RETA TUKU MAI KITE ETITA.

Huia Tangata Kotahi, Issue 29, 3 February 1894, Page 4

RETA TUKU MAI KITE ETITA.

E kore e tau kite Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia kite pepa nei. Etita o Huia. Rapaki, Hanuere oth, 1894. E hoa tena koe mau e tuku atu tenei reta kite Huia. Ko te waahi tuatahi he whakamahara atu ki nga takiwa o te Iwi Maori o nga motu e rua nei ki* toku whakaaro he taonga pai rawa atu to ratou nupepa mehemea ka tino kaha nga maori kite hoatu i te pauna moni 1 te tau mo ia tangata mo ia wahine ranei ki a rere mai aite manu nei kite marae o tona whare o tona whare Na ka kite i te pai i te kino o tena waahi o tena waahi o nga motu o tawaahi me konei ano, hei whakaatu hoki i nga whakaaro o ia tangata mohio e tuhi mai ann ki to tatou manu na E hoa ma kanui toku roiharo i toku kitenga iho na Wi Katene enei kupu e mau, nei na Hoani Nahe hoki tenei, huri ake ki tua kua ohorere te kite, haroo na Wi Naihira hoki tenei, hei whakaatu mai tena ki a tatou ki nga taitamariki ko ana whakaaro era i tuhia ra e ia kihai i rangona e koe tona reo e korero mai ana Engari na to tatou taonga nui i haere rawa mai, ana te kanohi i titiro na te ringa i whawha na o tatou maingai i korero.me te mea ko ratou whakaaro Hetika pea ta ratou hei whakakaha i to tatou nupepa e ngari ehara i te mea ma ratou anake nga kupu mo tenei Nupepa, Engari hei whakaatu me pera hoki te tuku korero ma etahi kuumatua me era atu kai whakaatu korero he mea tika ano hoki ma etahi takiwa e whiriwhiri komiti i runga i te ma hi atoha mo to tatou mana hei whakamarama i ona tikanga e hihiko mai ai etahi kite utu Nupepa mo ratou ehara i te mea mo tera anake engari. hei whakaatu hoki i nga mahi o ia takiwa o ia takiwa e ora pai ana te tangata me etahi atu mea whai ritenga e ahei ana kia whakaaturia ki a kite te katoa tenei pea tetahi etahi takiwa ranei kua mahi i tetahi mea whai tikanga kua waiho tena hei tauria ki etahi atu takiwa maori e uru katoa ai te pakihiwi o te tangata kite wiira kotahi huri ai mehemea he iwi ngakau nui te maori ki tenei taonga kua timata atu i tenei tau te kake haere note mea kanui te pai me te marama o te whakatakoto o nga kupu o te timatanga mai ano o tenei pepa mehemea ka kaha te iwi kite Awhina i to tatou manu penei kua whai ku ha kite rere haere kua tae atu ki o tatou marae i te wiki, kotahi putanga mai mehemea ka

