i te motu, katahi raua ka karanga iho, E, ko te Whakaariki, kua mate maua, kapa atu taaku maioha, haere mai e tamama, haere wairua mai, haere mate mai, ko aku mihi at.u tenei ki a aku Tamariki, hua noa tera kua noho atu taua Nanakia. E timata ake ana raua kite korero, kua rongo rawa matau kite tangi haere mai o taua Nanakia, kaore i rua meneti kua kite tonu ake ngaai maua, kua rere au kite pu pine, katahi matau ko aku Tamariki ka marara noa atu ki runga i nga Rakau, i te wehi i nga haona ano he kokoi, no te kitenga ito matau ahi ka wehi taua Nanakia, me mutu nga whakamarama i konei kei hoha te Kai-Ta. Kaati e nga hoa tuku korero mai ki nga Marae, o tatau Motu e rua o Aotearoa mete Waipounamu, he hanga whakaaroha tenei tu Aitua, ki a haere i te rima maero, piki heke, rauna haere, mete haere ite po, heoi ra na te waimarie i ora ai. M. K. K. Raiigitakoru. Wirihana Karanga. Pera Te Waru. Waruiti Karanga. Hoori Patene. Tawhana Paengatai.

Pipiriki Mei 19/99. Kia Tawhiro tena koe. E hoa kua kite au i to panui mea iti nei, e takai ana i roto i "Te Puke" he whakaatu mai nan i te marama mo te ra i mutu ai te rere mai o "Te Puke" ki au, eki mai nei ano tetahi kupu au, kite hiahia ano au ki te Pepa me tono atu ano, me to ki mai kia tukua atu eau tooku aroha mo to taiau taonga. E hoa kei te mihi iho au ki o kupu katoa. E hoa kaore he mutunga mai mo tooku hiahia kite tango i "Te Puke" heoi ano te kai whakamutu, ko te kore e tae tika mai o te Pepa kiau, i etahi marama, kotahi putanga mai, kaore e puta mai i etahi marama. Mo te ritenga o te utu, ko te take ote roa, ko te kore oota Poutapeta o Pipiriki nei, mehemea kaore i hanga he Ture e " Te Puke" kua tukua atu e au he pane Kuini nga mea mama, he £1 0 0 ke te mea tika mo te tuku atu, maku e tuku ata me tae ki waenganui ake nei. Heoi ano na to hoa. Rerekura Te Rangiwhakaekea.

Te Waikiekie. Mei 28th 1899. Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," e hoa tena koe, man e tuku atu to maua hiahia ki roto i to tatau "Puke," ko to maua hiahia kia tahuri nga Tamariki, kite whakaatu i tetahi Komiti hei whakahaere i etahi-ngahau penei, me tenei ka tu nei i te 22 o H[une, 1899. hei mahi moni hei ara mo tatau ki nga Motu o Hawaiki, ara, kia mohiotia tera tatau e whiwhi kite moni rahi, katahi ka whiriwhiri i nga tangata mo taua haere. Te mahi ma aua tangata he haka Maori, he putu Pooro, mete Peene Maori ano me etahi atu ngahau, ki ta maua mohio tera noa atu e whiwhi moni i nga Taone Pakcha o reira, kite haka i nga po, rae te purei putu pooro i nga awatea, a, he mea nui tenei ki ta maua mohio iho, he tuatahitanga no te Iwi Maori o Niu Tireni te haere kia kite i te waahi i haere mai ai o tatau Tipuna, eai hoki kite korero a o tatau Kaumatua, kaati ka whia ra rau tau o te haerenga mai o tatau Tipuna i rei v a, kaore ano o ratau Uri kia tae noa ki reira, kaati hei tuatahi rawa tenei mehemea ka tika tenei wawata, heoi e hoa ina e nga Tai-tamariki, o ia waahi o ia wahi o tatau Motu, tirohia mai te mea nei, mehemea tera e whaipainga, ki ta maua mobio kite kaha nga tamariki, t<";ra noa atu e taea, Heoi ano, Na c hoa pono. W. E. Turei, R. Ukiuki.

