KOHANGA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume II, Issue 5, 5 February 1862, Page 20

KOHANGA.

Tihema 17, 1861. Te Kawana: Tena koutou. He awhina i a koutou taku i haere mai ai, a, e mea ana au he mea pai: me patai mai koutou ki au ki nga ujea kaore i marama i a koutou. (Ka abu kia Waata Kukutai) e Waata, e mohio ana koe ki to uialii ma. nga R,unanga? (anokoWaata, Aei. Ko le malii ma le Runanga, ana ka nolio hei Runanga, ka pere kei to le Kai whakawa. Ko le mahi mo ralou, be bangji lure* be banga likanga mo le kawanaianga ole Takiwa. Kua oti enel Tikanga te mahi ete Runanga, kua wbakaaetia e le Kawana, katahi ka whakahaerea e nga Kai whakawa, pera aoo boki me era alu lure. Tenei ano boki tetabi mahi; ma te. Rut nanga, mana e ata whakaaro nga mea e tau ai be pai kite Takiwa. Penei boki, ki (e niealia e etahi tangata kia wbakaritea he WhakawbUi whilinga Awa, me maaiua tirohia e .ie Runanga lona tikanga, ka tahtirl ai. au ki le mahi. Ma te Runanga e. ata le rilenga ulu mo. te kai tiaki, a le ulu hoki mo le wbakavyhitinga. Whaiboki, kite meatia kia mabia he Huarahi. Ma teßji? nanga e aia huriburi, e mea, be. tika raqei kia mabia, mana e titiro nga wabi pai bjei puianga; a kua wbakaa<?tia eau mahiai, |ma te Runanga e lirojiro le qaitf i^a f mete wbakapuiaoga. o nga mo«i; a te

Hekerelari o te Runaoga e tubUubi Li le pukapuka nga mom kaloa e whaka puiaina ana. Ma le Runanga. an<? hoki e wtatka? rilerite ki le tangaia nona te wheuua e haere ai te pori i runga, e mea, kia uiua ranei ia, kia pehea ranei. Whajhoki, ki le mea ka tupu ake be tuuiolohe rolie VVbeiiua, lake whfiiua £iuei; ma t« Runanga e whakariie telahi koniili hei whiriwhiri i laua mea :ka wbakaatu ai kite Runanga* ma le Runanga e tiiiro, e mea, he lika le whakaaluranga o te koniili, ka korero mai ai ki au mo loku pebeatanga WbaLhoki, ki le meatia kia whakaiuria telabi Hohipera, ma le Ruuanga. e whakaaro le wahi liei luranga, (e ritenga alu hoki mo nga tangata e tapoko ana ki rolo, mana hoki e wliakariie nga mea e ttikua noaiia ki rolo, kaliore be niu. A kite hiahia hoki elahi langata ki le Kura, me niaaiua haere alu ki le Runanga, ma le Runanga e ata hurihuri, e wbakaatu mai ki au, ana kiiea he lika kia wbakaturia. Ma te Kunanga ano e karaaga nga wa e iiuihui ai, hei whakaaro i enei mea; kia koiaM peft huihuinga i role i le marama kolahi, i rolo ranei i nga wiki e ono; a kia rima pea, kia otto ranei, nga ra e nobo ai. Engari, me paauui ano te ra e nobo ai kia mohioiia e le lokoiualia, mo le hiahia o te tanga.ia ki le haere mai. kua mohio ia ki le ra. Heoiano. ka marama pea i a koutou nga tikanga mo nga Runanga. Engari ng.i Kai-whakawa, kaua au e whai korero mo lera, kua mohio hoki koulou ki nga malii 1110 ratpu. Na, ki le hiahia koulou kia whakaniaramaiia telahi alu uiea, patai mai, a ka pai ano au ki le whakamaraina alu. Te Ao-o-le-Rangi (Tainui): Taku pihi korero 1110 runga i lau e Waala; i kri nei koe ko le pai, ko le tikanga marama, me nga mea kaloa ote pai. E tikaana tena laiia, oliia, e laku luakana, kaore ano. i kiiea lolahi he ma laua, tiea noaiia leiiei lakiwa. No muri i a koe, e le ka tae mai he Kawana ano; te taburitanga mai 0 tena Kawana, ko au: ko le wabi tena i pourr ai au. He pani au ete Kawana, he pani au, he paui kaloa. i a Aiiua, La Palu; i to taenga mai ki NLu Tirani ka whai niatua ranei, kahore ranei. Tena aiawiiaitia nga tainariki ki runga kite kupu, kei mra nga, langata Maori, lie wliakapatipati;. kei to buarabi, kia tika ; kia haere ai nga kaata. Ekore e mulu a laua korero, be raangai Ira mangai, ekore e wehe: kotenai, e pai ana au ki to: korero, a kite bq aku korero; iiei pouri, kaua ebe ki taku korero. Na,. taty korero; kua wbafcaae a**kl te kupu a it Kawana e korero nei. E karanga and te