tino kaha rawa te awhina kua tere tere tonu te rerere kua rangona o tatou reo e korero ana me era i tu reo o whea mai. i tena ra i term ra kati nei nga kupu mo tenei taimn. Tuarua—He kupu runrua aku mo to tatou kotahitanpa, He titiro noku ki nga kupu whakangoikore a etahi e rangona. nfei e ki ana ka puta i a ki waho o tenei kotahitanga me ternhi kupu hoki e ki ana waiho me titiro atu kia mate rawa i te whaakaaro mete tahi kupu hoki eki ana kua pangaia e te Paremata te Pire a te kotahitanpa ki waho a ka men.enpa noa mai nga ngakau o te hunga kua tuhi kite knwenata ote kotahitanga me era atu, me ki atu au mo te kupu tuatahi i runga nei, He kore pea no o koutou tan gat a mohio e tohutohu atu ki a koutou i nga tino take i ara mai ai i nga hapu o Xgapnhi tenei whakakotahitanga he mea kimi mai e ratou apiti atu kia Mangakahia tenei tikanga ka timatntia nei e tatou hei mahi he mea titiro e ratou ki. nga tikanga kua ma hi a e te Paremata o Nui Tirehi nga whenua maori kua rereke oua tikanga i nga mana i kiia i roto ite Tiriti o Waitangi mete rarangi (71) ote ture mo Nlll Tireni 1852, Ehoa ma meheuiea ka ata titiro tatou ki aua tohu tohu kaore rawa e rite ki a tatou i hiahia ai ahakoa o tatou mema e tu mai ra i tera whare e kore e rite ki a ratou i tohutohu ai aua ture, o te timatanga mai o aua mema kite whare a taea noatia tenei wa Na kei te tino lieke enei kaurehe kite Po, na he aha ia nei te pai kia noho kore whai tikanga tatou i enei ra mehemea na te pakeha ta tatou tikanga e mahi nei kua huihui noa atu e kore e roa tena kia tana nei kite maori kei te whakawiri ke nga whakaaro o etahi k*i te puha ehae kei te aha noa atu. Na uio te kupu ki a mate rawa i te whakaaro, IjJ ngari tenei kii kei te whai tikanga no te mea e 21,000 mano anake te hunga kua tuhi ki te kirihipi kei te pera hoki kaore ano i tuhi na ratoc i whakahua taua kupu me whakarite e au kite tane raua ko te wahine akua nei kua Irahia ta raua kotiro kite' tahi taane mana ko te whaea pea o raua i whakaae ko. te tane kaore i j>ai hei i tohe tor.u te hunga ra kia raua ku a tuturu, tena i te roanga o raua e moe ana ko wai te mea o raua e pai ki ta raua hunaonga. kua- kitea te pono o tenei tikanga i te lwi Maori ko te mea o raua kaore i pai koia te mea tino mana* waru kite hunaonga, Na hei whakaatu mai tena ki a tatou e pera te tikanga o te kupu E ngari ra e nga motu nei ata titiro ano tatou kaore tenei mate i pa anake kite hunga kua tuhi engari ki katoa. Na mo te kupu kua Rukea mai te Pire a te kolahitanga e te Paremata ki waho. Ehoa ma he maha nga t kanga hei whakamararoatanga atu 1, he taonga nui tera na koutou kei roto i te Paremata e takoto ana a kowai hei panga mai ki waho 2 ki a mohio rano te Paremata maori ki nga korero Ripoata a tenei Paremata hei reira mohiotia ai me pewhea mehemea ia i whai kupu te Paremata mo taua mea 3 hei mahi tena ma nga mema kua tu nei hui atu kite kawanatanga maori me era atu: ki Poneke mo te Paremata e heke mai nei mehemea ia e arotahi ana te hia hia mete kaha, hei konei pea whakamutu ai nga kupu kei hoha nga hoa titiro. Kia Qra mai koutou i tenei tau hou na to koutou h::a pono. H. Tare Tikao.

