HE RONGO KORERO.

Huia Tangata Kotahi, Issue 17, 19 August 1893, Page 3

HE RONGO KORERO.

KAIPUKE PAKARU I TE HUKA. No te 6 onga ra o Mei nei ka rere mai tetahi kaipuke i Ahitereira ki Kuinitaone. Pai tonu tona haere a tae noa ki te 3 onga ra o Maehe. I te 3 onga ra o Maehe i te2 p.m., ka tutuki taua kaipuke ki tetahi moutere huka, otira kaore nga tangata i kite i te mea i raro katoa ratou. I to ratou rongonga i te tutukitanga' lcatahi ano ka oma ake ki runga, kite rawa ake ko te taba matau o te kaipuke kua pakaru ; ko taua moutere huka kia toru hononga ake o nga mahi o taua kaipuke ka rite ki tona teitei o taua huka ; ko nga taha katoa o taua kaipuke kua karapatia katoa tia ete huka. Oma rawa atu kite poti uui kua pakaru katoa i te tutukitanga kite huka ; ka whakahautia e te kapene kia huri nga tangata kite taha e watea ana, ka tukua e rua nga poti. I taua takiwa kua whakatotohu haere taua kaipuke, kaati kaore hoki i taea e ratou te man etahi kai, ITeoi ano nga kai i taea e ratou he pihikete, etigari iti noaiho; kaore tonu kia matara atu i te kaipuke kua tahuri tetahi o nga poti ka haere mai te poti o te kapene kite awhina i tenei kua tahuri nei. Tae rawa mai kua toremi e rua o nga tangata o taua poti ; ka noho i runga o tenei o nga poti e 26 tangata ; ko a ratou kai i runga e S patina pihikete kanui ta ratou pai i roto i nga ra e rua'e rere ana i runga i tovn 'ou poti ; kanui ano hoki to ratou ngahau. No te toru o nga ra kua rereke ; kore rawa he kaipuke kia kitea ki whea ki whea, kua rongo hoki ratou katoa i te mate kai mete makariri. I taua takiwa ka haere ko te wahine a te kapene kite hoe i tetahi o nga hoe; ko nga hoe o te poti nei e rua ano. He nui tona kaha kite whakahauhau i ona hoa kia kaha me kore ratou e tupono kite tahi kaipuke rima ranei, kaore o ratou wai e haere nei ko nga ponguru huka e tere haere ana i ro-te-wai. I te mea kua pai haere enei, a ka kawea tjtahi e te hia inu, kat.ahi ano ka inu i le waitai, tana i porangi ai, whano tonu ka mate. I te tua rima o nga ra kua takoto katoa nga tangata i roto i te poti i te ngenge me ts mate; ko te kapene kua pangia e te mate ; ko tona wahine kei te hoe tonu mete whakahauhau ano ki nga mea e ma\i ana ano te kaha ; ko nga toenga o a ratou kai ka haotu ma te wahine, otira kaore taua wahine i pai, ka karanga ake ia "Hoatu ma nga mea 0 tatou e whakahemohemo " ana. Nui atu te matao o tenei ra. No te tuaono o nga ra, ka kitea ratou e tetahi kaipuke, a mauria atu ana ki tetahi motu ; ko te kapene raua ko tona wahine kua, haere i runga kaipuke kilngarangi; ko ratou kei te ora katoa. KAIPUKE TAHUNA ME NCtA. HKKAMAXA I IvOHUttUTIA. Tera tetahi ka : puke no Atereria i rere ki etahi o nga motu e tata ana ki Han'aiki; ko taua motu ko Mareta ; ko te mahi a taua kaipuke he mau mau taonga ki reira. I tetahi ra ka-haere atu taua kaipuke ka u ki taua motu. I te takiwa e tu ana i reira, ka haere mai etahi o nga Maori o reira, ka ela, ki runga i te kaipuke, me tetahi o nga rangatira o taua iwi. Ka roa e noho ana 1 runga. ka ki atu kite kapene o te kaipuke mehemea koe kite mau ia rnatou

