"KAI WHAKAKOTAHITIA TE PAKEHA ME TE MAORI"

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume II, Issue 6, 25 February 1862, Page 1

"KAI WHAKAKOTAHITIA TE PAKEHA ME TE MAORI"

Kua ata rite te whakaaro kia taia ki te " Karere Maori" te pukapuka i raro iho nei, mo etahi mahi i roto o Waikato. He ahakoa e tino matau ana matoiiy e kite ano te hungsk tohunga i roto i nga Maori i etahi hua he inatitiro iho ratou ki nga tikanga ke a; Ngatimaniapoto^; he ahakoa ra, ekore matou e pai kia puta atu kite ao i runga ite kupu kore.. K.i te ata ; wliakaaro nga tangata Maori, katino kite ratou kahore he tika e ahu ki a ratou i runga i te mahi tutu ope. Kite meae mamae ake ana te whakaaro o etahi rangatira Maori, ka ata ata whakaotia nga he, ua hoake e ratou, i runga. i te mahi marie, l i nga tangata kua oti te whakarite hti mahi mo nga hara.

No runga i tehea tikanga te main, a Pateiie ratou ko ona tangata mau ringaringa e toru tekau, i mea ra jsia pana atu a Te Rote i runga i ijyga whenua kuaoti te whakatatu, i niuji H nga Pakefta ? I nga tau e hir%> rorongo ana matou ki nga . o teMaori, ki to te Pakeiiatikanga ki ana pihi ake ki te i anatangata i pai ai; otira, kali ore a Patene Poutama i whakaae kite reo ote iwi katoa i i tenei til%inalioki :tana hua—a, kibai ia iwl&kapai ki nga ture e whakatupuria ana ki ki tenei hanga kite tika. E kuare ana pea te tangata Maori ,Jti nga, mai ana i te mahi jifma he f ine ta Patene ratou ko ona tangata, e tino whiu ana lioki fe Ture i te liunga mau ringaringa, "e ngakau ana ki'te he.;" otiia, e titiro ana ario te ture Maori ki nga liara nui, nga liara' a," he~ kar&nga ana kia ptita . oti te karattgaranga a W&rkato i ia takiwa, i ia ta-kiwa, ae. lie nui to ratou. liiabia kia wh'akakoa ki; :o ratoii tuakana Pakeha, iia te. ko ta ratou pepeira tenei; w Ko M Whakapoho,. Kb te Aroha, ko te Ture." JKTa,. kia . ata . meaatitQ matou, keihea te nui q te wliakaaro o te whakapono, keihea te mananga o te Ture, i runga i r ;te tikanga a Patene. Poutama me ona. boia e toru, tekau, ito xa,tou_ ngaia-. hutanga i Qtawhaoki a TeKote?

Otawhao, Pepuere S, fs62. I ie-3! o nga ra oHanuere, i Paraire, ka..rata te rong* ,ki aJe Kate, eMrumvt Jira baere. a N#atiraaniapoto ekokemai-ana 1 Ko le raahi iwfiajwriiea ma t<?tabi 0 aua lira, he pel atii r a v f para, mimta, i Kawhia ; ko lfra hei pana atui a Te Biiiiiiaii StatiM,; ko te toru p pga wabaoga & (ana mea; feel I laua ra ano ka baere a raua ko'

