TE PUKE KI HIKURANGI. [PEREHI.] KEREITAONE HANUERI 24th 1899.

Puke ki Hikurangi, Issue 23, 24 January 1899, Page 2

TE PUKE KI HIKURANGI. [PEREHI.] KEREITAONE HANUERI 24th 1899.

He tau hôu te tau he mihi hôu te mihi. E nga Iwi, e nga Hapu, e nga huihuinga tangata o runga i te Ikaroa a Maui, e tenei tai e tera tai, e te tai whakarunga e te tai whakararo, e Koro nia, e Kui ina, e Tama ma e Hine ma, tena ra koutou katoa, nga taane nga wahine, me nga Tamariki, kia ora koutou katoa i roto i te tau o to tatou Ariki 1899. Me hoake te whakamoemiti, mete whakawhetai ki te-Ariki, ki to tatou matua i te rangi nana nei tatou i hiiri mo te ra o te whakaoranga - aua e ruarua te ngakau, te ngakau ruarua, to- * na rite kei te ngaru o te moana e puhia haere tia ana e te hau, engarj kia riterite te hari, kia kotahi te whakaaro, kia kotahi te aroha, huihuia nga ngakau i runga i te whakaaro kotahi. Kaati iho te mihi. He whakamarama atu tenei kia koutou katoa, kua mutu katoa nga korero o te Paremata* kua pau kotoa te perehi, a r katahi ano a koutou reta ka panuitia ka whai ruuma hpki te pepa. Heoi ka Inoi atu ano au kia koutou, kia tukua mai a kontou whakaaro me a koutou kupu korero, kia haria haeretia e ahau ki nga pito e wha o tatau Motu, Jcaua nga kupu taratara, e tau ai he pouritanga ki te, ngakau o te tangata, engari nga kupu pai e tan ai be rangimarie mete ngakau mahaki mete ngakau tatu, koi ana aku e hiahia ana kia tukua mai e koutou. Nga Eaumatua Taane, Wahine, me nga Tai-tainariki, titiromai ki to koutou taonga, awhinatia, thanaakitia e koutou, i runga i te . whakaaro kotahi, e kore e. ruri.raw&ake nga kupu kia kouteu, no te meahepokenga koutou no te matauranga ki nga kupu, me nga ritenga maha, heoi ano taku he whakamaharahara •atu kia koutou e kore e tika maku koutou e whakamaharah.ara engari ma. koutou tionu e - whakaaro iho, he" mea whai na koutou hei

taonga mo koutou Ma kaha kite awhina. Heoi hei lktaei inutu iho ai nga kupu kia koutou kifc ora koutou' katoa. Na T. Benata. . Kai-whakahaere o te. "Puke Ki Hikurangi.

Porotiitawhaa • ' '; Oietopa 15/10/98. Ka mate a Hohaia Te Pahau te tahi tino kau jmatua Rangatira o tenei Iwi o Ngaati. Raukawa ko ona tau e9O te kati, ktta kaumatua noa atu ia i te Hororiga o Mokoia. i Eptorua, ia Ngapuhi, hei tohu tena/mo tona kaumatuatanga, tae ana mai ki tona Matenga,na e hga Whanaunga, .e ona .Tuahine,' me ana Tamanki, me ana Mokopnna, e noho maina i te na wahi ite wahi o nga Motu nei, mihi mai ra kotffcou i kona, kia ia ktfa wehe ■ atu i tenei ao, kua tae ia ki tera ao, ki ona, inatua Tupuna, mete Iwi ntd tonu i raro i te Whenua, he kaumatua ia. I tuturu tonu kite hapai i ngaritenga ote Whakapono. me tona pai kite manaaki tangata, mete hapartonu i ona Hapu.' A he Minita Karakia.ia no te Hani Mihingare, timata mai tona Minitatanga. ite 1848 kite tau 1892 ka mutu tona kite ite Pukapuka, katahi ka tahuri kite ako i ana taniariki, me ona Iramutu, ko ana kupu enei. Whakarongo mai ete Whanau. e tata ana toku taima e ngaro atu'ai ia kou'tou e mahue ake ai koutou ia au ki tenei ao kia manaaki kite tangata kia pai te whakahae're ia koutou i muri ia au, te mea nui, mania tetahi Whare n\o koutou i au ano e titiro atu nei, kia tere ta koutou mahi kia hohoro te oti. Kra kite ano au ite obinga, ka mutu ana kupu, niahia ana e tana whanau te Whare,ka tata te oti ka mate nei ia, ko taua Whare he Whare nui, he tuhituhi nga Heke, te tohu, ko te tohu tenei o tona matenga, ko tona Whare i muri i a ia, ko tona Whakapapa te nei ko Tainui te Waka, ko Hoturoa te tangata. Ko Hoturqa. " Hotuhope.. " "Ko Ue. " Eaka. " Kakati. " Tawhao. " Turongo j| Mahinarangf. " Raukawa. " Eereahu. " Kinohaku. " Tangaroakino. " Te Uruopewa. " Maihi. " Pareunuora. " Matau. " Puauea. " Parehikanga. " Kaingariui. •' Te Pahau || Kapu. " Hohaia Te Pahau. Ko te Arawa te Waka ko nga Toroirangi te tangata'ko tenei ara ano te nei ona. " Rongokako. " Tamatea. " Kahungunu. '• Kahukuranui. " Rongomaipapa. '• Uenukukopako. " Kiritai, " Hineaupounamu. " Paneunuora jl Ngatokpwavu. " Matau Parekawhai. " Puanea |J Te Rehunga. " Parehikanga. •' Kainganui. " Te Pahau. " Hohaia Te Pahau. ■ "' Raukawa |j .Mahinarangi " Whakatere. ' S Pautu.' " Huriraroa. " Te'Ahiroa. " TeAwa. i; Te Ngue. " Haehaekuku. '• Te Hakunga. " Kapuraukura || Pahau. '• Hohaia Te Pahau. Muri iho ia Whakatere, ko Takihiku. " Takihiku. " Tamatehura. '*" Huita ; 6. " Hae. " Ngatokowaru ]|-Pareunu. " Matau || Parekawhai.. " Paanea || Te Rehunga. " Parehikanga.

. " Kaiuganui. " Te Pahau || Kapu. " Hohaia Te Pahau. Kaati iho i enei kei hoha a te "Puke £i4likurangi. Kia orate Etita tena koe. '•" U. H. T:'^Vhataupoko:Nuhaka. Noema 4th 1898. Kia Porakau Maika, Etita o "Te Pake Ki Hikurangi." ' " Tena koe, me ou haa mahi i to tatau 3?aonga; ina te Atua koutou eawhina eivghakakaha kite mahi inga mahi paimotelwienoho nei i runga i te Whenua, hei whakamarama i nga mahi e heke iho nei i mua i o tatou aroaro, beoi, e hoa e Purakau Etita me tuku mai "Te Puke'ki Hikurangi" pepa kia an mo te tan; maku ano e tuku atu te tekau hereni 10/- hei utu mq te pepa. Heoi na to hba. Ihaka Whaanga.

