Ki a "Arepa Maki."

Korimako, Issue 62, 19 April 1887, Page 7

Ki a "Arepa Maki."

E hoa, —Tena koe! Kua tae mai to pukapuka e whakaatu kua tae te koko ki to koutou marae, otira e whakahe ana koe i nga korero o taua manu waihoki e whakatupato ana koe, i taua pukapuka, whakahoki mai au, kia kaua nga kupu o te Karaipiture e whakakotiti ke e te tangata, tika rawa to whakatupato, notemea e mea he rawa taua mahi whakakotitia he tangata mohio nui rawa koe i te Karaipiture ina te ahua o o korero na wai ra koe i whakaako. Na te Wiremu parata pea taua tahi i ako kowai ka tohu ? Ka nui taku whakapai ki aua wharangi i tuhia e koe hei matakitaki ma te koko, kahore aku whakahe i aua kupu notemea i kiia no te puna o te aroha i tukua atu ai, i mea koe kia aroha tetahi ki tetahi, tika rawa tenei kii. Otira ki taku whakaaro kihai aua wharangi whakahe i tau tika ki to hoa kia te Koko, e whakaako ana taua manu i nga tangata e I kuare ana kite iwi i karangatia |ko nga moamona, me pehea e j mohio ai nga tangata Maori me--1 hemea kahore a ratou kaiwhakaako, na reira ka tahuri te manu iti nei a Te Korimako kite utu atu i tetahi wahi o to reta, kua ' whakaurua ki tenei nama o Te ' Korimako a ka waiho iho ma tfr

koko e Titu. i tera wahi notemea he roa rawa nga kupu e ahei te whakahoki atu mehemea e whai taima ana te tangata. Tena, e tino moliio ana tera nga pakeha i tawalii e aroha ana kia te Karaiti he tino Karaitiana ano, ka tae atu te rongo mo tenei whenua i te wa i ora ai a Kapene Kuku muri mai i te kohurutanga 0 taua rangatira ka oho katoa nga Karaitiana o Tawahi, i runga 1 te puna aroha kia tonoa nga kai kauwhau o te Rongopai ki nga tini moutere o te Moana Marino, ko Niu Tireni tetahi o aua motu, whakaritea ana etahi tangata no te Hahi o Ingarangi, hei mihinare, muri mai ko nga Weteriana, mahi tahi ana aua Hahi erua ki tenei motu. E mohio ana koe kite ahua o nga Maori i taua wa, tupu ana nga mahi kino i aua ra, mahi marire ana aua mihinare manawa nui notemea i te Atua to ratou piringa, he maha nga tangata i whakapono notemea i kitea te manawanui a nga mihinare ahakoa i nanakia nga tangata i te timatanga kihai i roa te taaringa ka kitea nga hua, i te tuatahi i haere mai a Rawiri Taiwlianga kia iriiria ia. Muri mai i tena ko te maha noa atu o nga tangata i whakapono, he rau i iriiria i te wa kotahi a noho ana nga tangata i runga i nga huarahi o te rongomau. Na, rapu noa ana ahau i to ratou whakakotiti ke i nga Karaipiture, kahore ano ahau i rongo i penei to ratou kauwhau kia maha nga wahine mo te tangata kotahi, mehemea i penei ratou, nui rawa taku whakahe i a ratou notemea he mahi whakakotiti ke tena. Na kia mohio tatou kahore he kupu i te Paipera i kii kia maha nga wahine mo te tangata kotahi. Erangi e ahua whakatika ana koe i taua mahi, waihoki e kukume ana koe i nga tangata e hara nei hei tautoko mou, kia mohio koe he mahi whakakotiti ke tena i nga Karaipiture notemea e ahua whakatika ana koe i a Aperahama, a Hakopa, a Rawiri, a Horomona, me era atu tae noa ki nga tangata Maori o tenei motu, ki taku mahara e

