RETA TUKU MAI KITE ETITA.

Huia Tangata Kotahi, Issue 25, 9 December 1893, Page 5

RETA TUKU MAI KITE ETITA.

E kore e tau kite Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia kite pepa nei.

Etita o Huia. Rahui Waipu, Aperira 3, 1893. Eta ten a koe. mau e uta e na kupu ki runga i nga Parirau o Huia kia kotahi hei k.-iwe atu mana ki nga Topito e wha, «> te no. kia rongo mai nga hoa i Aotearoa mete Waipaunamu, I te 28 o Hanuere 1593 i> whakaarahia ai te Teihana run ate kawanatanga ki runga i to ma toil when u a papntupu kaore ano he rimn i eke ki runga, ko taua whenua i herea e matou i te tau 1576 i runga i te tikanga a o matou tupuna. kia kaua te tikanga Pakeha e urn ki roto, te Ruri mete kooti, Hoko mete Reti, me tuia tikanga whakatn Teihana kati i runga i te tono a etahi ano o. matou kia ruritia taua. whenua i mua katahi ahau ka hiereki te kawanatanga i Poneke, ka ho mai e te kawanatanga tana kupu hei a;:ii l aua tikanga, I reira hold a Tinii Kara me llapata, ara o tatou mema i moi atia nei he kar<> patu mo tatou me nga turekino. mute iwi niaori. I korero ahau kia raua i reira i te tikanga o taku ha ere atu, 1 re ra ka liaere maua ko Timi Kara ki:v te Miterehana te Minita maori ka korero a Timi, i te take o taku haere ki leira, i t- mutnivjca o tana whakam.irama, ka kiia mai e te Mitereliana. mo haere maua kite Tumuaki o nga kai r<in. J reira ko maua ko Uanata i haere ki t-j Tari Tuinu.iki, ka korero a Hapata k: te Tumuaki i te take o taku haeiv atu, whakaetia ana e te Tumuaki. kia kaua '• ruri e tae ki runga i tana whenua, Tuhia ana te I J ukapuka i te aroaro o ui'.ia Tmnuaki. te ingoa o te whenua, ate .•larangaima I'oraka. me nga rohe menga ingoa » nga tangati hei pu'puri mo taua w.'.enua. k i tati.i I'ukapuka kei P )neke e takoto ana. ko te kape i mauria mai ea i hei whakamaharatanga kite iwi nona l- whenua, I te 2S o Hanuere 1593, <> nirere ana te manawa kapakapa ana 11 .ra. wahi katoa o te tinana mo taua Teihana, Meoi hohorotonu te mahara i roto i an. Na taku tipuna tonu na Rapati tenei mahi ina hoki kua jiuta ana kupu i mua o te aranga o taua Teihana, mo taua whenua, Te take moku i kaha kite whahahaere i te Kirihipi, ki roto ia ngati Porou. ko te aranga o taua Teihana i penei mete tangata e haere ana kite tahae, I kitea e tu ana, kaore rawa i kitea nga tangata mana i whakaara, kihai i whakaturia mai kia au, heoi kihai ahau i hohoro kite turaki, ata whakaturia ana e au taku turaki i taua Teihana koia tenei aku kupu i whakatu ai kia raua, I penei kia Nehe Rapata, me Tiati Katene, E hoa ma tena korua, he whakatu tena naku kia korua mo tetahi Teihana kua whakaturia ki runga kite whenua here, kaore i mohiotia nga tangata nana i mahi. E whakatu ana ahau kia korua ka turakina taua Teihana ? au kaore hoki i te paingia e nei mahi, kia eke mai ki runga i taua whenua kaore hoki nga tangata mahi o taua Teihana'i taemai kia matou whakatu ai, ko tenei i rrahia tahaetia, hei whakatupu pea i tetahi raruraru ki