Opepe Taupo. Noema 15 1898, Kia Purakau Maika." ~ ~ E hoa tena koutou ko to Komiti whiriwhrri te noho mai na i runga i to tatau waka: ara, ite "Pake Ki Hikurangi," i te koroua kaha kite tuku ia ana korero ki ana tamariki tokorua, ara ki Aotearoa mete Waipounamu. E ki ana te kupu a enei tangata e Tautoko ana raua ite kupu a nga tangata matauranga e ki nei, ko te moni a te Kawanatanga ta ratau e pai ana, kaore ratau e pai ana ki nga matauranga Maori e whakahaere nei i runga ite mea kaore he' taunga iho o a te Maori tikanga, no reira e hoa ma ka titiro ahau ki nga korero a nga tangata tokorua nei, e Tautoko nei, he tika a raua korero, ina hoki me titiro tonu iho e tatau e nga tangata ware, kai te mate . rawa tatau i tenei [wi ite rangatira, me titiro i ana koutou, kua.nui ke atu nga rangatira kite whai i te pua-ate-roku kia riro i a ia kia riro i a ia, heoi kua kite a tinana iho ahau ia te "Puke Ki Hikurangi," kua riro ite tahi o nga rangatira o Ngaati Kahungunu taua pua ate-roku, no konei e hca ma ka mutu taku whakarongo ki nga korero a nga tangata, e haere mai ana nga korero whakawai, na te mea ko ahau kai runga toriu ahau ite oha ao tatau Tupuna e noho ana, ara Ite "Tiriti 0 Waitangi," katahi, kote mana motuhake karua; ko nga tangata whakawhiti ki "Ingafangi ka toru, koi nei anake nga take e mau ana i roto i o oku whakaaro, na te mea e whai ana toku ngakau ki enei take kia whakaotitia tonutia i a Ngapuhi, ka tu mai nei i nga ra o Maehe i te 1899, na te mea kai taua marama kai taua tau te tukua atu ai e ahau te Ota o nga inoni i whakahaua kia kohia mo te Kirihipi a Opepe tangata nei, heoi kai pouri mai e hoa ma ki nei kupu korero, heoi ano tukua atu kia haere kite rauna i enei Mofcu e rua. Raarangi Wiremu. Opepe Taupo. Noema 15 1898. Kia Purakau Maika. E hoa tena koutou, *heoi te mihi, he kupu atu kia koe kite 'pau tenei tau kotahi 189 H me tuku mai ano "kia.hau to te tau kotahi 1899 kia baa, kaua rawa koe e wareware. haunga te tikanga mp te aruhe, ma te koroua ana, kai te takiwa tonu e mate ai te koropa na ite hia kai i nga marama te 12, hai kona hoatu ai e ahau, cona komeke aruhe, a mehemea kite tangi mai te koroua • na ki tetahi aruhe mana i roto ite 6 marama maku e tuku atu he aruhe koata ma ana,, kite tangi mai ano te koroua na ki tetahiarulje ma ana o rota o tetahi one marama; katahi ka whakapaua atu te aruhe ma te koroua na, e whakapai ana ahau i taku kitenga iho ite korero a te koroua nei, e ki nei kaore ia e pai kite aruhe maanga, engari te aruhe toitu tonu hai kai maku, e tautoko ana ahau i tenei kupu a tenei %oroua tangi aruhe, heoi ano. Na Raurangi Wireinu.

Oruru. Noeina 18 1898. Ki-TeEtita "0 Te Puke Ki Hikurangi." E pa tena ra koe. Katahi ano au ka ara ake i te moe, kua kite au kua ngaro etahi o aga -vyhetu whakamarama o tenei awa-a-wai o Waipawa. Kaikonaewaewaeroahaereana whakahokia mai ki o ratou whawharmi takoto ai, ko koe e Tuta Nihoniho me hold mai

koe ki taau Awheawhe Kokopu Papakiuma, ki nga taheke wai I whakatau a-kitia e toou Tipuna e te Atau ki Patotara, ki Kaitangata ki nga Koko tataki.o Matahiia ki Haukoma, ki Tau Maungaaruhe o Tua-whaka-rere, kia tata.«iko£,ki taau Papa-parengo ki Rimu-ma-a-we, e he te riro ma nga Kehe Katirimu o Kaimoho e ngaure, kia noho hoki koe i roto i ou Hapu ia Mamoi raua ko te Awemapara, ara, i raro i taku mana, me koe ho~i e Paratene Ngata, me hoki koe, kite Riu-o-hine-waiapu, ki nga waahi i whakatauaki ai toou Tipuna a Umuariki, e rua nga Tao-a-porou-hikao, iau anake Tutuokura Tutumatai ka apititia e Kautaharua Tipuna o Tamati Tautuhi, E ia taua tahi, ka utua ano e Umuariki, E kaati mai koe i era o nga rapa o a taua Taiaha i Maraehara i Tereirua, kaati me hoki mai kcrua ko Tautuhi, ki nga waahi iakorua kite kai i nga Tuna Kokopuruao ote Kauanga ite Aratakahia, ki Tereirua hoki, ki ta korua Papa-parengo ki Mata-i-ka-ro, kai te kainga-noatia e nga tangata ware o te Pohutu, ko koe e Tuta Tamati me hoki mai koe kite tiaki inga wai Whanariki whakaonge kai a tou Tipuna ate Ua-a-te awha, ki Tangirari, ki Otama-ko-rapa, kite Pokai-naonao kite ana o Kuna-ana-a-ia, ki nga waain I whakapae mokomoko a.'Katuarehe i nga Wairua o Tai-o-tangata, kite tiaki ano hoki i nga Papaka o te Whatunui, o nga waahi i to koiua Tipuna. ko Kingi Tarapehu, ara ia te Ipumoho, me koe ano hoki e Taare Mete, me hoki mai koe ki toou kainga kite Mahia, kia tata ai koe kite Tunutunu ParapaWeera ma an, ko te mea hoki tena e rawe kia koe na, kaati noa te porearea kite touo pooti uiou, kaore koe etu ehara hoki koe i te tangata e rawe ana mo taua tiinga. Me koe hoki e Maika, me hoki koe kite Wairoa, kite kai Mango hapu mau, ko toou tino waiu hoki tena o tua whakarere, kaati noa te patu i ou pona kite haere i nga Taku-tai-roa tono pooti ai mou kaore koe e tata. Heoi naku na to koutou hoa. Whakaaitua Tawhiti._ Na Wiremu Hopihona Winiata. Rangatira 0 Te Awemapara. Karioi. Noema 7th 1898. . Kia Purakau Maika, Etita o "Te Puke Ki Hikurangi." Tena koe ma te kaha rawa koe e tiaki, tae atu kia Tamahau, me Niniwa-kite-rangi, e hoa e Purakau, tenei aku kupu torutoru nei hei uta atu ki runga i to tatou Puke, mau ka whiu atu kaore kau he ritenga, ko koe ano hoki te Arikro to Maunga, mau ka aroha mai e pai ana. Tenei e nga Iwi kua kite iho i te whakataki korero a to tatou Whanaunga a Mangakakahia, tau whakataki ra ete tangata mohio puta ana te maramatanga ki tua o te Kohamu e hoa toku tirohanga i tenei Panui tiaho ana te maramatanga ki oku kanohi, toku ngakau ano he awa wai e rere ana, puta ana te aroha ia au kite pai ote whakataki korero a tenei tangata e kiini nei i te ora mo te Iwi Maori, e tamia nei enga Ture huhua a te Pakeha, mehemea e huihui ana te whakaaro o nga tangata matau penei i ta Mangakahia, e hoa ma ki taku mohio kua whiwhi ke tatou kite waimarie o a ratou whakahaere, ko tenei kaore e rite o ratou whakaaro, tena enga Iwi ki ia koutou mohio, he aha te take i kore ai e huihui o ratou whakaaro, na e hoa ma me whakaatu ahau i taku i mohio ai he moni te mea na ana i wehewehe o ratou whakaaro Tena e nga Tangata m.itauhuihuia o koutou kaha ka apiti ki to Mangakahia, e to nei i tona Waka, i waenga ite onepu. Heoi ena kupu ka huri ake kite Patai a "Te Puke Ki Hikurangi," mo te Pihopa, mete Tangata mohio he pakeke taua patai au note mea koina te wahi, kaore i taea e to tatou Tupuna e Horomona, nga whakaaro ote tangata kite kotiro, kaati na to patai ka tohi ahau i nga whakaaro, o tena Pakeha, E hoa e te Puke, e penei ana te patai ate Pakeha kite Pihopa, tena e pehea ana aku whakaaro ia taua e tu nei na. Koia nei taku utu e whakahawea ana tona ngakau kite Pihopa, kua iti iho te Atua ite Pihopa kua nui atu koia, koi ana taku utu e hara ite mea kia rite waiho ma koutou ma nga tangata matau e utu tana patai. E oku hoa Wahine tena koutou nga Komiti, nga Mema, kia ora tonu Koutou, ma te Pono koutou e tiaki i runga i to koutou kaha kite awhina inga mahi a to tatou kaumatua a Meiha Keepa Te Rangihiwinui.