whakahe ana te Karaipiture i tenei tu mahi, ko nga ture a te Atua, e tika tonu ana. Kia mohio tatou kahore he pirihimana hei tiaki i ana ture, he pirihimana nga ture ma ratou ake ano. Nana mehemea ka toua to ringa kite ahi, ka wera, ka rongo ano koe i te mamae, mehemea ka peke koe kite wai a ka kuare koe kite kauhoe tera koe ka paremo na mehemea ka anga atu koe ki nga huarahi kua whakahengia e te Atua ka mamae ano to tinana i konei, mehemea ka tahure ana koe kite mahi tutu ki nga ture a te tangata, he pirihimana a ratou hei tiaki i taua ture. Na ko tenei mahi whakatini i nga wahine mo ia tangata mo ia tangata e he ana kite ture o te Atua mete ture o nga iwi katoa e whakapono ana kia te Karaiti. Na, katahi ka timata taku whakahaere i nga whaikorero o nga Karaipiture mo tenei tautohenga a nga Moamona, notemea e he ana to ratou whakaakoranga i a koutou. Kia tino mohio koutou kahore he kupu a te Atua i kii kia maha nga wahine mo te tangata kotahi. Ko Ia te puna o te Ora e kore ranei, Ia e mohio ki nga mea e tika mo Ana tamariki:—" I te timatanga ka hangaa e te Atua te tangata he mea rite ki a ia, i hangaa ia e ia kia rite kite Atua, i hangaa raua he taane, he wahine " (Kenehi i. 27). Na te aha te maha nga wahine mo Arama ? Mehemea ka titiro ano tatou kite 4 o nga upoko o Kenehi mete 19 o nga wharangi. Ka kite ano tatou i te timatanga o taua mahi whakatokomaha wahine i taua tangata i karangatia ko Rameka. Ko Araha me Tira te ingoa o ana wahine, i noho koa i noho tika taua hunga? Tena korerotia te 23 mete 24 o nga wharangi o taua upoko ka kite ano tatou i noho. wehi i noho pouri taua tangata ahakoa i ahua whakaputa ana kupu ki ona aua wahine. Tena ra, he aha te take te whakatini e te Atua nga wahine mo Noa me ana tama tokotoru/ he wa tika tena mehe-

mea i tika aua whakaaro a nga Moamono, he mohio kore ranei ta te Atua nei ia nei % Kahore, ko te Atua i tika rawa ona whakaaro, ko tona whakaako ia Noa mo nga Kararehe me nga manu 0 ia ahua he mea whakarite marire e Ia te puna o te mohiotanga ki a hia ki a hia o tenei ahua o tena ahua. Kati tena e karanga mai ana koe i tau reta ehia nga wahine o Aperahama ? 1 tika koia a Aperahama ? Kihai tona tinana me tona wairua i mamae mo te peinga o Hakara me Ihimaera, haere ana ia ki roto ite ahi wera ana ia. Mehemea ka aro atu o tatou kanolii kite whanau o Hakopa, kite ana tatou i te puhaehae i taua whanau i noho tika i noho marire nga tamariki o aua wahine tokotokomaha ? Kihai te koinga o te mamae ipa kite ngakau o Hakopa mo enei ngaungau kino, tau ana te hara kino e whakahawea nei ki tana taimaiti matamua kia Reupena e kite ana tatou i nui te puhaehae mete mauahara i tapoko ki nga manawa o taua whanaunga, mura ana taua whanau i te ahi, o te aroha kore notemea he kura kino ma nga tamariki taua kainga taua whare ina ka maha nga wahine mo te taane kotahi. I tika koia a Rawiri mo te tokomaha o nga wahine i a ia i pehea nga tama riki e toru, a Rawiri, a Amanono, a Apoharama, me Aaronia, i mate tahi ano ratou i nga hara o te kino i tupu ai i taua mahi whakatini i nga wahine ma Rawiri. Ka huri kia Horomona, te tangata mohio rawa o nga tangata katoa i pewhea taua ruanuku, huri ke ana tona ngakau i nga tini rauhanga o ana wahine tokomaha, mahue ana te Karakia ki te Atua notemea i toia haeretia taua tangata e ana tini wahine ki nga huarahi e koropiko ana ia karakia ana ki nga tini whakapakoko o aua wahine, mamae ana te ngakau o taua kingi mo tona mahi i hinga ai ia i tona kororia, kite ana ia i te kino o ana mahi, a e kite ana tatou i repeneta ia i .tona koroheketanga