rusga ki tenei whenua, ka tipu nei i naia nei, E rua nga ra i tatari ai ahau mo ta raua whakahoki mai kihai i utua mai e raua, I te toru o ,nga ra katahi ka turakina taua Teihana e au, No te rangonga o Rapata katahi ano ka tuku inai i tana kupu kia au, kia whakarahia taua Teihana kihai ahau i pai, Heoi Hamenetia ana ahau e te pakeha nana i mahi taua Teihana, No te 20 o Maehe, 1893, ka whakawakia ahau, i taua ra ka hui katoa ngati Porou ko te Koroneho Kopuka me ona hoa mea ratou wahine mo ta ratou hopukanga i te Tiini ruri a taua pakeha, whakataua ana te he kia ratou, I te rua onga haora o taua ra, ka karangatia ko ahau ka tu ahau, ka karerotia mai te rarangi 10 o te Ture m:> te Teihana i pahitia e te Paremata 1892, mo taku takahanga i te rarangi o taua Ture, ka patai a Puutu, kai whakawa, kia au, He pono nau i turaki te Teihana, koau ae. naku i turaki, me aku tipuna, Na te Mokena, Na tenei Pukapuka hok'\ ko te mai tenei o te Pukapuka kei Poneke, koia ka whakatakotoria nei e au kite aroaro o te kooti, ka patai a o mehen:c.i he korero ano taku ka mea au, ae. ka mea te kooti me whakaoati r.moi o korero. kii ana au me koiero una iho, karangatia ana au Ida haere ki roto i te Paaka, ka korero ahau i te whaka okinga a. taku tipuna a Mokena i te moiii a te kawanatanga hei tango mo Waiapu, me te kii a taua koroua kia Puritia te whenua, No reira mai taku Puritanga taea noatia tenei ra, e tunei au i roto i tenei Paka, 1 korerotia ano e au te whi;kamananga mai a te Tumuaki. o nga kai • Ruii, kia kaua e puta he ruri ki runga i taua whenua, a tin liia ana e taua Pakeha taua Pukapuka, kii an t ia knavn i roto te ingoa o te Miniia raua ko ;e Tunuaki. ka mea au he kape tena note men kei Poneke. na Liapata i kape mai, ka Patai ano, kauie ranei koe i moiii.i ki _ te ture mo te Teihana kaore hoki i whakaturia mai kia au. kia matou hoki te mahinga o te Teihana, i o te mahinga i n.ahia tahaetia, 1 enti kupu aku kua riri a Puutu, kua mea n:ai e kore ranei kore e pai kite whakara ano i taua Teihana ka kii au e kore au e whakae, kua kaha'rawa tana riri, ahakoa tana riri korero tonu ahau, I runga tonu o tana riri whakataua tonu tia mai te utu £4O Pftuna. kite kore e puta atu 3 marama kite whare heieliere, ka kii mai kotahi marama hei rapunga utu maku, kii ana au e kore ahau e utu i tenei 40 Pauna, E ngaii kei to aroaro ahau hopukia kawea atu kite herehere, ka mutu i konei nga korero o taua ra, I te 21 o nga ra ka taeake nga Pakeha kite whakaara i taua Teihana, ka tahi ano te haere i whakarite ai kia matou heoi te kupu kia raua, haere mahia, e ngari ka turakina ano, 1 te mea ka rua haora e ngaro atu ana, ka whakatika te kai turaki, tae rawaatu ki taua Puke ki Pipiko, e tu ana te Teihana, ko te turakanga he mea rauna kite taura 1 kia patoai te iwi ki runga i taua turakanga, ko nga tangaia nana i turaki 18, tae rawamai taua pakeha kua hinga noatu, E tuhituhi ana i nga ingoa o nga tangata ka tukua mai nga Hamene, Na taua pakeha tonu i kawemai kinga tangata. 23 o Maehe ka whakawakia nga tangata 19, kihai i roa e uiui ana ka whakatau kia utu i te £4O pauna mate Ungata kotahi, hui katoa matou 19 kotewhaina £760 pauna, kite kore e rite, E '6 marama kite herehere, heni kihai i