Kawana, ko te rori me le Runanga, me nga mea katoa kua korerolia ete Kawana. Ko taku rori ko le rori o waho, o te moana; tona paianga kei Wbaingaroa. He rori te mea e pai ai aliau kite tatia kia te fowana, no te inea be paru leiahi, he maunga tetahi: kia puia aku mea ki le hoko, ara, ma nga iwi. Ete Kawana ko taku korero ka boaiu nei ki a koe, mo nga kupu i kii nei koe ki au, ko nga rori ko nga roripeka; e whakaae ana au ki ena. Ko le kupapa lenei, e Waikaio; e male ana au ki laku rori; tirohia mai laku taba. Taria le kupu e te Kupapa. Kite kiie koe i nga purepo me nga boia e baereana i le rori, naku lena lie; me bopu au, na te mea naku lena lie: whakawakia au, kawea au kite whare herehcre, no le mea na maua ko te Kawana i la hi le rori, i puia ai nga repo me nga boia. Ki le lika laku rori, pai lonu ake au ki puia ai aku riwai, aku witi, aku aniana, aku aba kite hoko. Kua oli lena mo le rori. Kaore au e whakaae aiu ki le Kai-whaka-wa: lieoi nei o matou Kai-whakawa ko Waaia. ko Wiremu Te Awaitaia; kia raua be mabi. Me korero noa ibo oku be, oku bara; be bara nui, maku e tubiiubi atu ki a koe; kaore au e whakaae aiu ki le Itunanga, ki le Kai-whakawa. He taba pai ano ia tena taba, olira kua korero aiu e au ki a koe ile taone, ekore au e pai ki tena. Me korero pukupuku au mo aku be kei meingalia mai be whakapalipaii naku. Ruihana (Ngaiikarewa): Kite hinga au inaianei, kaua e kalaina: ko laku mauawanui lenei, ko laku atawhai; ko laku kanohi bei liliro i le pai i le kino. Ko le uiea lenei e webi ai au, ko le pu ko le paura. Wahia ki walio, beoiano, ka ora au, ko aku mea welii enei. Ka mea aku whakaaro, me whakapuare le nakahi. E Kawana, whakapulaiia le ngarara ki waho; kaliorehoki au he webi ki nga taonga katoa, kite motii, ki le paraikele, ki le aha: heoi nei, ko le pu ko te paura. Te Kawana: Mawai te paura, a, bei aha lena paura? Ruihana: Hei pupuru, heoiano; hei manu, heoiano. Te Kawana: Ekore e ahei kia whakaae atu ahau, kia hoko Pule Pakeha ranei, le Maori ranei. He hoia anake tan e biahia na? Ruihana: E pai ana te hpta: he mea nui, e pai ana ano; mau e liliro ki laku korero. Te Kawana: He aha te mea e webi na? Ruihana : Ko koe auo taku webi. Te Kawana: Kaua koe e webi ki au: maku koe e liaki.

