Etaki Korero Whakaatu i nga ritenga i kitea ki te Motu nei.

Korimako, Issue 10, 13 December 1882, Page 1

Etaki Korero Whakaatu i nga ritenga i kitea kite Motu nei.

I panuitia a Niu Tireni hei koroni mo te Piritihi i te 5 o Pepuere, 1840, te tau a, i a Mei te 24 i taua tau ano, ka puta te panui- whakamana i a Kuini JWikifcprjfog&o ia tonu hei nga motu o Niu Tireni. I whakaaetia taua mana e nga tangata Maori, a tuhia ino o ratou ingoa kite Tiriti o Waitangi. Ko nga panepane o taua Tiriti kei te kohatu i whakaturia nei e Ngapuhi ki Tokerau. Ko Kawana tuatahi o Niu Tireni ko Kapene Hopihana. No te tau 1842 i tu ai erua hoki nga tau i tu ai hei Konehera i Niu Tireni, ka tu hei Kawana. Muri mai i a ia, ka tu aJCapene Pitiroi, te Kawana na taeanoatia te tau 1845. Muri mai kb Kapene Kerei. Ko Eahara he tama iti i Tokerau te ntfhoanga tuatahi o te Kawana, engari no te tau 1840 ka panuitia ko Akarana te wahi e. noho ai a te Kawana. Muri iho o tenei panui ka noho nga Kawana ki Akarana taeanoatia te tau 1854. Ko te mana o te Kawana i taua takiwa, kaore i taea te whakangengeu e nga Pakelia katoa o Niu Tireni; ai ake tana titiro, ko Ingarangi anake. I te tau

1852 ka hanga he ture ki te Paramete o Ingarangi kia Vhakaaetia lie Kawanatanga mo Niu Tireni ake, ko te mana i mau ra i Ingarangi me tuku mai ki Niu Tireni, mana ano e whakahaere nga tikanga o tana Kawanatanga,—ma nga Pakeka katoa te tikanga. I whakaaetia e taua ture, kia tu he Paramete, kia hanga hoki taua Paramete i nga Ture mo te motu. Ko te Paramete i meatia i reira, ko te Kawana, ma te Kuini e tuku mai, kia kotahi te kau mema o te Kaunehera. Na, ki tetahi o nga whare Paramete kia rua te kau ma wha mema, kia wha te kau ra nei; a, ko nga ture hanga o te Paramete, kauaka e rere ke i nga ture o Ingarangi. I wehewehea, te Koroni kia ono nga Porowini, ko Akarana, ko Poneke, ko Taranaki, ko Whakatu, ko Otakou, ko Katapere. Ko, na, i kiia, ma enei Kaunehera e mahi nga Ture mo te motu, ko etahi ture i puritia ma te Paremete ake e hanga. Nga mea i puritia e te Paramete, ko nga mahi Katimauihi, ko nga mahi weiti ko nga whenua o te Karauna, ko nga whenua o nga tangata Maori, ko Kooti hara nui, ko nga mahi marena, ko nga Kooti Ture whai tikanga taimaha. Ko nga mema o te kaunahere, tae noa ki PEuperetene, he mea pooti e te iwi kua tae tenei nga mema o te whare Paremete o runga ki te 45 mema. Ko nga mema o te rua o nga whare tae ai kite warn te kau ma waru. No te tau 1876 ka whakakahoretia nga Porowmi Kaunahera. I te 31 o Tihema, 1853, ka maunu atu a Kawana Kerei, Tireni, a, ka riro te KawanatangaiaKawanaWiniata, tae noa kite unga mai o Kawana Paraone. Ko te Paramete tuatahi i hui ki Akarana i te 2 o Mei, 1854. I te tau 1855, ka hui hui ano te Paramete ki Akarana, ko te toru tenei o nga huinga o te Paramete, a, ka wliano ka pakaru, ka tae mai a Kawana Paraone. No te tau 1856, ka srutu nga, mahi o tenei Paramete,

engari kia oti te kupu whakapai ki a Te Kuini, mo te horonga o te pa o Ruhia, te ingoa patapora. Ka kohikohi moui i konei kei whakamaeue mo nga hoia i kai-a-kikotia e te mata i roto i te whawhai ki a Ruhia. Haere ake te moni kohikohi o nga Pakeha o Niu Tireni i reira, e £9,000.; Ite tau 1858, ka tu ario te Paramete ki Akarana, ka hanga he ture wehewehe mo te Porowini e tenei Paramete; a, ka wehea mai i konei a Ahuriri, i Poneke. I hanga hoki i konei he ture kia motuhia te £14,000 heikuramo nga tangata Maori me era atu mea mo te taha Maori. Ite tau 1860, ka hui ano te Paramete ki Akarana. I te tau 1862, ka hui ki Poneke te Paramete, a, ko Te Pokiha te Tumuaki i reira. No te tau 1861, ka maunu atu i Niu Tireni a Kawana Paraone, a ka u mai a Ta Hori Kerei hei Kawana i muri mai i a Paraone. Tae noa kite tau 1868, te Kawanatanga o Ta Hori Kerei; a, i runga i enei tau ko te iwi katoa i ahua raru i te pakanga a nga Pakeha raua ko nga Maori i Niu Tireni.