whakarutaina ki waho waiho ana i te whare herehere, ko to ratou whakaro hoki tera, Heoi Pouri ana nga tangata o waho katahi ka whakatakoto whakaro kia korero kia Puufcu. kia whakaputaina ratou mo nga marama e toru, ko Wiremu keiha to mua, I muri ko Hakaraia Mauheni ka tahi ka mea a Puntu. kia whakae tia rano e ratou te Teihana katahi, ratou ka putt, I runga i tenei kupu ka tnemai a Hakaraia kia an, ka korero mai i te kupu a Puutu. Heoi tne ana ahau kite liuma o Puutu, ko taku haere kia homai e ia he t kiti moku kia tukua aliau e nga'PirihMmana kite whare kia ako ahau kia ratou kei Hianga ina tae kite whare herehere, i taku urunga atu ka. whakatika mai a Puutn ka Ru maun ka mea mai kaua. hei ngakau mauahara ki tvt • ia t.ma. ka mea atu au, kaore o ku ngakan mauahara. meliemea hoki i pena e kore.e-taemai ki to .-.roaro. ka homai e ia te Paahi moku, ka korero mai aia i te taengi atu o Hakaraia, he korero kia tukna nga herehere nu> nga marama o torn, mea tu ana ia kits whukae ratou kia ara tatia Teihana ka tukua e ia k; waln», ka Patai mai aia e pehea ami t<> vhakaro mo tenei kui u. aku. ka mea atu au kei te iwi' te whakaro keii ratou hoki e noim mai nei ; u> whare herehere, hei rtira Ka whakae au, 1 taku taenga kia kite li.ga herein re, Heoi whakae ana e tahi kaore e tahi i whakae, <>tir i te kalia o to ratou ngakau whakae, whakae ana hoki aliau. kia whakarnhia tana Teihana, N,i ter.ci kataiii ka tukua nga ritenga litu o nga whakaiau ma te Kawamtlanga e whinwhiii E torn nj<a ra e ta.ari ana, i te ahiahi o te wlia o nga ra ka tae mai te wliiriwiiiri a te Kawanatanga, 1C :t'-» pauna ma te tangaia kotahi 5 reira tonu ka whakaritea te £5)9 pa una puta ana hoki nga tangata ki waho. ko te mate tenei ki nga whenua papatupu o ngaci Porou, kiliai te Kawanatanga i whakae ki nga torn, a ngati Por< u. kei a Hapata wahawaha, ka tirohia e ia ka timuti kite liehita kia mnna ana tono, mote kirihij i te take o tenei knhuru a taku tipuna i au, i te whenua. no reira au i whakatika ai kite whakahe. Tena tino pea ka rongo koutou ka tupu ake ano le tahi raruraru ki vaenga nui ia Ngati Porou i runga.o enei tikanga tena pea ma reira e mate ai te tangata, kua kite te iwi Ngati Porou me nga rangatira i enei whakahaere. ka.i kua kore te iwi o Ngati Porou me nga rangatira e whakae, ki enei ritenga e e whakahaerea atu nei i konei, Note nua kua hanga ia te mate mo te iwi mea ratou whenua. he aha te pai k : a whakarangaona ana knpu. a e kore au e pai kia eke tona maim ki runga ki toku whenua whakahaere ai, ko reira taku kupu kite kawanatanga mehemea he hiahia me haere mai kiau tne o Ture i te maramatanga, kaua e kuhua mai i roto » te Pouri tanga, kei pouri hoki ahau, kaua e hoatu e koe ma tetahi tangata e homai o tikanga ki runga i au me oku whenua, Heoi aku kupu Nato koutou hoa aroha. Na Anaru Te Kahaki.

"NVaiknre Moan a, Noema 15, LS9B. Kite Etita o Iluia TangaUi 'Kotahi. E hoa tena koe, kore he tino kupu. Hei aha koa ite Mihi, tena koe tena koe,

Tenei aku kupu toru toru nei, utaina ntu kite taingariu o Huia, hei whakantu ki nga pito e wha o Aotearoa, he whakatauaki Apaina te wahie mo takurua, mahia te kai mo tan, Anei taku whakatauki, mahia nca kupu mate kotahitanga, mahia e hoa ma he whakamihi noake ra toku ngakau ki nga kupu e kiia nei e Huia te tangata kia kotahi. mehen ea pea kia whnkarongo te tangata ki tenei kupu, tera tonu e u nga motu e run nei ki uta i nga tangata e rua e kukume rei i tunga i nga Pan;;i a Huia. i kite iro nei ahau, Nei ra e penei ana ne te ngnu mate Kikokik.o nei a ni: te noa atu. mate noatu i runga i te whenua. Penei hoki tatou i naia nei. mate noa he whenua me pehea koa i te nui o nga rangatira i runga i tenei motu, E kii ana e tahi kaua te hoko, kaua nga run, kaua nga mea kino a te Pakeha, kua whakatika e tahi kua tona i aua men, koia te mate o te maori. he aha koa kia kalia e una kai hautu o runga i Aotearoa, Heoi o aku kupu, E aku hoa ia wahi ia wahi, e hara koa he tautoko noa atu i o tatou mema ka tu nei, kite kawe i nga kupu ate iwi mete kotahitanga, mehemea ra kite tika hei taputapu, kite he. e tamnma e hara i te har ; ga h- kiii Pooti, kati noa. N.i to koutou iioa Hori Whaierangi.

Pntangata, Tihema sth, ISiW. Ki l\> litiia o Huia kia kotalii E Manu tukua atu'omi kiipu kia rongo niai nga hoa, i to ivatou mnti? i U'liei whiu nui ate Atua i Put a ki to mal'iu m-i kainga he nui nga mea i riro i to wai koro ho mea i toe ko uu to mea 1 ]>au katoa akn whaiv, kail HoiJio, Ilipi, Taowa, Oti Paaro, ICaata Talapa iigarokatoii o nci mea ia an, kore ho kai, Heui ano koto Poo kia nioea koto ra kia tiiohia, Ikui nga kupu. Xti Rt'upena Erueti.

