Aga mahi o te Runanga ki kohimarama

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VII, Issue 16, 15 August 1860, Page 6

Aga mahi o te Runanga ki kohimarama

He kupu-whakatuturu enei na te Runanga, no te 10 o nga ra o akuhata, 1860. Ka mine nga rangatira kite Whare Runanga, ka tahi ka whakatika ko Paikea ka panui i lenei Kupu-wbakatuturu : " £ whakaae ana tenei Runanga, i te tikanga o nga rangatira i noho ki roto; kua lino whakaae nei tetahi ki tetahi kia kaua rawa he pakanga ketanga i runga i te kupu kua whakapuakina nuiiia mo te mana o te Xuini, mo te whakakotahitanga hoki o nga iwi e rua; a kua whakaae nei teiabi ki tetahi kia whakahengia nga mahi katoa mana e laka ai ta ratou kawenata tapu kua wbakatakoloria ki konei." Na Te Manihera Ruia i whakatuarua. Ka karanga a Te Makarini, "Ko nga rangatira o te Runanga e whakaae ana ki tenei, me hapai ite ringaringa." Whakaae katoa ana ki taua Kupu-wbakatuturu. Ka whakalika ko Wiremu Nero Te Awaitaia, ko tana:— "E mea ana tewhakaaroo tenei Runanga kite mahi whakatu Kingi Maori, he mahi he, he mahi wehe, he mea v»hakalupu i te raruraru ki tenei whenua." Tuaruatia ana e Hamiora Matenga Tu. Ka karanga ano a Te Makarini, "Ko nga tangata e whakaae ana me hapai i te ringa." Ka pohehe i kcnei. Ka karanga a Tukihaumene me etahi o nga rangatira kaumaiua ki nga tangata e hapai ringa ana, 4< Ha! Ka whakaae koutou kite Kingi?" Ka tahi ka mea etahi o nga rangatira, "Me hapai ano nga ringa ka tuku iho ai ki raro kite whenua, hei lohu whakahe mo te Kingi." Ka panuitia ano taua kupu ra, ka tahi ka hapainga

nga ringa o te nuinga ka whakahokia iho ano ki raro kite whenua. Otira ko elahi o nga tangata i tata ki Waikato kahore i wbakaae, kahore boki i wbakahe, i nobo noa iho ratou. Ka whakaiika ko Winiata Pekamu Tohi Te Ururangi me tana, luarualia ana e Perenara;— * "Ko tenei Runanga kua rongo nei i nga likanga i tupu ai te whawhai ki Taranaki, e mea ana i tika ano te whakahaere a te Kawana; tetahi, na Wiremu Kingi Te Rangitake te whakatari kite pakanga; ko tana whakahaere e kore rawa e ahei te whakaiika." ; Ka karanga ano aTe Makarini, "Ko nga langaia e whakaae ana me hapai ite ringa." Ka tupu te pohehe i konei. Ka tahi a Te Makarini Te Uhiniko ka whakaiika, ka mea, "Te mea i lu ai ahau, he kiienga noku kahore nga ringaringa o te tokomaba i ara." Kei runga ko Herewini Te Amohau, ka ki atu ki a Te Makarini Te Uhiniko, •« No mua ano to wbakahe ia te Kawana: ko to mahi tonu tena." Ka whakahokia atu eTe Makarini, "Kahore oku whakahe inaianei: i hapainga ano loku ringa." Kei runga ko Wiremu Tamihana me tana, luaruatia ana e Te Manibera Matangi : i "Ko teriei Runanga e tino whakarihariha j ana i te mahi patu koburu i nga Pakeba haere noa, kua mate nei i nga tangata Maori e whawhai nei ki Taranaki." Whakaaelia ana e le Runanga. Kei runga ko Tamihana Te Rauparaha ,me lana, tuaruaiia ana e Mete Kingi:— I "Ko lenei Runanga e whakapai ana kite iPihopa oNiuTirani mo tana aiawhai i tukua | mai nei e ia nga Whare ki Kohimarama mo I tenei Runanga." Whakaaelia ana e te Runanga. I Kei runga ko Wiremu Patene Whitirangi me tana, tuaruaiia ana e Hamiora Matenga Tu:— "E mea ana tenei Runanga kia whakamoemiti ki a te Kawana mo lana pai ki nga Iwi Maori, ara, kite atawbai mete aroha tonu ki a talou, me tona tukunga mai boki i tenei mea nui i le Runanga ki a latou, hei wbakapuaki i o tatou whakaaro. hei wbakariterite hoki i nga raruraru e tupu nei i roto i nga tangata Maori." Whakaaelia ana e te Runanga. Kei runga ko Te Makarini Te Uhiniko me tana, luaruatia ana e Tamihana Te Rauparaha : "E mea ana tenei Runanga kia whakatnoemiti ki to tatou hoa aroba ki a Te Makarini mo ana mahi nui, mahi aiawhai ki