Kite Etita o Huia Tangata Kotahi, Ehoa tena koe mau e tuku atu aku kupu whakamoemiti mo tetahi wahine, e karangatia ana te ingoa ko Raiha Piala, he wahine Rangatira no Ngati Pahauwera hapu o Ngati Kahuhunu, ko tona kainga kei te Wairoa. a i runga i te mea kua nui haere tona ingoa, kua puta hoki tona rongo kinga wahi katoa o to tatou motu, ara mo tana mahi whakaora tangata, a i tonoa atu ia e matou kia haere mai kia kite ia Hoani Taipua, ko tona mate he Porangi, whakamanaia ana, e ia ta matou tono. a tae mai ara a Raiha ki Otaki nei ite 28 onga ra o Tihema, i te tau o to tatou Ariki 1898, i piuta tana kupu kia matou, e kore e ora i a ia te mate o Hoani mehemea i tae mai ia i tnna atu o te Porangi tanga o Hoar i, penei ka kaha ia kite kiake kaora if ia te mate o Hoani, ko tenei kia pai ta koutou Tiaki ia Hoani, ko taku tikangn e haere una i runga ite whakapono, ma te whakaronjio 0 te tangata kinga tohu tohu, mii'e haere 1 runga i te rangi marie i te tapu o te mete whakapono, kite kai ha nga ka tahi ka taea tona mate kati ko Hoani he Porangi kaore ia e mohio ana kinga tikanga o te whakapono, k<> koutou ko te hunga, ora e mohio ana kinga tikanga o nga tohu tohu, kia tika ta koutou whakahaere ia Hoani Taipua. k-i tt; atua te tikanga mona ina pii ta koutou whakahaere, heoi ite ata o te mane ka hoki atu a Raiha ki Matene. a i haere hoki a Ngati Kaukawa kite Purei Hoiho i taua ra, ko tePurapura a Raiha i tohutohuria iho nei e ia kia matou kihai i tupn, no te mea i ngahoro iho ki roto ki nga tatara moa, koaoaotia iho te Purapura a kore ake he hua. Heoi- patua atu ana e matou a Raiha kite waea kia haeremai kia kite ano ia, ia Hoani no tona taenga ma> puta ana tona aroha kia Hoani, me tana kupu mai ano kia matou k nga whanaunga o Hoani, i mea me riro ia ia a Hoani mehemea ka pai koutou heoi whaleaae kaloaana matou nga whanaunga o Hoani, kia haere atu a Hoani ia Raiha kinga wahi katoa e haere ai a Raiha, a i tukuna atu e matou a Hoani i runga i to matou whakapoiio kinga takinga a Raiha, konga tangata katoa kua ora ia Raiha e whitu rau nga tangata e ngaua ana e nga mate nga ram enga mate mckutu, enga mate huango. enga ncatp Pukaki, enga mate Paipai, enga mate Karapu, enga mate toto, enga mate puku, mete tini o era atu mate kua ora katoa ia Raiha, kua waiho enei tangata kua ora nei ia Raiha hei Tauira kia tatou kia mohio ai tatou koi nei he Takuta tika mo tatou mo nga iwi maor:, he wahine Ngakau Rangatira kaore ia e tono ite moni heoi kei to tatou aroha kia ia, note mea he wahire ia e tika ana tatou kia awhina tatou ia Raiha. mona hoki i aroha mai kia tatou i a ia i homai nei i ana rongoa hei whakaora i o tatou mamae, he wahine pai kaore ia e wha uihawea kite tono atu a te Tutua, kaore hoki ia e kape ite tono ate Tutua, a ko ta te Rangat'ra e whakaritea e ia, engari e penei ana. mua ano mua, muri ano muri kite tae atu te tono ate Tutua i mua ka haere a Raiha, ahakoa puritia a Raiha e te Rangatira kia noho ahakoa utua kite moni e kore a Raiha e noho, ka haere a Raiha kite whakarite ite tono a te langata iti, hei tohu ano tena kia tatou kei tenei wahine te NVairua o te Atua, kite tonoa ia e te Wairua kia haere ki tana wahi i pai ai ka haere tonu a Raiha e kore ia e noho, ko tenei kia kaha ta tatou mana aki i tenei wahine kaua rawa tatou e

kaiponti ite Pito aroha i tonoanei ete kai hanga ki roto io tatou ngakau me hoata, kite kore e kore ano hoki e taea te hoatu, mate kai hanga ia e manaaki mo tena tu ahua tangata ka riro noa atu nei ia ia te mea i tika kia homai heoi ma te Atua a Raiha e manaaki e Tiaki inga wa katoa mona i aroha ki nga tangata e pehia ana e nga mauwiuwi enga Taimaha tanga o tenei ao heoi ano aku kupu whakapai mo Raiha Piata, mona i manaaki ia matou nei kupu, mona hoki i tae a tinana tonu mai ki o matou aroaro kite ana matou i ana mahi, awhakapono ana o matou ngakau ki ana mahi whakaora tangata, Heoi ano na to koutou whanaunga i roto ite Ariki Na. Kipa Te Whatanui. Ngati Raukawa Otaki.