Rnihana: E pai ana, mau au e tiaki, otira, ko to kuri letahi. Te Kawana: He mea pti noku ko te pai kia rokohanga e au: na reira au i mea ai ekore e wbakawhiwhia nga tangata ki nga mea e male ai ratou i a raiou ano. He pai pu noku kia noho lalu taku mauri, na reira ahau i mea ai kia takoto puru nga mea katoa i au. A. eai te mea a mnri nei, e kite au i nga Rangatira e taiu ai taku whakaaro ki a ratou: kite mea he hiahia paura pupuhi mariu ta ratou, liei reira matou ka korero ai. He tangaia lupalo ahau, kei pupuhi ratou i le manu ke. Ruihana: Ma te whakaaro ten a. Ko kona au ka mate ai, eki nei, te pai te pai; e noho ana te pai kite mangai kau. Kei hea tona kainga ? # Te Kawana: Ko te mea e whakanetia ana kite tangata kolahi, me whakaae ano hoki kite tokomaha. Ruihana: Ma aua tangata ana korero, mau e titiro. Te Kawana: Ekore au e kaiponu i etahi moa ki a koulou: tena ko tenei rnea, ekore taku kupu whakaae e tukua atu. Ruihana: Na kona le wehi: kalahi au ka mataku atu i kona. Taku i liiiro ai ko te paunga o taku whenua, koia au i mea ai, kei riro uiu kore le whenua. .Te Kawana: He tono lau, mawai e utu? Ruihana: Mau, mau e ulu. He utu paura ano hoki, hei utu paura maku, hei ulu pu maku, kia puta atu le ngarara ki waho, kia kore be wehi, kia matau ai ahau kahore be kino* Te Kawana: Ekore ahau e whakaae kia hokona te pu. Herevvini Huina (Xgatiiahinga Ihanga e au taku hiahia ka hoatu e au ki nga Pakeha. Kihai i roa ka lae mai tepukapuka o te Kawana, he mea kihai ia i pai, he arai nana i taku Minila; no konei ka puhoi au kite ruri whenua. Na, ka nobo lautobe maua ko Kawana Paraone. Te Kawana: Kite hiahia nga tangaia Maori kia tuku ratou i te whenua mo nga minila, ka whakaae tonu ahau. He mea pai ki au kia kapi katoa te molu nei i te Minila. Herewini: Na, taku utu mo tena, me i kii per.atia mai e Kawana Paraone kua pai. Na, ka mea atu au ki a koe, homai tetahi Pakeha maku. Te Kawana: Me haere koe ki a Pibopa, a e tae ano boki taku kupu mea atu ki a ia; a, e mea ana taku whakaaro ka oti lata tau. Apera Kiwi (Ngatitabinga): He take ke tenei, kp te wbakawbitinga u nga Pakeha o loku awa o Wbaiogaroa. £ wliakawhili

ana au i tfga Pakehji rawa tore: 6 mea ana ratou me uiu, a kbre kau, lalvnti loiia alb ill lepuilii. Te Kflwana: Kisi tti te R(inkn&a, ma ratou le mahi, kia pula ai he utu mo le kai whakawlviiiwhiij i Whriingafoa. Te Pou Totara (ftgairtipa): Haere mai e laku papa. E liura i a koeilraeremai ai <ki kouei, ha Te Atiia koei-kiifca maiui kikonei. (He Waiaia). —Taku hoa e aroha riei ki a Jan». Haere mai. N;i ka patai au ki a koe, Koehea rori lau e kii nei kia.niabiu e le llunanga ? Te Kawana: - Ko a kodtou rori e pai ai. Te Pou'totak'a: Wlnikaroiigo. Heoi aitu laku i-mohio ai aukdleawa nei,koVVaikutb e rere nei; ko letahi rori ko lena i a koe. Haere mai.te poii, liaei e mai le kiki, haere mai le liroa; heoi ngu rori i maramai loku whakaaro; ko tearaki ulu, kahore. Heoi nga rori, ko le wai nei. Te Kawana : Kua lonoa mai a te Penetona hei mahi i enei mea katou: a ki le mahi pono kouiou ki au, ka mea pu alii, hei abau ki a kouiou, ka kahd ano boki laku matii mo kouiou. Heoi ano.