Te. .ki Kihikijii, me kore ranei he rongoiiakiri tioap reira mo te ope i korerotia ra. Ito raua laeuga aiu, ka kitea eta hi. o.Ngaiiawa e iiohip ana, i ahu mai 1 Waitara.' Poururu noa iholauu bunga, kibai i paikia > koret'o. I ki ratou, kahore i rangona nga ; likauga mo VVaitarai whakapuakina ra i ro'.o o Waikato. jbe lenei korerq a ralou, na te mea, i anga mai taua bunga. i Ngarua- ■ wabia. I rapu a Te : Koleki a Rewi, kaliore i kitea ; a, ko i»ga tangata i haere mai i • Hangaliki, kibai i rangona e tehungaote kainga. Noka* kore noa te korero o nga • tangata o Kihikibi, owha ana a Te Kote, hoki ana ki totia kainga. Mobio tona ia i reira, be mea tito ira te taagain teope i r meinga ra, kua pakaru mai i Hangatiki. Moe ibo, aoake,ka puta le roogo, ko te ope ra kua nobo ki Raugiaobiai a, i le wild, ka puta letabi* Rangatira! tehapu ki a Taati ; ma, ki ake ana ia.heiika ano te opei korerotia ra. Te mea i pekadtu fti nga' hoia o Ngaiimaniapblo* ki Rimgiaobia, lie bopu i tetabi tangata barao Waikato; e" rua hoki kobatu o te fcotaha tf NgatimaDia- 1 piotOjicdlahi hei kF te-taiargrdia - vrha i fiia pa 5 i Rangiaohia, kolttbi bei epa monga : Pa(keft& : i Otawbao. Krhai a Waikaioki Rangisohfa i pai kiuMknaatu taua tangata bara ;a, wbano papatu kia ratou ano. I te Mane, ka wbakaaro, ekore pea e taemai te ope ra, 6 ua ana hoki te rangi, tetabi, ko la ratou na ngangare ki a ratou ano. I te wiki. i muri iho i te parakuihi—e Wlijti ana te ra raumali—ka putalerongoe' wliakalaia mai ana te boa riri.Otiia kaloa atu ana to inatou puni ki Te ara; a, kifeji anai le kbkirikiritanga ake o etabi mea thai i roto Ite rarauhe. Mobio toriu matpu ko' nga mea i ma mai ra, be poiae. no nga boia ote Ritimana Kaeora. Kibai wbeau uie; mai. Ko nga tahgata o Kangiaoliia i runga 1 te hoiho, i baere mai lera bunga ki le] malakilaki i taua niabi abuareku. Mjiri alu ko Paiene, te rangatira o taua ope. No , Ngatimaniapolo ia ;ko ipna rangaiiraianga e rite ana ki to Rewi. I muri atu, i runga i te arawhata ote awa ko nga boia. 1 reira e whakawarea ana, kite pururanei i nga : pu, ki le tarau ranei, kite whakaiakoio tikanga ranei .nip te huakanga ki le .kainga.. Idamata, lu aua taua ope bgia, bokoiabi ujia' rima ! wabia 30 ,iakitabi» Ue puru uga; kakabu o taua ope, be kabu tvbero la ta - Apiha i arabina ai. I haere taua ope wba-. kamua; hoki wbakamuri ana ; tu ana; taburi ana; puia aua nga boia; a, muri iho, ka tu noa ki le aroaro o Te Kote raua ko Te Karaka, e-ivhaka\yhinnakL ana > hoki raua-ki te laiepa. Nui aiu te abua