Heoi na ta koutou ponouga iti rawa i raro ite ra. Na Matarena, Paroto, Whakaheirangi. Matangarara. Noeina 7/11/98. Kite Etita. 0 "Te Puke Ki Hikurangi." E hoa tena koe me tou whare katoa, ma nga mahi tika tatou e tiaki, kaati te rnihi na e nga Iwi, e nga Hapu o Aotearoa mete Waipounamu, he taonga nui tenei na tatou a "Te Puke Ki Hikurangi," mana e harihari nga korero ki nga Marae o Aotearoa me te Waipounamu, katahi tatou ka kite iho ite ora mo te raiwira, a i te mate ranei e pa ana kite raiwira, a hei whakaatu hoki kia tatou i nga Ture e mahia ana ete Paremata o te Koroni o Niu Tireni. Na e nga Iwi e nga Hapu ko to te Pakeha ora tonu'tenei, ma tenei taonga tonu e marama ai tenei Iwi te Pakeha, ki nga tikanga katoa, na e hoa ma kaore i ea a te "Puke Ki Hikurangi," 10/- hereni mo te tau, heoi ra he tautoko kau atu ito tatou taonga, ko taku whakairi tenei i to tatou taonga kia tiketike kai pangia e nga rarunga i mua i o tatou aroaro, heoi mau e uta atu enei kupu hei hari atu ma te "Puke Ki Hikurangi". Na te Ari. Maku e tuku atu te utu mo te Pepa nei 10 o nga ra o Pepuere 1899, ina karangatia e koutou te moai e tika ana hei utu ma te tangata. Pourewa Raata. Noema 21 1898. Kia Purakau Maika. Etita "0 Te Puke Ki Hikurangi." E hoa tena koe me to Komiti katoa, ara, nga kai hautu o tena waka, e hoa kia ora koutou katoa i kona, ma te kaihanga tatau e tiaki, e manaaki, kia roa ai o tatau ra ki tenei ao, kaati ena kupu, he inoi atu tenei naku ki a koe kia tukua mai e koe te Potiki na k:a au mo te tau. maku e tuku atu te kai majana mehemea e hia ranei nga kai ma ana mo te tau, maku e tuku atu i roto i nga ra o Tihema ina tae mai te Pepa kia au, kaati kite tuku mai koe me penei te tuhi ki waho ite Pepa Kia H. Tukino Te Ahunga. Tewhake Moawhango. Kaati tena, e hoa mehemea kei a koe auo tetahi Pepa o te nama 18 o te putanga i mahue akenei, me tuku mai ano tena kia au, he pai no nga korero o roto, kaati ko te aiea i kite ai au, he tangata k? naana, kaati kua haehaea e ana tamariki, kaati kia ora koe me to Koiniti. Heoi ano na to pononga iti rawa. Tukino Hakopa Te Ahunga. Tauna Moawhango. Otama Kuaotunu. Noema 22 189 S. Kia Purakau Maika. E hoa tena koe me o hoa mahi tahi, tena ra koutou, kaati te mihi, ka tu te kupu, e hoa e taku hoa ingoa kore i roto i te Pepa nama IS wharangi 6 tena koe, e hoa e mau nei to panui mo tetahi whakaoranga tupapaku, e hoa e ingoa kore. kei pDbehe koe kote whakaoranga tena mo ake tonu atu kaore eng.iri kei te rangi te Atua, kei a ia te whakaoranga mau tonu mo ake tonu atu, mo nga tangita e whakarongo ana ki tona reo e karanga tonu mai nei ia ki nga tangata katoa tirohia Matin 11. rarangi 28. 29. 30? Kaati tena, e taku hoa ingoa kore, mau e rapu i roto i nga karaipiture, kei kona e takoto ana nga whakaoranga tika, ko taau e panui nei he whakaoranga mo tenei ao anake, kaore mo tcra ao atu kaati. Kia Purakau Maika, e hoa uta ina atu kite waka enei utanga, hei hari atu ki nga marae maha, mehemea ra e pai ana e nei utanga, tukua atu. Heoi ano na to hoa. Pene Paiura. Poroutawhao. Noema 25 189 S. Ki Te Etita "0 TePuke Ki Hikurangi." Tena koe me o hoa mahi i ta tatou taonga ia te Puke, Tenei tana hua miro ka tukua atu mo te ono marama kua hori nei, ame tuku mai ano te Pepa kia at, mo te tau maku ano e tuku atu te tekau hereni, ka mutu na to koutou hoa a'roha. H. T. Wbataupoko. Rewiini Poufcapeta.