Rotorua, Nui-a-Kaha, Hanuere Bth, 1894. Kite Etita o Ilnia Tangata Kotahi.— Tena koe, kite pai koe kite Panui i nga korero, ka tub in ki raro iho nei e pai ana. Kia te whatahoro.—Te Plrimia o te Kawanatanga mu nga Iwi Maori i roto i te kotuhitanga kirihipi. Tena koe, me au .Minita katoa, Tenei kua kite iho matou i te whakamuharatanga ano i n<;a takiwa Pooti Meiua eono o Aotearoa, kua panuitia nei e koe, i Te Huia nama 24, e whakaoho ana i nga takiwa kihai i rite he tnema mo nitou i te Pootitanga o mua, kia Pootitia ai ano i tenei tau. Ka pai to whakaaturanga i aua takiwa e ono, a ka tino pai atu hoki ta matau kupu e kii atu nei kia" koe, ko'te takiwa o Te Arawa, he mea whakauru noa atu ki rotoi aua takiwa, engari meata waiho marie, taihoa e whakaoho, tukua kia ara katoa nga tangata ki runga ka whakaoho ;u. Kai tu kau ki runga Te Kahui. ko te iwi nona te whenna kaore e whakaae, He ahako i, me titiro i nga kupu e whakaaturia mai ana. Tenei ake kai nga ra whakamutunga, e ai ta te Atua, ka ringihia e ahau Taku Wairua ki nga kik-kiko katoa, a e Poropiti a koutou tamariki, rue a koutou tamahine, e kite ano hoki a koutou Tuitamariki i nga whakakitenga, e moeinoea o koutou kaumatua, ko te wa tena e ara ai ki rnnga, katahi ka Poropiti katoa, Ae, Amine ! Kaua e unuhia takitahitia i roto i te Paihere kotahi, waiho ma te Papeha anake te tango takitahi i te tangata kai mahi i ana tikanga e raru nei tatau, me tana, ture hai takotoranga tno ana tikanga. Tena ma tatau, kia ngawari te whakahaere i roto i te kaha o Te Ture. e awhi tonu ana ite tangata mete whenua. Ko to tatou kotahitanga hoki e mau nei mai ra ano i nga tekau tau kua pahure ake nei, a tae iho ki enei wa. Na te kaha anake o Te Rongo Pai, ki te peehi i nga kino katoa. i mau ai te Rongo kite tangata. Muri iho ko Te Ture, katahi ka tino kaha te whakakotahi i nga Iwi Maori, no naia tonu nei, ko ta koutou e Parai mai na, na ta tatou katoa tena, i runga i nga taimahatanga, heoi ano te mea e tirohia iho, nei, ko te tipona hai wetekanga e makere pai atu ai te taonga o ia tangata. No te mea kua uru rawa kai roto i nga kikokiko. tae atu ana ki nga wheua te here a Te Ture.

Kai waho hoki i te tangata, he Maori, kai te ngakau he Pakeha, kai nga kupu he Maori, kai nga matauranga o roto o aua kupu, he Pakeha ki waho. Ina hoki nga Rangatira o te kotahitanga. i tae mai nei kia Pootitia ratou hai inema mo te Paremata Nui o Nui Tireni. Rere ke ana nga whakamaramatanga a etahi, i a eta hi, e whakina ana hoki e o ratou mohiotanga Pakeha. Na, e titiro atu ana tenei ki t,e ahua o te whakahaere, e whakarongo atu ana i te tuturutanga o te huarahi e whiti atu ai kite ora. Kai peratia mete Whaerere a Rota, i haere awangawanga tonu i to ratou na hekenga, a hoki ana tn titiro ki muri. I pera ano hoki te heke o Ngati Iharaira, hoki ana ano ng<. matjara ki nga momonatanga i mahue atu ra i Ihipa. No aua maharatanga nei hoki, i tukua atu ai te Tono a Te Arawa, kia karangatia e ia he huinga mo nga Motu e rua nei, kia tu ki Rotorua, kaorei tukua mai e te hunga na ratou. No nga whai korero a Wi Pere i roto ia Tamatekapua, katahi ka rongo atu i te take i puritia mai ai, he mea kai mate nga iwi i te hiakai ki Rotorua, mo reira i kawea ai eia ki Tuaranga kite whenua whai kai. Na, he arai tenei ite kupu whakatopu ate Iwi Nui tonu. Heoi ano pea te mea e taria mai na, ko te rere taki tahi atu o te tangata. Tena ko te noho o Te Arawa i waho i te kotahitanga kirihipi kaore i tirohia mai. Heoi, ko te takiwa o te Arawa, waiho marie, e tata ana t*> wa e tuhera ai te Paepaepoto-a-Houmai tawhiti, kawhakatakotoiia tenei hei take kite Teepu oTe Tiamana, kia tirohia. e te Ropu Wananga Nui o te Arawa, te urunga atu ki roto ki nga takiwa e ono o Aotearoa, hai reira ka mohiotia ai, pehea te whakautunga mai. Na to hoa, Na Waretini, Te Mutu Kuri.