UK KUIIA KIPUKEKAKAKA (OTAKI). Otaki, Oketopa, 28th, 1893. Meako ka tu tctahi kura katorika me tetahi • kareneti. ki Pukekaraka, Otaki, ka nui te whakuaro o nga niaori katorika ki tenei kura Erua nga take : 1. He ohaki tenei na o raton tupnnu na to ratou matua hoki no Hoani llometu. 2, Kua kite nga n:aori ki to pai o nga kura kawe. neti ina hoki kua kite ratou kite pai ote kari-iH-ti o Xcpia. Ko a ratou kotiro lioki kei roira e kura ana ko te he o reira he tawhiti rawa, kua tinu'ta ta l-atou hohi moni, otira he mea taimaha rawa te hanga whare, hei te iwa o Xoeum ka tu tetahi takaro nui he Honetete ki roto kite Jrloro a Hakaraia te whena ite po, mo runga i tenei take nui mo tatou, kua whakaaetia niai te Pene maori, tenei taonga nui o tatou, hei whakatangi tangi mo taua ra i runga i to ratou aroha ki to tono a te Hiwi Piahana, tena pea koutou e aroha mai kite whakanui i tenei tikanga o taua ra hororei. Kati nga pikaungu ma to taua manu kia manawanui kite uiahi i to taua nmnu hei Taringa mo tatou (kua lnutu) te tangata wlu;kahaere ote nupepa o Otaki kaove e mohio tin he aha to t:\ko i nmtu ai taua tanjiata kiue Kangatira tomt te n:ea kua niutu nel ka ta L . niai ano. to tahi atu tangata, hei tu i tuna turanga kaoiv.rane.i. Heoi Xaku, Na Hetekia M. Ngapapa.

Moteo, Koema 21st, 1893. Kite Etita o Hnia Tangata Kotahi. Ehoa tena koe tekai whaka roha inga pari rau o Huia kia rere ana man euta atu ki runga to matauhitu a note mane nei note 20 o ngara o Noema nei i te awatea ite 12 onga haora ote awatea kawera tetahi whare ite ahi ko tau a whare no eru nga waka ite pirau hapua Moteo konga tangata ite mahi katoa tae rawa mai konga pungarehu anake ote whare menga inea katoa, tena tohanga ete ahi katika te whaka taukinei he whare wera kiuta ina hoki ra ka kite iho e ahi pai hoki pan katoa nga rawa o taua tangata. Otira he maha nga mea i uru ki taua aitua tena tohanga ete taonga 2. Ngapu fl. Featini 4. Peke Paraoa y. Paraire 2. Peke Huka ». Tera Parau 9. Xgakora Mete mahi nei ate paraikete ka one hate kahu mote tane mete wahine mete tamariki. Heoi ano, Xatohoa Aporo Tehuiki. Moteo Fukctapu.

Pourerere, Tihema6th, 189:5. Kia lhaia Hutana, Etita o Huia. E hoa tena korua ko tatatou ninnti lieoi to in ih i. E manu mau e mail atu e tulti kupu rna rua kia rongo mai nga whanaunga ki tetahi aitua i puta ki toku takiwa, ite wha onga ra o tenei maraina, I puta te tahi waipuke nui ki konej ngaro katoa nga kai kore rawa te tahi I puta, Heoi kei roto inntou i tv- pouri o noho ana I naianei, note mea kua tangohia atu te oranga mo te tiitana otenei hanga oto tangata, E aitua katahi ano te waipuke 1 penei te mi ki tunei takiwa ki aimaroa atu hoki kua riro nga whare, I te waipuke, Heoi nei ra e manu nga pikaunga hei maunga atu mail. Heoi ano Ku to hoa aroha H. Tehoeroa.

Piaunui, Waitotara, Hunt- 22, 189.1. Kia Ihaia e koro tena koe e koro kutahi an 0 au karongo otira ara matou katoa ko ookw iwi Nupepa niaori kei a koe ara ko Huin Tangata Kotuhi te ingoa no takuhokinga mai i poneke He, 17 o ngara ote marama nei i rongo mai au ki taku iwi ka kororo an kia ratou kaki mai ratou lie taonga nui tena ara kia rongo ai intra korero katoa kaki atu au kia ratou kote utu mo taua nupepa £\ ite tan katalii te iwi katoa kaki mai kia au e liara tena ite moni mehemea e tika ana taua nupepa he oti tena ehoa. He kupu atu taaku kia koe me tuku mai e koe tetahi nupepa o Huia kia au. Kia kotahi hei whakaatu ma aku ki aku iwi ki ngarauru kinguti rua nui ki Taranaki kite Ati awa tera pea e hia hia etahi tangata kite tuku moni atu hei utu nupepa ma ratou me au hoki engari kua tango au ite nupepa o otnki tekau maono liereni i te tau toko nui matou i i.mgo heoi ano Na tohoa aroha. Xa Wi Wiremu Kau'ka. K hoa kua tukua atu te Pepa ite 24 o Noema nei i tonoa mai e koe hei titiio mau me luu iwi, a kei roto nga whakatu ranga mc nga whakamaramatanga, a kei te tatari tonu atu ki to kupu mai nau hoki i n.ea mai kia kotahi tonu te Pepa, a ka tukua atu nei ano tenei.— Etita.