ko te tukunga iho o tona whakatauki e ai tana, " He tino horihori rawa, e ai ta te kai kauwhau, he tino horihori rawa; he horihori katoa. Me ata whakaarohia e tatou nga tukunga iho o tenei hara kua whakahaerea nei, e kite ana tatou i tupu te raruraru ki aua tangata katoa, mamae rawa ana o ratou ngakau notemea i kotiti ke ratou i nga huarahi a te Atua ake, kati rapea nga kupu mo nga tangata i whakaaria e koe ano he hunga tika ratou i taua mahi, mehemea ka pena ka whakatikaia e koe nga hara puremu a Rawiri nei ia nei 1 Tena me waiho iho e tatou ena tangata me aro atu o tatou kanohi ki nga kupu a te Karaiti kei Matiu xix., e te 30 o nga wharangi, e penei ana:—" IST a ka haere mai nga Parihi ki a la, ki te whakamatautau i a ia ka mea ki a ia. He mea tika ranei kia whakarerea e te tangata tana wahine mo te tini o te mea. Na ; ka whakahokia mai e ia, a ka mea ki a ratou, ki ano koutou i kite noa, i hanga raua e te Kaihanga i te timatanga he taane he wahine a i mea ano ia, mokonei ka mahue i te tangata tona paapaa tona whaea, a ka piri ki tana wahine; a hei kikokiko kotahi raua tokorua! Na, heoi ano to raua tokoruatanga, engari kotahi ano kikokiko. Na, ko a te Atua i hono ai kaua e wehea e te tangata. Na, e kite ana tatou, kihai i penei te patai he mea tika kia whakarerea e te tangata ana wahine, otira ko tana wahine. Na reira ka mohio tatou i kotahi te wahine i tika ki to ta te Atua whakaritenga, he mea whakamaumau mahi kia whakaroaina enei kupu me tirohia e tatou nga Karaipiture kia tatuu ai a tatou whakaaro aua e whakakotiti ketia, otira me aru i nga huarahi 0 te pono kia kite ai tatou i nga tapuwae a te Ariki i waiho iho kia tatou. Tena me huri tatou ki nga kupu o Paora. Tirohia 1 Timoti iii. 2 e penei ana, "Na, ko te tikanga tenei kia kaua te pihopa (ara te minita), e ekengia e te kupu, he tahu no te wahine kotahi, kia whai mahara, kia

whai whakaaro, kia ataahua ana tikanga, kia atawhai ki nga manuhiri, kia whai ngakau kite whakaako," tera ano te roanga. Na kia mokio tatou kaliore he awangawangatanga o enei kupu. He tahu no te waliine kotahi. Tena tiroliia- a Taituha i. 6:— " Kite mea lie tangata kaliore e ekengia e te korero, he tahu no te waliine kotahi he tamariki whakapono ana kahore e korerotia to ratou toreretanga kite kino kahore e tutuu," tera te roanga, kati rapea ka hoha pea koe e Repa. Na runga i te aroha i tuhi ai to manu i enei korero no te tino puna o te Karaipiture. Waihoki tenei etahi atu kupu no roto i nga whakapaparanga a te Kawanatanga i tuhia kia kite ai tatou i te mahi he a nga Moamona. No Maehe, i te tau 1886, i tauria nga tangata Maori o Niu Tireni:—Na ko nga taane i tae kite 22,868; ko nga wahine i tae kite 18,960; huia katoa, 41,828. Ko taku e rapu keihea he wahine mo nga taane, 3,908 i tini ake i nga wahine. Kia takakau enei mano tangata ? Na mehemea ka whai atu nga tangata Maori ki nga ture o nga Moamona tera e liira noa atu nga takakau notemea e pai ana ratou kia rua, tae noa kite tekau wahine mo ia tahi o ratou, e tika ano koia tenei kia tini nga wahine mo te tangata kotahi, kia hapa ai nga tini mano kua whakaaria nei? Tena me huri tatou ki nga Pakeha no Maehe, i te tau 1886 :—Ko nga taane i tae kite 340,514; ko nga wahine i tae kite 290,700; huia katoa, 631,214. Na e noho takakau ana i runga i tenei taunga nga tangata, 49,814. Keihea he wahine mo enei tini mano Pakeha. Erangi nga Pakeha ka tika notemea he tini ana nga wahine kei tawahi ko te liuarahi tena e riro mai te wahine kotahi anake mo te takakau kotahi. Heoi tenei e kite ana tatou i tika o ta te Atua whakaritenga kia kotahi anake te wahine mo te tangata kotahi. Mehemea ka ngahoro te unahi e pipiri ana ki o whatu,

tena e koa e hari ano to pononga iti kite mea ka puta koe kite whitinga o te ra o te mohiotanga, mete maramatanga ote matauranga. He malia ke atu o kupu ka tika ano kia whakaaria mehemea i whai taima ahau kite tuhi. Otira ma tera manu a te koko pea ena kupu e whakahaere, ko taku tenei kei whakakotitia ketia e koe nga Karaipiture. E hara, tenei i te kupu kakati otira he kupu whakamaiengi mo o taua ngakau mo te mutunga iho:— " Heoi, e aku teina, ko nga mea e pono ana, ko nga mea e whakaaroa ana, ko nga mea e tika ana, ko nga mea e kino kore ana, ko nga mea e ataahua ana, ko nga mea e korerotia paitia ana; ki te mea he pai, kite mea he whakamoemiti; whakaaroa enei mea."—Na to hoa aroha, Na Te Korimako.