nga iwi Maori o tenei molu, o Niu Tirani. A, e haere ke atu ia a muri nei, e kore ia e wareware i tenei Runanga, ake! ake!" He mea kia kaua e kawea ketia i runga i te wbakaaro pohehe, tuhituhia ana kite pukapuka aua Kupu-whakaiuluru, hoatu ana kia luhia iho e nga rangatira o ratou nei ingoa. Ko nga ingoa enei i pa:— Wiremu Nero Te Awaitaia, Hemi Maiini, Heiaraka Nero, Tamati Waka x Te Ruki, Hapela Waka, x tona tohu, Reweti Waikalo, x tona tohu, Mohi Te Rongomau, Matulaera Punga-a-waka, x Winiata Pekarau Tohi Te Ururangi, x Tomika Te Motu, x Wiremu Paiene Whitirangi, x Hamiora Matenga Tu, x Hamuera Te Paki, x Maihi Te Pohepohe, x Meoebira Kingi Te Rakau, x Makarini Te Uhiniko, Mobi Knpe, x Topine Te Amohau, x Te Herewini Te Amohau, Tamati Wbarehinaki, x Aomarere Te Puna, [ Takerei Te Nawe, x J Hope, Wiremu Kingi Tulepakihirangt, Taiapo Te Waiatua, x Ngahuruhuru, x Tauaru, x Ngarama Te Tipitipi, x Kingi Wiremu Hakiiara, X Hemi Parai, x Te Rawharitua, x Himiona Mohaka, Manihera Te Hinaolerangi, x Hon Te Kotuku, Kihirini Te Tuaahu, Taiaroa, x Pereuara Te Haukopa, Parakaia Tararoa, x Hohepa Tamaihengia, Ngalitoa, x Hohaia Pokaitara, Nopera Te Ngiha, x Ropata Hurumutu, x Horopapera Pukeko, x Rawiri Waitore Hikihiki, x Te Rapihana Te Otaota, Hapimana Ngapiko, Kuruho Rangimaru, Moroati Kiharoa, lhakara Tukumaru,

Horomona Toremi, x Tamihana Te Rauparaha, Matene Te Whiwhi, Te Ahukaramu, x tona tohu, Parakaia Te Pouepa, Wiremu Te Ahukaramu, Paora Tuhaere, Keene, x Paraone Te Rangi, Hori Winiana, Manukau Rewarewa, Kepa Te Ahu, Eruera Kahawai, x lona tohu, Henare Kepa Te Ngae, x Tereanuku, x* Te Hemara, Henari Winiala, Paratene, x Heremokene Rauparaha, Wiremu Kingi Tuahangala, (Kai-wha-kawa Maori,) x Arama Karaka, Kaitoke, x Paikea Te Hekena, x Arama Karaka Ngakete, Pakirori, x Pehimana Hanga, x Taraipine Te Ama, x Pera Taiki, x Hemi Paraia Pomare, Ruarangi, Timoti, Hemi, Tame, x. Wiremu, Hori Kingi, x Tahana Turoa, Kawana Paipai, x Metekingi, x Mawae, x Hori Kerei Te Naeroa, x Pehimana Hamarama, Ihakara Rangiahua, Hapurona Tohikura, x Reihana Paruhi, Ngapomate, x Maihi P. Kawiti,. Manihera Te Iwitahi, Wiremu Pohe, x Whiremu Pomare, Honetana Te Kero, Hare Porno re, Pelaera Wharerahi, x Kainamu Tarapo, x Komene Te Ranginoa, x Te Mulu Kuri, x Hoani Wireniu Hipango, Tamati Wiremu Puna, x-

I tuhia, i tohungia ki le aroaro o Te Karaka,. Te Kai-wbakawa Tuturu o Maketu. Tokotoru era o nga rangatira i noho ki le runanga i te panuitanga o aua Kupu-whaka-tuturu, a i wbakahe atu. Na, ka kiia kia luhia hoki e ratou to ralou kupuwhakahe ki te pukapuka. Ta ralou tenei i tuhi ai : E whakaae ana matou ki nga Kupu-wha-katuiuru nei; kolahi le mea kihai i marama 1i whakahe ai hoki matou. Koia tenei, ko te luipu-whakaiuluru 111. : " Ko tenei Runanga kua rongo nei { nga tikanga 1 tupu ai te whawhai ki Taranaki e mea ana i tika ano te whakahaere a te Kawana: tetabi, na Wiremu Kingi- Te Rangitake te whakatari kite pakanga; ko tana whakahaere e kore rawa e ahei te whakan ka." . Ko te kupu tenei i whakahengia e matou. i Na Wiremu Tamibana Te Neke ? Na Te Manihera Matangi, ' Na Epiha Karoro.