» Maungapohatu. Noema 26 1898. Kia Purakau Maika. Etita "0 Te Puke Ki-Hikurangi." E hoa tena ra koe me tou Komiti katoa, tae noa-kitowhare, e.hseite m*i nei.nga tangi a te manu meroiti nei a te Horirerire, taaku whakarite i tenei manu, he tohu tau taua manu, ina te whakatauki, "I hea koe ite tangihanga o te Horireri," kaore e ngaro te tau pai, te tau kino, mete tau kai, te tau kore kai. Heoi aku whakamarama ite ahua o taua manu. E hoa e Purakau Maika, Tukua mai te manu meroiti nei kia au, kia rere mai ki Maungapohatu Te Whaiti Rotorua taihoa e hoatu te 10 hereni mo te tau. Heoi na tohoa aroha. Na Tukua Te Rangi Tutakangahau. Te Whaiti-Nui-A-Toi Noema 25 1898. Kia Purakau. Etita "0 Te PukeKi Hikuranga." E noho maina koe i Papawai mete Iwi, me to taua Matua me Tamahau, e koro tena koe i raro i te ata whai a te Ariki, i tc rangi, heoi te mihi. tukua mai he Pepa kia au, ara, nga korero ote . tunga ote Kotahitanga tae noa kite Paahitanga ate Paremata i etahi kupu ats Komiti i Poneke, taku kainga kei tenei paihau o te Ika a Maui, tuhia mai hoki te tukn atu ite tekau hereni, ite mea he tawhiti kite Tari Waea, i Rotorua e6O maero he Tari Meera kei konei te Whaiti: Karatia Rotorua, engari taihoa kia kite hereni i tenei takiwa mate atu i te kai, no reira kei te riro te hereni i te kai, mate atu matou, kia kite ka tuku atu ai. Heoi. Na Te Tuhi Pihopa Taumutu. I tae atu ano au ki Poneke ki to korua vhare ko to Tamahine noho ai, hei Tuahine tohoa e mate ra i reira i. te tau i paahitia ai te robe o Tuhoe. Piriniha Hotera. Poneke. Noema 30 189 S. Ki Te Etita "0 Te Puke Ki Hikurangi. Tena koe. He tono atu tenei naku kia koe kia tukua mai e koe te Pepa na ki au, me tirriata mai i te nama tuatahi, i puta ai nga korero otc Komiti whakahaere i te Poari, me nga whakatikatika, ahakoa kua puta mai taua kape he aha koa kei kona ano pea tetahi kape e takoto ana. E pirangi rawa ana au kia tae mai te ra kape, tae atu ki nga mea katoa o muri atu, ara, kia kotahi tau. Taihoa e tuku atu te uereni, mo tenei wiki ake e tu mai nei me tuku mai kia au i konei, kia haere au ki toku kainga ka whakaaturia atu e au, kia tukua ake ki reira, ara, me penei— Hiraka Te Rango. Princess Hotel Wellington. Opitonu East Coromandel. Tiherna 7th 1898. Ki. te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,'' Ehoa tena koe ara kouto'u koou hoa mahi e mahi maina inga Tikanga 0 to tatau motu i wehewehea nei kia 2 nga Ingoa e kiia nei ko Aotearoa mete Waipounamu _ tena ra koutou ma te Atua tatou e manaaki e tiaki i roto i nga kino o tenei Ao mate mate, kaati ra Inoi atu ki to tatou matua ite Rangi e ho mai nui nei kite katoa, kahore hoki a ana tawai, kaati i konei ko taaku Inoi tena i runga i te Ingoa o to tatou Ariki o Ihu Karaiti (Amene.) Ehoa tukua tonutia mai a "Te Puke,'" kia haere mai kia au e hoa i roa ai taaku tuku atu i te kapa nei he nui no tooku mate c 8 rawa oku marama e tokoto ana a katahi ano au ka pai ake. Heoi ano. Na to mokai Rautao Hoani. Tuparoa. Tiherna 10/12/98. Kite Etita o "TeTuke Ki Hikurangi." Tena koe, i roto inga manaakitang.i maha ate Iwi ia koe, i noho tonu ai hoki koe, te tae mai kio matou takiwa whakaatu ai inga, korero oto tatou Motu o Nui Tireni, kaati e hoa he mea atu naku kia koe ki kaua e whakatikia to tatou matua a "Te Puke Ki Hikurangi,'* kite kai ma ana, ara, kia kai ia

i te ata i te tina i te hapa hoki, hei mea tena e pumau tonu ai ia te mau i tenei taonga nui, ara, mo to ki e ki ake nei, ka whakakorea te 3mete 6 marama, te puta ote Pepa kinga Iwi e tono pera ana mai ite Pepa, engari anake te tau, otira arohaina nga tu tangata pera e noho nei'ratou i roto inga pouritanga maha o tenei Ao. Tenei kua kite iho inga korero mote ahua ote Pire e mahia mai nei enga tangata tautoko, ite Pire i Poneke, he tangata ano o matou kei reira e mahi ana, a, kaore matou i te mohio keite mahi ranei inga mea hei painga mote Iwi Maori, kaore ranei otira me ki ake e au kaore, engari kei te whai tonu i te tika mote tangata kotahi kaore mote Iwi, mehemea hoki e penei ana mete Heuheu e korero nei, te kaha te uaua te manawanui kite u tonu ona whakaaro kite Iwi Maori, ara kia whakakorea■ aiu tenei Pire Poari kaore he ora mote Iwi Maori i roto i tenei Pire Poari, e tono nei nga tangata tautoko i taua Pire ka paahitia, ara, a Paratene, a Tuta Nihoniho, menga tangata mohio e noho mai nei ratou i Poneke, mote taha kite Tai-Ra-whiti, ta.ana ratou ite aroaro ote Pirimia e mea ana kia paahitia taua Pire mote TaiUawhiti anake, mete ki ano kaore te Iwi Maori, engari kore rawa he kaupapa mo te ora ote Iwi Maori i whakaatutia kite aroaro o taua Pirimia, hoi ano te tino kupu kote ki penei kaore te Iwi Maori, he aha te ki ai ka paahitia tenei Pire, kaore tatou nga tangata whakahaere ake i tenei Pire, ara, ana rnatauranga e mahi maina i taua Pire, kaore te Iwi Maori, engari ka ki penei au kite paahi tenei Pire, katahi ano te Iwi Maori, ka tino kite i tenei mea ite mate, ara, o ratou Whenua, kei te ora nga Whenua o Ngaati Porou kei te whakatiputipu ratou i runga, io ratou Whenua ma tenei Poari anake e whiwhi ai te Maori kite mate whawhatitata, ko o matou tangata mohio matauranga ko Tuta me Paratene. kua teka' l . tau, engaro ana ia matou heoi ano o ran a tinana e kite ana matou inainei e korero ana i roto ito tatou Pepa kaore te Iwi Maori, i te Poari mei penei pea te kaha mete Heuheu, e ki nei ia kite paahi tenei Pire Ka mate te Iwi Maori, nui atu taku mini kia koe e te Heuheu e mea ana au, ko tau ke te mea tika, kite waiho hei ki penei kaore te Iwi Maori, porohea mai e koe a Tuta ma hei awbina ia koe me kore te Iwi Maori e whiwhi i te ora, he tokomaha matou e whawhakahc ana kite Pire Poari me onu tangata utu. Na Wiremu R. Kerchi. Whangapoua. Noeina 20th IS9H. Kite Etitu. 0 "Te Puke Ki Rikurangi" E hoa tena koe mete Iwi katoa i kona, a na aku korero he mea tuku atu naku kia pannitia e koe, mo runga i te patai a taku hoa Honore Rangatira a Tamai»vhakakiteaterangi i panuitia e te pepa nauia 1G o te Puke, '"l penei ana kupu, e aku hoa tata i rotoite aroha tenei an tae atu ki toku waiaia kai te whakaaro noaiho kite Pire ate Kawanatanga ara oku whakaaro penei ko e whea rarangi o taua Pire hei painga ki nga Iwi Maori, e noho nei i Aotearoa ui'e te Waipounamu, e whakaritea nei e nga tangata matau a kai te pewhea hoki te titiro a nga Rangatira whakaaro nui, ki enei take e whakaatu nei etahi rarangi o te Pire. (1.) Kia rahuitia nga morehu whenua (2) kia mutu te Kooti. (3.) Kia mutu nga roia, (4) kia mutu nga kai whakahaere. (5.) Kia mutu nga Ateha, (6) kaore lie reiti ki runga i nga whenua, he take nui he take pai enei take o taua Pire. Ki taku ki tuturu kaore kau he painga kai ko atu i enei take. E hoa e Tamaiwhakakitea tena koe koutou ko taua whanaunga i tena taknva o tatou, kia ora koutou me matou hoki i konei, he morehu katoa tatau he putanga i roto i nga aitua maha tae mai ana ki tenei aitua e haku nei tatau. E hoa na to patai ahau nei i korero atu ai ka rua nga nupem.o te Puke i ai taua patai au, mo etahi o nga take i roto ite Pire Poari, kua whakararangitia ra eau i runga ake nei, i mea koe mo aua take kaore kau he painga kai ko atu whakatuturu ana koe i to whakaaro, ko ena hei tikanga hei pai mo tatau, e whakaatu ana koe kia whai atu ai etahi utu tangata ki aua pai kua kitea na e koe. Na e hoa ka eke taku korero mo runga ite