poauau o taua bunga boia. Hef aha—bei* mea whakakaia nib; le tangata. I plkitia nga taiepa e te kiira o Te AJokena /kl te maiaki&ki; a, he tin! Pakeba hoki o nga kainga tulataj e tiroUro ana; ko nga. lamariki, ko nga meawhanaa lioiiy ko .nga biqfiho* ko nga Maori., Tii hiibua kore te3op Bga hoia raiwaenga t tesi 'be kahuaiariga; beoi and hoki le inea i ih [ huhua lore, ko.. ratou. ana matou. kite boariri, no tengoikoretauga. mai o taua ope, no te. kopii koreianga'hoki, ka baere. aTe Kote kite whare. Roaroa iho, toooa ana leiahi o nga kai-wbakaako o te kura oTe Mokena kite tiki ia Te Kote, kia haere mai kite korero. I tono anohoki raton i a Te Mokena hei wbakarongo i nga korero. Ki ta ratou korero, ekore e alialia a Te Mokena, engari, ko te taiigata epana ana, ko Te Kote. Ite baerenga atu oTe Kote ki waho,epanni ana tetabi tangaiai te pnkapuka whakaae kite Kingi ; i kiia ko nga tangata i tubitubi i o ratou iiigoa ki taua pepa, 2079. Ko te kupu o taua piikapuka i lino rangona'e TeKoiekoia lenei, " Ko te Pibopa, ko Te Mokena, me era atu poropiii teka." No konei ka melnga kia baere kite marae ote whare karakia, kite wahi haubau. Nobo ana i wabo ake o te tomokanga kite wbare karakia, wbakararangitia ana ano taua ope rale 30, a riria ibo e le Apiba i te kabu whero ra, mo to ratou taunutanga, mo to ratou wbakakatakataßga ete tamariki. Wbakatekateka noa te ope ra, a ra rololia ana i te pakarutanga ole taiepa, ka taka ki tua ki le wahi watea, whakararangitia ana, tu tooa me nga pu, me nga peneti i pahaki lata mai o Te Kote ma. Ka puta a Patene i konei, tu ana kite wbai korero i mua mai ole ope ra. I mea ia kite he ote Kawana mo tooa tononga aiu i te Kai-wbakawa, no te mea, kua puaki ta ratou kupu, la nga Maori i loto i te runanga, kia kaua le Kai-wbakawa e baere ake ki Waikato. He aba ki a raiou te kupu a Te Kote, i ki aiu ra, kabore ano ia i whakawa hoa i tetabi Maori i tona' iaenga atu, a moboa noa. Iki a Palene,fcua kite ia i rolo i nga. mipepa.naie Kawaua ia i tono ki reira bei Kai-whakawa. . I mea ake a Te Kote, e lu ana ia i runga i tona pibi ake; a, be be te likanga a Patene e tono noa ra ia ia kia baere. I mea a fiatene, ekore ia e pai kia nobo 4 IV Jfotfe ki taua Wahi; engari, ki re whakaae a Te Kote kia waihoiia ibo bei kai hoko, paraikete hpa, tupeka noa, a, me Ma tana, roahi Kaiwhakawa, katahi ajjo ka whakaaeiia tona noboanga ki reira* flea a.Te Kote, ekore ia e wtiakarongo< ki -tgiropu o te