Rotorua Nui, Akaha, Hanuere 9th, 1894. Kite Etita o Huia Tangata Kotahi. Ki nga Iwi Maori katoa, e noho nei, i Aotearoa mete Waipounamu, meera, atu motu Maori. Ehoa ma tena ia koutou, nga raoehu tangata, i nga whakapaparanga, maha, o koutou Tupuna. i waiho iho ai, hai noho io ratou motu, Rangatira. He whakaatu, tena ki a koutou, ko nga mea e tonoa nei, i nga tau katoa, ara, kote whakapuetanga, o te Rangatira tanga, o Nui Tireni, mete Tiriti o Waitanga, mete Rarangi 71, o te Ture, nui mo Nui Tireni, ehara ena i a koe, ara, i te Maori, na te Pakeha, ena tikanga, i hanga mai, hai whakawai i te tangata, na ana ano i homai. a na ana ano hold, i cakahi mai, ki raro i ona waewae. He takahi hoki tena, i te mana o tona Rangatira, e noho pohehe mai ra, e kii ana, e whakatuturutia nei e ia, mo Nui Tireni. Ahakoa Potitia atu o tatou tangata, hai mema, kite Whare Paremata i Poneke he ahe te mea e tukua mai kaore kau, na ratou ano hoki taua tikanga, i mahi mai, heoi kote tau tenei, e tangohia atu ai Aotearoa, mete Waipounamu, me nga motu i waho atu ia raua, ko tenei e nga Iwi, Maori, whakamutua, te kororo, i te mohiotanga, E tu, ki runga, whaka-

tangata, i a koe, me tiaki koe, e ia iwi e ia Iwi, i tou takiwa, i tou takiwa, i tou takiwa. Kauae whakaetia nga Tare, kua whakamana nei, i nga ra o tenei Hanuere, 1894 ko ta te Arawa kupu, kua tae kite Kawanatanga i naianei, kaore ia epai ki a tau iho, te mana o aua Ture, Muru Whenua, i tona takiwa, no Tongariro, puta noa ki maketa, ko tenei, ki a tere mai, te ota mai, e nga Iwi, Maori, katoa, katoa, katoa, Tuka mai ki Rotorua Nui Akaha, nga Iwi kai ki tenei tikanga. Kai muri i tenei, ko te tino kupu Nui, Ae, Amine. Eruera Amohau Eruera Teuremutu Akuhata Kiharoa Hemi Tetupara te Koitua 'Herewini Amohau W. K. Te Bangipuawhe Petera Pukuatua, Tukino Mo te Arawa, Katoa.

Te Ahuahu, . lihema 27, 1893. „ Kia Ihaia Hutana Etita o te Huia, tena koe. He whakamahara atu tena kia koe kaua e whakamutua te rere mai o te manu nei ki au timata i te Hanuere, 1894, maku e tuku atu te pauna a te marama o Maehe, kaati tena, tenei ka tu kuaatu enei korero hei hari haere ki nga marae e taua tu ai a te Huia ara ko te ahua o te whakahaere o te pootitanga o te taha kite Raki nei no Hone Heke te ingoa kua rangona i te tuatahi i te hokinga tonutanga mai o nga me ma o te Runanga kite Waipatu i muri mai ko etahi atu, kaati tuturu ana ko te Kapa ko Poata ko Hone Heke hei pootitanga ma nga iwi o konel katahi ka whakaarotia e matou me karanga tetahi huinga mo nga iwi o konei kia znohiotia ko wui o tenei tokotoru hei mema ma te kotahitanga katahi ka karangatia kia tu taua hui ki Ohaeawai ia Noema 15, 1893, 'ka hui ka whakatakototia nga take e ru? ko te ara ranei kite pooti i tetahi tnema ko te kupapa ranei i te mea kua puta te panui a te Rarawa i a te huia o te hui i tu ki Huria ka timata te korero ponoa ao noa, kihai rawa aua take e rua i oti pakeke tonu te kupapa me whakaae atu matou ki ta ratou ki hai matou i whakaae ponoa tena ra ka tahi ka kiia e au me wnakarere enei putake ara me unu mai ki wahb me tuku atu ko nga mema kua karangatia nei o ratou ingoa meheme ko wai o enei tokotoru e tangohia e te kotahitanga mana kei runga ko Raniera Wharerau, Minita o te Kawanatanga Maori taku mema ta te Kawanatanga Maori ko Hone Heke no te Hui ano kite Waipatu, ka tangohia tenei tamaiti hei mema ma te Kawanatanga Maori kite Paremata nui o te Koroni kei runga ko Kewerene Matiu Kapa he minita no te Hahi o Ingarangi ko ahau te kai whakahaere o Eparaima kapa, ka tu ano a te Kapa no te mea kei ai. a ano tana hea raa te pooti e tango atu taua hea i raro i ai a kei runga ko W. Pomare ka whakahaere hoki ahau i a Poata i runga hoki i nga kupu a Ngapuhi - ko tenei pootitanga me tUKU ki Ngatiwhatua kahore a H. Heke i taua hui kei Waiapu ke kei te hui a Ngatiporou kahore a te kapa hoi ano te kapa i taua hui ko taua. minita, ta H. Heke ko Raniera me ana hoa mema i tae kite