take tuatahi, e mea ana koe he pai ki au kaore kau he rahui i roto i taua Pire i ona tikanga ranei, tena i ana titiro mai, i te wa e tukua ai e koe to whenua kite Poari, ka mahia ete Poari tetahi Tiiti whaimana nui, ka haina koe i to Ingoa ki roto, he tukunga atu nau i te mana katoa i nga tikanga, me nga mahi katoa o runga o taua Whenua ou kite Poari ka rehitatia taua Tiiti, heoi ano kaore ou mana au tikanga ki taua Whenua, kite hiahia koe ki tetahi Rakau Kobatu ranei, mau i runga i taua Whenua ou i tukua atu ra e koe kite Poari, me haere ra ano koe kite Poari tono ai, kite pokanoa koe ka hamenetia ka hinga koe, e korero ana ahau i enei mea kei roto i taua Pire Poari ka kitea ai, ae he whenua rahui £no aua Whenua ina tukua kite Poari. I te mea kua riro ra nga mana o to Whenua i te Poari, koia te take i kaha ai te Poari ki te mokete ito Whenua kite Kawanatanga e rima £5,000 mano pauna e tangohia mai mo te wahanga kotahi o te motu i te tau, i runga i tena kua rua nga ringa kite pupuri ito Whenua, ka riro mai rate rima mano pauna ite Poari, ka utua nga mema ote Poari ki etahi o aua moni i te tau, ka tonoa e te Poari he kai Ruuri hei tapatapahi i nga Whenua katoa i roto i te wahanga kotahi o te motu e takoto ra to Whenua, ka Ruuritia nga Rori, me nga Piriti mete Raina ote Rerewe, ka whakapaua taua rima mano i moketetia ra ki ki enei mahi katoa, kite kore eea nga mahi kei te tau i muri iho ka tango ano te Poari i tetahi rima mano pauna, ko nga Whenua i Ruuritia ra i tapntapahia ka tukua e te Poari kite Makete, ka retia mo nga tau e whi.i ranei e 21, e 31 ranei, ka riro aua . Whenua i nga kai tango reti, ka tokotoru nga ringaringa ka pa ki runga i to Whenua, ko koe ka tokowha, i runga i enei tikanga kua korerotia nei eau ka ki tonu ranei koe he Whenua Rahui era, whakarongo mai ki tenei kupu te Rahui na o tatou Tipuna, tuku iho tae mai ana kia tatou, i kite tonu aku kanohi i aku matua e pou ana i te pou ki runga i te Whenua no ratou ake te Whenua, Ka kiia e ratou lie Rahui taua pou ra mo nga kai o to ratou Whenua, kei haere pokanoa tc tangata kite mahi poua ai taua tu pou ki nga waahi o taua Whenua e kitea ana ete tangata, mehemea he Aruhe te kai e Rahuitia ra ka hutia he ran Aruhe, ka here ki runga i taua pou, mehemea he tutu, ara he tupakihi ka herea ano he tupakihi, mehemea no nga kai o te Moana ka tikina he Rimu Moana. Na e hoa ka takoto ke tau Rahui ka takoto ke te Rahui a o taua Tipuna i takea mai ai tenei Ingoa te Rahui, mo te take tuarua, kaore te°Kooti i kore ko to Ingoa anake i mahue, ko te Kooti ko nga mahi a taua Kooti i riro katoa i te Poari, kaore nga Ateha i kore, koi ana nga Maori tokorna i uru ai ki roto i te Poari, ko te Ingoa Ateha kaore i whakahuatia, ko nga Roia me nga Kai-wha-kahaere he mea kotahi raua, kaore au i kite i roto i taua Pire Poari e arai ana nga tangata penei, mo nga Taake me nga Reiti, me aha hoki e Taaketia ai e Reititia ai hoki, kei te mahi ke-atu ra hoki aua Whenua i te pai i te ora i te Rangatiratanga mo te Kawanatanga me ana kai mahi, kei roto ra hoki i'o ratou ringa nga Whenua katoa, kotahi ano" te waahi iti nei i toe iho kia koe koto Ingoa i roto i te pnkapuka a te Poari e whakamahara ana he hea tou kei taua Whenua, kei te Poari te tikanga ki tc hoatu, he aha ranei te rahi o te moni reti e puta mai mau i te tau i te aha ranei, e rua nga take >i roto i taua Pire kaore pea koe i ata titiro, he mea ata waiho ano ranei nau, kei whai huarahi atu mo nga whakahe a etahi tangata mo etahi o take, i kiia nei e koe kaore he pai i ko atu he ahua pouri hoki pea tetahi nou note turakanga i taua P.re katoa ia tatou i Papawai, e hoa he nui nga waahi o taua Pire hei ata whakamaramatanga maku i te kino o taua Pire engari he roa, take tuatahi, I tera e haina ai koei te Tiiti, tuku i nga rnana katoa me nga tikanga me nga mahi katoa oto Whenua kite Poari, kaore e taea te tuhi ki roto i taua Tiiti a te Poari te whakaritenga o te maha o nga moni reti o to Whenua ,e.homai mau, take tuarua kaore te Poari e kaha kite tuhi ki roto i taua Tiiti, i te ra i te marama ranei i tau ranei hei whakaputanga mai ma taua Poari i te moni reti kia koe, ko enei nga take nunui i roto i nga Tiiti katoa, kia mohio rawa te tangata nona te Whenua kite rahi ote moni retime te ra hei putanga mai mo taua mom ka tuhi ai i tana Ingoa.