He rongo korero no nga Nupepa Pakeha. Ko Wiwi he Iwi kaha i enei tau maha ka taha ki muri, he nui te tangata, no roto i enei tau ka kitea e te Kawanatanga c taua Iwi, kite penei tonu te waiho noa iho i taua mate nui, tera e heke a Wiwi ki raro, ko te whakahaere a taua Iwi i mua ake nei, hei te marenatauga ano ka whaaki te taane mete Wahine i a raua tamariki, kite ki raua, kotahi e rua e toru ranei, kaati ano, ko to raua kaha tera kite tiaki, engari tokoono te mutunga iho, kai te kaha o nga matua kite

whangai te tikanga mo nga tamariki, no naianei no te ahunga o te Kawanatanga o taua Iwi kite rapu hoia, ka kitea tera e iti haere nga hoia i tera whakahaere, katahi ka tukua e te Kawanatanga tana panui, he mea hanga ano pea kite Ture, kite neke ake nga tamariki a te tangata i te tokoono, ka riro in a te Kawanatanga, era e whangai, ahakoa tokoono atu hoki. Ta matau whakaaro, katahi ka tipu ano tera Iwi ki runga i te whakahaere a tona matua. Tena e te Iwi Maori, whakarongo ki nga tohutohu a tou matua,, ka ngaro te kaute o te Iwi Maori. "Te Puke."

Hamoa. He mea tango mai ite Niu Tireni Taima Nupepa. No te 19 o nga ra o Aperira nei, ka huihui nga Komihana o nga mana e torn, i tae atu kia Mariatoa me Tamaahi, e whakaae ana a Mariatoa ki nga tikanga e oti i tenei hui, ahakoa whakakorea tona Kiingitanga, no te ra tuarua ka tonoa a Matawha kia haere mai ki runga kite Manuao Patia o Marikena, ka eke a Matawha me ana Rangatira katoa ki runga i te Patia Manuao o Marikena, ka puta te kupu a Matawha, ka pera hoki ia me ta Mariatoa kupu, ka tautoko ia i te whakatau a nga Komihana, me tana whakaae hoki kia tukua atu ana pu ki nga Komihana, no te 28 o nga ra ka puta te kupu a nga Komihana, e kore rawa ratau e whakaae ko Matawha be Kiingi, no te 27 o nga ra ka puta te whakatu a Matawha, ko Maarua te Wahine hei tukunga atu ma tona Iwi ia ratau pu ki nga Komihana, no te 31 o nga ra ka tukua atu nga pu kotahi mano e warn rau ki nga Komihana, ka mauria ki runga ite Patia Maiuo, kua mutu te rnahi a nga Komihana ki Hamoa, kua pau katoa te tuhituhi nga korero a nga taha e rua a nga Komihana, engari kaore ano i puta te t.no whakatau, kia tae rano kite aroaro o nga mana e toru, hei reira mohiotia ai, ka hoki atu nga Komihana i te tima tuatahi ki o ratau takiwa, ko nga Manuao, kua taki hokihoki ki o ratau Teihana, kua hoki ano te ahua o nga Iwi o Hamoa ki to ratau tu o mua, kun pai noa iho. Ka pai kia mau le rongo a o tatau whanaunga i runga i tj mahi pai a nga Komihana o nga mana e toru, kia ora nga Komihana, kia ora nga Rangatira me nga Iwi o Hamoa. "Te Puke." Kahure E Tau Te Hke, Ki Nga Kai-Maiii 0 Te "Puke," Me To Tatau Nupepa Mo Nga Whakaaro, Anga Rangatira Taane, Wahink, E Tukua Mai Ana Kia Pan u iti a E "Te Puke Ki HiK.np.ANGi," Otira Kia Tupato Ano Koutou, Kaua Nga Korero Kino. MARAMA-TAKA 0 TE "PUKE." Ko nga ra enei hei putanga atu mo te Pepa, 1 roto i te marama, a, pau noa tenei tau, ko nga ra hei taenga atu ki o koutou Kainga kaore te "Puke" e mohio, engari te poohitanga atu i konei, e mohiotia ana, koia e whai ake nei:— Hune. Wenerei, 14, Kite Paraire, -30. Hurae. Hatarei, 15, Kite Mane 31. Akuhata. Turei, 15, Kite Wenerei, 30. Hepetema. Paraire, 15, Kite Hatarei, 30. Oketopa. Mane, 16, Kite Turei, 31. Noema. Wenerei, 15, Kite Wenerei, 30. Tihema. Paraire, 15, Kite Hatarei, 30. TAUIRA POTO. ONGA TURE OTENEI PEPA. (Ture 1.) Ko te utu mo te Pepa o "Te Puke Ki Hikurangi" i te tau 10/ hereni. (Tube 2-) Kite tono mai ite Nupepa, me penei te ahua o te Ingoa ki vvaho o te kawa. Ki Te Etita. "0 Te Puke Ki Bikurangi." Box 20 Grey town Wairarapa. (Tube 3.) Kite iuku moni mai koutou, ko te Tauira ano tena i runga ake nei, hei nga moni Poutapeta anake. (Ture 4.) E rua putanga o te Pepa i roto i te marama. Na Te Etita o "Te Pake Ki Hikurangi."