alarongola ki le ■ kdpUa Matutaera me Waikdto katoa. Ano wPatene,. ,"Ko ahau a ; Kingi Matutaera, a ! ® ae oga runanga ka loa kia paoaa tu l : aTe Hole, aTo Xaraka. Hetoke mtfa fbe parangia hi ika na te Kawana; a,krt£walbo kia noho rauu, e rriau i te maunu etabionjra ' ro(o o Waikato.". Qono tonu ie. tono a Patene kia baere a Te Kote ; linowjiakakahors ana a Te Hole* Kamea a Paiene, be tono marie tenei riona kia Jbaere a J e le » le tobe ia kite nobo, ekore e wbeau ka bokia mai ano ki le iono atu i a ia. I mea, mana ano e taogo aTe Ko'.e rauakoTe Karaka-me a raua taonga—ekore e abasia raua me- nga taonga—ka bapainga atu ki tewaka,katonoakiabaere, otiatu. I mea atu a Te Karaka, me biki a Te Kote kataeki te waka; a, te taenga ki terwika, ekoreia a TeKote e hoe. vlwhakatika a Patene kite kopu aTe Karaka. Ila ano kite korero telabi Maori, bebate paranene wberowhakabekebeke te kahn, e meinga Rangiaowbia, bumarie ana ngap sbata i te ana ko Ibaia, be rangatira wbar mana no tirobahga atu. I puaki tana knpuki nga be a Te Kote; olira, kibai i prita*i a ia bo kupii pana mo Te Kote ma, a i abua ngoikore mai nga ki o taoa tangata. No te Idtebga i te tino pauaoatangao te Kai-whakawa, i kona tata temutunga o te tobe/ takiritia ana; no le taenga kite buarabi, kokft tona atu, nga boia. Oma tfbakarere ata ana te teha $? Te Kote ma kite are, kia a(a kilea atu te liikitanga o.nga wae o'te o#e ra i roto i te reporepo e lakoto baere ana i le huarabirotrra, i whakatakitabitia e te j Apiba whero ra, nga boia o tona ope, whakataba marie ana ki tahakT, angoki baere ; ana nga tangata i ie laha o te taiepa otaota) te mana hoki nga hiabia whakakata o te lokoiriaha. Ite rauri awateaka puTa"aTaatTkia kite i a Te Kote; .a, mea maiana ia, kibai tana runanga i pai kia waibo ia bei Kai-wbakawa. I mea • ia, be webi no ratou keingaro to i ratou mana; a, iki ake hoki, ha* te-webi te | wbakaaetia ai e te tangata nga tikahga a te Kawana' Kerei. Mea ake ana hoki,i whakaae nga runanga katqa kia wbakakorea be Kai-wbakawa ki aua wabi; a, kia kaua e apilia mai eiahi aiuKui-wbakaako mo nga kura; imeaia,ko nga- tikanga ririhaa a NgaUmaniapoto, kibai i wbakaaetia e te tinu' -I nfeaatu aTe &ote, i puta aai taua bunga a Ngatimaniapoto me a ratonpu, me o ratou korerawbakawebiwehiki ronga ki nga wbenua o te Kuirii;a, ki toratou tikanga, ki to nga Maori, belie tera mabi. Tokotoru, tokowhanga taagata o Waikato i

baeremri i;Kihikibj |..je mutiaw^a^Tflr iho er&touieinahi Wj fe 5o Pepperejw toncme^ ki le mau i jHefratai itftt.ifwm rajiei np Maiulaerafce tikaiiga, iwUakiWfctf a •anei e in. le uaabi o attailapgala irnea rakiu (Pfiia alu aTe Kweit&ua pibi akfe.. I ki am boki, be r wbakaUirLtpakaaga tana: taalii.lw wljakabeia te nobo i a ia ki tana waJ>L ■_-* ,>=,> No te taenga atu oTe Karaka kite Rapa, ka tutaki ki a Te Tumubuia raua ko Hoera, he tangnia arabi likanga no Ngaruawabia. I ki raua, hei baere noa ano ma Te Karaka ki Ngaruawabia, na le mea. kua riro a Maiutaera ki Waipa; waihoki, ko laua mahi i lukua ki nga tangaia iokorua o te runanga. Ohoake ana teiabi langaiae lu ana i reira, "ko raua nga kai mabi." No konei ka boake e Te Karaka te pukapuka a Te Kote; a, koreroiia ana nga mabi a Paiene. Iki raua, kabore a Maiutaera i lono i a Paiene; a, ko tona likanga kua he. Mana, ma Te Kote e baere ki a Tauiehana ki le korero alu. Ano hoki ko Te Karaka, ko te mahi penei ki ta Ngapubi whakaaro, be koburu; a, ko te be o nga hoia o Maiutaera me iri ano ki runga ki a ia. I koreroiia boki eTe Karaka nga take i baere mai ai a Te Kote, me le likanga o lana mabi. I mea raua, e baere ake raua kite patapatai i nga likanga i puta ai te he; a, ko (j? pukapuka aTe Koie i koreroiia ra e raua, me utu alu i te baerenga o te mera. No te mulunga ole kai, ka karangatia a Te Karaka kia mauria atu e ia be pukapuka ki a Patene raua ko Rewi, na Te Tumubuia i luhiiubi kia kaua e poka kite whakaobo ia Te Kote a nga wa e lakoto akenei.-iV»« Tireni, Pepuere 15,1862.