Ko te take o enei kupu i kore ai e taeae te Poari te iuhi ki roto i te Tiiti tuku atu i aua Whenua kia ratou, e hara ia ratou nga mom hei uta i nga reti, te rua kaore ratou e mohio ana a whea ratou whiwhi ai i nga moni utu reti, te torn kaore ratou e mohio ana ko wai nga Pakeha hei nohonoho i aua Whenua e puta mai ai he mcni reti kia ratou, te wha, kaore te Poari e mohio ka toe ranei nga moni reti i te utu utunga ki nga wahanga e rua o te tuatahi, no te mea i ki taua Ture Poari, ki ta putanga moni reti kite Poari me utu e te Poari ki nga wahanga e toru, tuatahi hei utu i nga kai mahi, tuarua hei utu i nga mokete i nga Ruuri me nga whakapainga o nga \fhenua, tuatoru hei utu ki nga tangata Maori no ratou te Whenua, ma te nohonohoia anaketia o aua Whenua e te Pakeha e whai moni ai te Poari, kite kore e noho ia aua Whenua e te Pakeha heoi ano ka takoto noa iho aua Whenua i roto ite ringa ote Poari, e kore e hoki mai ki nga Maori tap noa ki nga tan e 42, kite kore he moni ate Poari hei utu i nga moni i moketetia ra nga Whenua kite Kawanatanga, heoi ano ka riro atu aua Whenua, kaore e taea e nga Maori no ratou nga Whenua te kimi he Ture hoi whakahoki mai,.heoi ka pari te Ihu. Hei konei mutu ai taku whakamarama ite utu mo to patai mehemea kaore i ea to patai me ata whakaata e koe, ka korero ai taua i runga tonu i te Pire Poari. Na to hoa H. Maagakania Pirimia. .Ki nga tangata katoa e tuku panui nei, he tika te Poari me nga tangata e ki ana he mana kore te "Tiriti 0 Waitangi," i te Hui i Kohiniarama me haere kite Hui i Pewhairangi a te 15 o Maehe 1899. Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi, '* tena koe me tou honore, koutcu tahi ko hoa mahi i to tatau taonga, a, me to Komiti hoki. a, me to koutou Karoua me Morehu Tamahau, me tana Mokopuna me Niniwa Heremaia, taku Inoi atu kite Atua ora kia to hungia tatau tahi, e ia ake ake amine, kaati jike enei kupu. E pai ana te kupu a "Te Puke," e ki ake nei kia rupeke rawa nga korero o Poneke. ka uru ai, etahi atu, tuarua onga kupu a ''Te Puke," kia mama atu te tuku atu 1 onga tikiti, a nga mea etata ana te tutuki, e "'iV Puke," ka pai te puta mai o to reo, hengawari, ka tika koe, e tan toko ana au i to kupu e hara ite mea e tika ana tenei va hei tukunga atu maaku ita aku tautoko, ara moni kaati i taku ngakau nui ake kite tautoko i nga kupu ato tatau taonga, ka tukua atu e au te moni, i mua noa maio te tau, maaku. heoi ano ena kupu. E Inoi ana ahau kite honore kororia, o te Komiti whiriwhiri mo nga tikanga onga Ture o to tatau taonga, he hiahia nooku mo taku reta tuatahi, kia topu tona putanga. me to muri nei, kia topu tona putanga onga wharangi, timata ite 1 tae kite 12, e rangi me putanga ke tetahi me putanga ke tetahi. e rangi ko taku hiahia nui ko to muri nei kia terete puta, i marama katoa hoki etahi o to" mua ito muri nei no reira kite pai koutou kite whakakore rawa. atu ito mua, ko to muri nei e whakaputa e pai ana, i te tai alalia onga mahi, a, ite kapi hoki o te ra kia koutou te tikanga, kite tae atu tenei reta me whakaatu mai kia mohio ai ahau kua tae atu. me whawhao mai ki "Te Puke," tuatahi o te putanga mai ite nama 20, kite watea koa e tika ai tenei kupu kia koutou te tikanga, kaati aku kupu kia ora kia ora tatau katoa ma te Atua tatau e tiaki, na to koutou pononga i roto ite whakapono, kia Karaiti Ihu. te Tama ora tonu a te Atua, ake Amine. Na H. T. Teipu. Takapau. H. B. Tiheina 9 1898. Mohaka. Tihema 12 1898. Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," tena ra koe kia ora koe, tenei ka tukua atu he moni mo roto i te tau i te ono marama te kau ma ono hereni, ka tukua atu e au kia koe, heoi ano naku. - !Na lehu Kupa Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," he whakamarama kia koe, kua tae mai tc riititi kia au otel3 te ra, mo te 10 hereni, ko aku Ingoa kei pohehe koe, Takaanui, T. P. Tarakawa, H. T. Teipututu, Tarakawa, Hohaia, Tamaoho, Tarakawa, mo "Te