Waipatu, kei runga ko ahau ko W. Katene tena i a tatou e tautohe ana ki te kupapa mo era take era kua unuhiara ki waho i pera aku kupu ko te mea tika o te iwi me tu kite pooti kite a te kotahitanga me tuku he motini be pire ranei kite whare hei turaki i te ture e mana nei nga mema Maori te noho i te koroni ahafcoa e kore e whakaaetia e te whare me Rihaina taua mema aua mema ranei me puta mai ki waho ahakoa kua haere nga puka puka o te Paremata o Nui Tireni kua kitea e nga iwi katoa o teao tera pea ka whai take ta tatou noho a muri ake nei kaati ko wai te mema o enei tokotoru kei runga i enei korerb,' kei runga ko Raniera ko H. Heke pen a nga kupu a taua tamaiti kiau kite kore ana take e whakaaetia ka puta mai ia ki waho, kei runga ko Matiu Minita ko taku e kore ahau e pai ki tena tikanga e rangi kie pau ano nga tau etoru, ko Poata kahore ahau i matau kite whakatuturutanga a H. Heke i te Waipatu mo nga pire a Taiaroa raua ko H. Heke ko ta Taiaroa taku i tautoko ai ka kii a Matiu Minita kite tu ko te kapa me waiho hei mema ma te kc tahitanga ka kaa e matou kahore no te mea e mea ana koe ko tau mema me noho tonu mo nga tau e toru kaati i mutu taua Hui i te 17 i te 13 ka pakarukaru te hui ka noho tatari matou kia tae mai a H. Heke no te 26 o Noema ka tae ki Ohaeawai te 27 ka hui atu mn tou nga taiigata, o te Waimata te AI u ahu, pakaraka kaikohe,ka tu te korero ka korero o H. Heka i ana korero i muri ka pataia e nga kai patai e hara ranei koe i te tangata na te kawanatanga ka kiia ia e hara e .rangi i taku haerenga mai kite Waipatu he tangatn ahau na te kawanatanga he mea tono marie e au ki nga MinHa kia tukua ahau kite Waipatu mo nga wiki e toru ka whakaaetia ahau i penei taku tikanga i haeremai ai ki taua Hui ko te whakaatu ahau ki taua Hui i nga mea i kitea e au i roto o nga pukapuka < hei huarahi mo te mahi ate iwi maori e mahi nei kahoki ai ahau ki poneke ki taku **->ahi kawanatanga no te kitenga o Henare Tomoana raua ko Taiaroa i te ahua o aku korero me taku hanganga i e tahi pireka kiiae raua me haina rawa toku ingoa ki taku pire i hangaai whakaaetiaann e nu me toku mohio ano kua peia ahau e te kawanatanga tae atu ahau ki peneke pana tonu tia atu ahau, mo te whakaaro tupato a nga tangata e tupato nei he tangata ahau na te kawanatanga ahau i korero ai i enei, e rangi ko nga tangata e tupato at a me titiro atu ki tnua, kei runga ano ko ahau ae kei mea koe kahore oku tupato kia koe no mua taku tupato kia koe ta tae koe kite Waipatu ka patu mai koe i te waea kiau kia whakamana atu koe e au kia tomo ai koe ki roto kite whare Runanga kaore ahau i whakaae he tupato noku ko te tango pea i koe nga korero o te whare ka mau k; te kawanatanga no ta Re Kawatupu kia tukua atu e au mo Mitai, ka whakaetia e au, kati tenei nga kupu e rua ka pataia kia koe e whakaae ranei koe kia matou tikanga kia nga hapu e hapai ana i a koe, kite kore e whakaaetia e te whare te pire mete ture e mana nei nga-mema' maori i roto o te Paremata e whakaae ranei koe kia Rihaina me puta mai _ koe ki waho, E whakaae ahau otiia tenei te mea e kore ai ahau e tino whakaae etu i konei tera pea ka takoto taku pire kite whare tera pea ka peke mai e tahi o nga mema pakeha ki te.awhina i