Puke," kia kotohi ano ki toku Ingoa. Takapau. •Tihema-16 1898. Waipawa. Noema 8 1898. Kia Purakau e hoa tena ra koe, otira koutou katoa, ko nga tangata o roto o tou Whare, ma te Atua koe e tiaki heoi te niihi *itu kia koe, -e hoa' he Inoi atu tenei naku kia koe kia tu,kua mai e koe ta tatou pepa kia rere mai kiau, ara, "Te Puke Ki Hikurangi," kia tae mai ra kiau ka tuku atu ai te moni, e rite ana mo te tern marama, e hoa tukua mai ta tatou nupepa, kia tae mai kiau i roto ano i nga ra o tenei marama. kua tae atu ano taku reta tono atu ki ta tatou pepa, kaati kaore pea koe i kite i taua reta aku he he pea no taku reta, ara, no te poutapeta na reira pea koe i kore ai e kite i taua reta aku heoi e hoa tukua mai te nupepa kiau he nui no toku pirangi kia kite au i nga korero o tena tai, heoi tena ra koutou katoa katoa tukua mai ki "Waipawa nei. Na Rukiruki Eraihia. Otama. Kuaotunn. Tihema 18 1898. Kia Purakau Maika e hoa tena koe he patai te take i tuhi atu ai kia whakaniaramatia e koe nga Pepa i tukua mai e koe kia hau i runga i te mea e wha anake kua tae mai kia ahau nga nama o aua Pepa, tuatahi 15 16 17 18 kei whea te nama 19 20 e hoa i roto i te panui e ki ana e rua putanga i te marama na reira ma hara tonu ahau e ono Pepa i te toru marama, ki taku mohio no te toru o Oketopa taku tono na reira ahau i tuku atu ai i.taku reta, kua tae atu na kia koe kia utaina atu ki runga i to tatou manu mau e whakamaraina mai mehemea' t he ana taku tuhi atu i naianei. Heoi ano. Na Pene Paiura. Waipawa. Noema 14th 1898. Kite Etita, tena ra koe otira koutou kote hunga e hapai nei ia koe, e Tama ma tena ra koutou katoa, ma te Atua tatou e tiaki e <itawhai i runga i o tatau Aitua. Heoi nga kupu mihi atu kia koe', e hoa e te Etita otira me penei ake e au e koro e Tamahau kua tae mai te Pepa nei ki au "Te. Puke Ki Hikurangi," no tekau ma tahi o Noema nei au i kite ai, nui atu toku koa ki nga korero o tau Pepa nei, ko tenei ka tukua atu te toru hereni mau i te toru marama, kaati kite tae ki tenei marama e whakaatu mai nei koe e kei teHanuuere ka mutu te tuku mai i roto i te t jru marama tae atu kite ono marama, kei te pai ki a tae ra ki toru marama ka tono atu ai au kia tukua mai mo te kotahi tau, kite tae atu tenei reta kei kona te moni mau, ko tenei kia kaha te rere mai kia au ana tae atu te kai mau, heoi tena ra koutou katoa katoa, kaati i konei nga kupu whakamarama kia koe e te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi." Na Rukiruki Eraihia. Tihema loth 1898. Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," e hoa tena koe, takoto rawa iho, e ngau ake ana toku puku, taka hurihuri tonu, katahi ahau ka titiro atu ko taua kupu kai te nama 20 o "Te Puke," e penei ana kai raro iho o te (Ture 4) e penei ana kua mutu te .puta mai o te Pepa kia katoa kia au hoki, kaati ina tonu nei te Hui ki Papawai, i hoatu ai e au taku tekau hereni mo te Pepa kia ahau, erangi mau ano e whakaaro iho ka mutu te tau o tena tekau hereni, hei reira ka tono atu ai ahau he Pepa moku, e penei toku nei mahara kai wahi ke noa atu, e mutu ke noa atu ana, heoi tena koe, e te Etita o "Te Puke." • . Na Horomona Te Wharepouri 0 Matua. Takapau Teihana. E hoa e Horomona, e he ana pea to titiro iho kite Panui i raro iho o te Ture 4, ara, te kupu e ki nei koe, kua mutu te puta atu ote Pepa ki katoa a kia koe hoki, e hoa kei te he to titiro, kei te marama noi atu taua Panui e penei ana, ki nga hoa aroha e tukua noatanga atu nei a te Puke, kua mutu te puta atu kia koutou engari ma koutou e tono mai kia haere atu, ka tonoa atu hoki kia haere &ra kia koutou, mo nga tangata* kaore ana tono tenei Panni, kaore i penei kua mutu te

tukua atu ki ngatangata tono me nga tangata kohi, a, me Horomona hoki. Heoi* kia ora koe me tou whare katoa. Na "Te Puke." * Whanganui. . Hanutri 3th 1899. Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," e hoa tena ra koe meou hoa whakahaere i tenao tatou taonga me to tatou oranga Kaumatua ano hoki e pupuri maina irga tikanga a tetahi o raua kua ngaro'ake nei kite po. E hoa ma tena ra koutou katca i roto i nga ra o te tau hou, kua mahue i a tatou te tau tawhito, me nga ritenga tawhito", a, he haringa nui i'puta mai i roto i to oku ngakau mo tatou i kaha kite pikau mai ia tatou taonga i roto i tenei tau kua hod ake nei, a, kia penei ano hoki pea tatou a tenei tau hou, me tenei tau kua hori ake nei, heoi ka tino mohio toku ngakau, katahi kaea nga oha ki a o tatou inatua, kua ngaro ake nei kite po, ara, e hoa kia* ora tonu korua ko to hoa rangatira ko Hipango, nga kai hautu o tatou Waka o "Te Puke," mete Tiupiri, mate kaha ote>runga rawa korua e awhina, a, enei ra e heke iho nei, e hoa e whakamarama atu mo nga Pepa e tukua mai ana kia au ko etahi kei au ko etahi kaore e tae mai ana, heoi e mohio ana au kaore i a kce te he, engari kei nga tangata whakaaro kore kite tango i roto i nga Poutapeta na ana i wbakangaro, heoi e hoa e whakamahara atu ana mehemea" teia, tena o a tatou taonga e whaka kawenatatia maaku tonu tetahi o nga Kawenata. Tenei ka tukua atu he manawa mo tena o a tatou manu, kia pai ai, me korihi haere i runga i nga maunga me nga awaawa, kia pai ai hoki te whakarongo • mai o nga kai whakarongo. Heoi e hoa kaore he mutunga mai ote hiahia ki tena o a tatou taonga, kite mate toku tinana ko te mutunga ano tena o te hiahia, kite mate ko to tatou taonga e taea hok] te aha na te mate, e hoa e te Etita kei te haere tenei kite rua onga ta» e haere ana o tatou taonga, kei roto ano etahi ote 40,000 tangata nei, i te otaota e whakarongo pikari mai ana, mehemea pea ko te koata o enei tangata kei te tango Pepa, penei kua rite o tatou taonga kia Uenuku, e tawhana ana i te rangi, ko tenei e te hoa e taea hoki te aha te whakaaro o tena tangata o tena tangata kaati iho nga kupu. Na to hoa pono. B*. Pukehika. Patangata. Hanueri 4 1899. Kia Purakau Maika, Etita E tania tena ra koe me nga Tamariki e mahi ana i a "Te Puke Ki Hikurangi," e mahi mai nei e whakaatu mai nei i nga kupu o te Hui i Papawai, ka wea atu ki Peneke, e rua he whakatu he turaki tenei a muri nei te whaka rongo atu nei, heoi e penei ana te mahara kei a Kere te nga huru, nga huru noa atu kaati me penei pea me taua whakatauki nei heoi e na kupu, tenei nga korero kai.konei a "Te Puke," e whakaatu ana i nga mahi a te whakatu, i nga mahi a te turaki, titiro iio ko te whea tie mea pai o enei kupu e rua maro anake tenei, ka kite iho au, ara, matau ko toku hapu i te pai onga mahi a "Te Puke," tena ra to mahi e "Te Puke Ki Hikurangi," i ora ai nga nama 2 Tupuna i te Tai-a-Rua-Tapu, parekareka ana nga mahi a "Te Puke," * kite titiro iho. i nga mate i uga ora, he wa ano he mate, he wa ano he ora pea, pehea ranei ma tatau e whakaora heoi tena kupu e Pu he kupu atu naku kia koe he po korekore maku ano e tuku atu te pauna i tenei tau hou hapenuia heoi, tena koe tukua mai a "Te Puke," kia au i roto i te marama, kia ora. Na H. Takiwa. Tuparoa. Hanueri 7/1/99. Kia Maika tena ra koe, me nga tangata e mahi ana i to tatou Pepa, he nui toku miharo mo tenei mea nui, he mea hari nui kia au te rongo inga korero o tawhiti, inga ora inga mate ote Iwi e noho nei i tenei Ao, ana te moni he pane Kuini, hei utu mo te haawhe lau ote putanga mai ote Pepa, i te ono marama ka hori ake nei kia he tono atu ano tenei naku kia koe kia tukua tonu tia mai kia au to tatou Pepa, timata i tenei marama mutu mai kite mutunga o tenei tau,