taku me* na reira e kore e ahei kia maumautia ta ratou aroha mai ka pataia e te tahi atu meheme ka tuhituhia tetdhi pukapuka e te iwi rei ka tukua atu k'a koe kia ha ; n& koe i to ingoa ki taua pukapuka e haina koe, ae, ka haina ahau kaati mo konei ka uixuhia te ngakau tupato ki waho e raugi he mahaatu ana korero ite (29) ka haere ia ki kororareka kite whakahuatanga ingoa, i te toru tekau ka hui ki'kaikohe kite whakarongo i nga korero ka mutn Waimaomanaia, Whirinaki, Waimamaku, Kahuri, Ahipara, Kaitaia, Mangonui, Whangaroa, Waiomio, Whangarei, ko enei kainga katoa he kupapa katoa i enei ra, ko te ra o te pooti ka tahi kaara te kupapa kite pooti i a H. Heke, i te noema a te kotahitanga ka tahi ka mohiotia, ko te kupapa te tino o te kotahitanga, e 537 te putanga o H. Heke, JS hoa e te Gtita tera pea e kore koe e tino pai i te roa rnwa o enei korero, otira ki toku mahara kaua koe e whakaaro roo te roa, tukua ki to tattu manu kia kite ona iwi mehemea kei te penei te haere o te Tai Rawhiti, me Tai Hauuuru me Waipounamu, mehemea ka tika te n:ahi a taua tamaiti nei ka mau te aroha i nito iaia ki tana iwi Maori, tera e tutuki ki nga tohu tohu a Renan pererika, kua mohiotia e au i naianei ki nga korero a te Pere e mau nei i a te Huia No. 25, ko te ht>a tena o taua tamaiti, ko te ahua o ana korero e rite ana 1 i nga korero a te Pere, e rangi kua korero aia ki konei ko te pakeha i arohatiaai aia i Poneke i tana peinga e te kawanatanga ko te tamaiti a te j ere, kanti i konei, kia mala e koro e te Etita ki tenei panui roa kia ora tonu koe ma te Atua ataua mahi e whakatika. Na to hoa aroha Na Wiremu Katene.

Hotereni Taone, Tihema 11.1893. Kite Etita o Huia, tena koe. He reta ka tukua atu kia taia kia te Huia hei titiro ma 11 pa iwi katoa i raro i te kotahitanga o te iwi Maori o Aotearoa mete Waipounamu. i nga tikanga ote mahi a te Paremata Maori o te tau 1893, k'a irahue atu rate nohoanga o tau a Paremata. Ara nga kupu me nga mahinga katoatanga a taua Paremata Maori. I kiia hoki, whakatuturu rawa, ht-i nga mema tonu o te Taremata Maori ote kotahitanga o te iwi Maori he mema mo t« Paremata Nui o te Koroni o Niu Tireni, no reira i whakaaria ai mo te Taihauauru ko Meiha Keepa he mema, otira i raro i te mana o nga ture o te Koroni no reira i he ai a Meiha Keepa, Rangihiwinui hei pootitanga ma te iwi. Otira kua whakaingoatia toko ono (6) nga tangata hei pootitanga mate taihauauru, Heoti i roto i tenei tokoono kua whakaingoatia nei ko Reha Aperahama anake te mea tika o ratou hei pootitanga ma te taihauauru no te mea he mema ia no Hauraki i roto i te Paremata Maoii o te kotahitanga o nga iwi o Aotearoa me te Waipouuamu otira kaore ahau e tino marama ehara era i te mema note Paremata Maori. No reira e maharatia ana, tera e pooti katoa i.ga iwi o te taihauauru kia Reha Aperahama anake, ka wehi pea nga kai Hapai o nga mahi a te Paremata Maori o te Waipatu, Nepia, kei takahi ratou i

nga tikanga i mahia e te Paremata Maori. Koau hoki toku take i kore ai au e tu i tenei pootitanga no te mea ehara ahau i te mem a tonu ake no taua Paremata Maori nei, Haunga raia t.e mema i roto i te kotahitanga o nga iwi Maori, koia rano hoki pea te take i whakahengia ai e Meiha Keepa tana mema pai a Hoani Taipua no te mea pea ehara a Hoaui Taipua i te mema no taua Paremata Maori ina hoki kaore ano i whakina e Meiha Keepa te he o Hoani Taipua. __ A kaore ano hoki i whakina e Meiha Keepa te tika e puta. i a ia 110 te mea kaore r;.wa ahau i kite i te he o Hoani Taipua, e pooti tonu nei hoki ahau ki a ia i nga pootitanga ka mutu atu ra i era tunga nei o Hoani Taipua. Koia nei ano hoki te take o Hoani Nahe i kore ai e tu hei pootitanga i tenei turanga no te mea ehara ia i te mema no taua Paremata Maori he kai whakahaere pooti kau ia no nga mema o taua Paremata Maori mo te takiwa ki Hauraki He wehi hoki nona kei takahi ia i nga mahi i whakatutnrutia e te Paremata Maori. Ara me puta atu i nga mema o te Paremata Mauri he mema nio te Paremata Nui o te Koroni o Nui lireni, koia nei ano hoki te take o Wiremu Katene o te Ahuahu Pewhairangi i kore ai e tu hei tautohe i tenei pootitanga, no te mea kaore ia j tu hei mema mo te Paremata o te kotahitanga e whakina ana hoki e ia i roto ia Huia. No reiaa ko Reha Aperahama anake te mema o te Paremata Maori kua whakaari nei, mehemea ka takahia te tan pita tika e nga iwi o te taihauauru a te pootitanga nei He mea tena e whakahaweatia ai nga mahi nga a te Paremata Maori o te kotahitanga o nga iwi Maori o Aotearoa mete Waipounanju, a muri ake, ana ra ka whakarongohia atu enga ivti o waho nei. Heoi ano Natou hoa tauhou Na Matakapana Taringanui.

Omahu, Hauraki, Tihema 16th, 1893. Kia Ihaia, Etita o Huia. i ena koe, katahi ano ka whakautua ake te whakataunga a te kahuiwananganui i> te Arawa ite whakataunga i te Hara o te hunaonga a te Keepa Kangipuawhe i puremutia nei e tetahi tangata ke. Heoti no runga ano i te lino niarama rawa o.e whakahaere a te hungawai o te wahine hara ia ia e tu ana i te tnarae o te " Paepaepoto-a-Houmaitawhiti." kihai nei t»>na ngakau i numinumi iho kite hapai i nga taonga nunui o ana tuptina tenei mea te whine te tangata noho o runga i tenei mea i te whenua e whakatauakitia ai, "He wahine he whenua hei turakanga mo Tumatauenga," "Nga taongae karaunatia ai "Te Aiatanga-a-Tiki ka ngaronei kite po, He whenua he wahine," Hei aha ma te keepa, whakataki marire ana i nga Ture a nga " lka Tere nei, kahawai horo paua nei." No reira mai rano te niarama tae noa atu kite whir;whiringa a Meiha Pokiha Taramu ratou ko te "kahuiwananganuiote Arawa kiteNoota," te hunga i whakamotuhaketia hei whiriwhiri ite tika i telle, ite mate mete ora mo te hunga hara koia i ta ratou whakataunga kua Panuitia ra. Na, he whakaatu tenei naku i te nui o te tangata i whakamoemiti kite whiriwhiringa a taua " kahuiwananganui," e

mibaro ana enei iwi, Te rite rawa nei nga whakataunga a te kooti whenua maori ki nga whakatau a nga Rananga Maori, "Te marama te rite mete tika," E tika ai te tono a nga iwi o te motu nei ipa ratou maori ano o ratou wheriua e whakawa me ta ratou kupti penei ano, meheraea ano pea ko tatou ka pera ano ta tatou nei whakatau, Ara e penei ana ko te wha katau a te kahuiwananga nui ko ta ratou whakatau ano tera. He whakamihi- na ratou kite Tiamana ote kahuiwanancanui. Na Hoani Nahe.