heoi ano kia ora koutou nga tangata mahi oto tatou Pepa, e bore e mutu taku mahara ki tenei niea na tou hoa,. ' Mehemea kua oti e koe te panui taku ret a i tukua atu e an i mua atu nei mo te. ahua ote mahi ate.Heuheu ma, i te Pire, ate Pirimia, koia taua reta aku, diq te ahua onga tangata oto matou takiwa e mahi na i taua Pire kua kite au inga whakahaere katoa o taua Pire kote inea i raro rawa o 'tana reta. aku e ki penei ana, 15 mano matou e whakahe ana, i te Pire, kaua taua 15 mano, engari me tuhi penei, he tokamaha matou e whakahe ana kite Pire, me pena. te ahua o taua kupu. Na Wiremu R. Kerehi. Matenepara. Hanueui 14 1899. Ki "Te Puke Ki Hikurangi. Uta ina atu enei kupu, ki runga kia koe, hei titiro iho ma nga Taane, ma nga Wahine. Tuatahi, he rami atu kia koutou, tena koutou, i roto ite ra whakamaharatanga ki to tatau Ariki, kia Ihu Karaiti Amine, tuarua, tena koutou i roto ite tan hcu, tenei kei te koa ake te ngakau, kite huringa mai oku tau, ki tenei tau, e mibi atu nei ahau kia koutou, kia ora kia ora mate kai banga tatau e tiaki, i roto ite archa kite tinana tangata, mete oneone, kaati te mihi, tuatoru, kia '•Te Puke Ki Hikurangi," kei te pewhea nga Komiti kia koe, ara, A Hinehauone, A Hintrangi, A Tamairangi, A Te Maungarongo. he titiro nooku kia te Tiupiri, kei te kaha te hapai, anga Komiti Wahine, mete Komiti Taane, o \\ hanganui, ko nga Iwi o runga ong»Motu e rua nei, kei te awhina atu, a, kua jvhakaturia mai ahau, hei Etita, mo te taha ki nga Wahine, i runga i tenei ahua, e kore e ngoikore tooku ngakau, kite rapu atu ite ritengo, e whai kaha ai koe, heoi te mihi kia kce, kia Hinehauone, kia Hinerangi, kia Tamairangi, otira ki nga Komiti Wahine katca, o roto o Wairarapa nei, tena koutou katoa, i roto i te tau hou, kia ora, mate kai hanga tatau e tiaki heoi te mihi, tuatahi. kia pewhea te roa e karanga ana a "Te Puke Ki Hikurangi," kia awhinatia mai ia ete Iwi, kua tae tenei kite marama, i kiia nei e ia, kia mutu.te tango, ote tangata, ote Wahine, ite toru marama, mete ono marama, ka waiho ite tau, ko te utu tekau hereni ano, ma te tangata, ma te Wahine, e nga Komiti Wahine, kote taonga tenei i puta mai, i te wa i whakaturia ai, e nga Taane, he Komiti Wahine, i runga i to komou hiahia, a, whakaaetia ana, e nga Kaumatua, i te tau 1894, ko Taupapanui te marae, kaati ko ahau anake i korero mo te moni, i taua wa, mo te taha kite "Tiriti 0 Waitangi," heoi ki hai i whakarangona mai, e nga rangatira ote Komiti Wahine i tenei wa, kua hoki atu ki runga kia koutou' taua kupu aku, i kia e au, ma te moni ka oti nga mahi, ma te manawanui ka roa e tu ana .nga mahi, wai hoki me tenei, e hara te tekau hereni nei ite moni nui, mo to tatau Nupepa, i patai atu au ki nga lamariki ote Perehi, ko ai ma nga Wahine, kua tae mai a ratau moni kia koutou, ki mai ana kia au, tokotoiu ano nga W-ahine, kua tae mai a ratou moni, kote. Peeke ko Raukura Tamahau, e nga Komiti Wahine, mehemea koia nei he tikanga, mo "Te Puke Ki Hikurangi," ka mate, e kore e tau kite Pepa te kupu a nga Iwi, onga Motu erua nei, engari ka tau ki runga kia koutou, mete Iwi nui tonu, o Wairarapa nei, tera ke kia au, kia kaha ta tatau awhina, i to tatau Pepa, ko nga Iwi kei waho, hei awhina mai, ko tenei riro ke ana, maua Iwi i waho ra, e awhina mai, ko te Iwi nana te Nupepa nei, kua ngaro ki whea ra, kotahi te Kaumatua kua tae mai tana moni £2 pauna, ko te Koroneho, i tukua mai i Taueru, mutu rawa, ko tenei kia hihiko te ngakau, ki to tatau Nupepa, kia rongo ai i nga korero 6 tawhiti, kia mohio ai kite ahua o etahi waahi, oto tatau Motu, kite ora ranei, kite mate ranei, o etahi Iwi, e noho nei i runga ito tatau Motu, me tahi tikanga. nunui atu, kei te haere mai, ko ahau kei te tango, e toru oku Nupepa, ko "Te Puke Ki Hikurangi," ko te Tiupiri, ko ta nga Pakeha, ko te Iwmi Poohi, mehemea ka rite mai, o koutou saahara ki oku, ka tukua e ahau nga korero ote Pepa Pakeha, ki roto i a "Te Puke haere ai, kei reira ngs. korero ote Ao katoa, kei nga Pepa Pakeha, otira kia kotahi te kupu, e whawhao- iho ki konei, i te 20 o Tihema, ka hori ake nei, i te tau 1898, ka haere Amari-

kena kia te Kuini, torfo ai kia patua, nga Inia, e hokohoko taonga haere nei, ka ki atu a te Kuini, kaore ahau e pai, ko te take, irite tena Iwi kite Maori, e noho maira.i Nui' Tireni, kei raro i tooku raana, heoi kore tonu. iho te Marikena i whai kaha, hei konei muta ai mo tenei w», kia ora koutoukatoa. • Na Niniwa ITe Rangi. -