kite tahi pito ote motu nei, kanui nga taonga o taua wahi e riro ia koutou nui atu nga taonga o taua wahi; ka whakaae hoki te kapene o taua kaipuke kia mauria taua iwi ki reira ; ka rere te kaipuke a ka tae ki taua wahi. Kaore ano kia roa iho, kua kitea atu te mahi nei a te waka e hoe ana mai; ki tonu a runga i te tangata. Te tatanga mai. kua timata te whawhai. A Era i"runga i te kaipuke kua tu tonu atu kite whawhai ki nga pakeha o te kaipuke, katalii ano ka patua nga pakeha a mate katoa ; ka tahuna te kaipuke, a pau katoa i te ahi ; ko taua korero i rangona e tetahi kapene 0 tetahi kaipuke i reira ano e tu ana. TE AHUA MO TE WHAKATUPU ARANI. Me kauhuri te kaari i te tuatahi. kaua 1 muri iho; kia roa iho i te puaretanga o nga rua ka tiri ai nga Arani; kaua hoki hei roa e takoto ana te rakau i roto i te ra mete tonga, kua mate tonu atu te rakau. Ka tu te rakau ki roto i te rua, ka hoatu ko nga oneone o runga ki raro ; ka mutii tena ka mea kite wai, muri iho ko te whakakapi i te rua. Ma konoi ka tipu ai te rakau. He korero ni tetahi tangata i puta ite Pepa o Akarana mote Pirea Timi Kara, mo nga whenua maori, koia tonu t<?noi te uhua o te Pire. E putai roto inga kupu e mau i raro nei. NGA TURE MOTE TAHA MAO ill. MANE 10 HURAE. Ite ata nei ka korero ahau kia llono: Timi Kara, te minita mote tah i maori, mo nga Ture whenua maori kia korerotia i tenei tau, ina hoki ko nga Tuhikete o mua i timata mai i raro i tet.--.hi Tare rereke rawatu, ko nga whenua o waho ke i nga whenua Rahui, ine mahi i naianeihe Ture, wehe i nga whenua uMti.taha maori, ara hei whenua mofo tanga:a maori, ko tetahi wahi o tona whenua hei hoko, hei riihi ranei mate maori kite kawanatanga, kite Pakeha ranei. kite tuku atu ranei i tona whenua ki roto ite ringa ote Kai tiaki ote katoa ma te ltaitiaki e whakahaere, ara e riihi atu kite Pakeha, e aha atu ranei kei aia t* whakaaro, kote moni me puta ki nga maori nona te whenua, enuari ka tangohia to £7 10s i roto ite £ :00. mehemea kite riihitia te whe-.ua, n e ahei ano te riihi hou atu mehemea k i to pai tauatangata, kite kore, ka riihi a u ki tetahi tangata hou, ma taua tangata hou e utu nga whakapainga i ite whenua, taua riihi hou mo nga tau e rua te kau ma tahi, ko te ahua o te moni me utu penei ma tetahi tangata mohio e titiro teutu tika otaua whenua mehemea ka hokona, hei reira ka tirohia e mea ran pauna te utu, ka kiia i reira me tanjro e rima pauna te moni kite hokona, e rima te kau pauna te moni Id te riihi tin, mehemea he whenua kei roto ito tan no e takoto ana e rua eka. hei riihi mehemea he whenua pai hei mahi nga paamu kia ono rau kia wha te kau eka hei riihi mehemea he whenua whangai hipi kau ranei kia rima niano eka hei riihi, mate kai tiaki e ruri, e wehewehe nga whenua e mahi hoki he rori, ara e hoatu he moni hei mahi i enei tu mahi kua kiia ake nei, a mate kawanatanga e tuku he whenua hei painga mo nga maori kite kai tiaki ote katoa mehemea ka whakputaina ete kaunihera te tahi ota kia pera te kawanatanga, ka ahei ano hoki kite pakaru i etahi riihi e maharatia ana kaore he painga e puta ana ki nga maori, ka riihi hou, atu, kei

kai tiaki te ritenga mo nga whenua e takoto noaiho ana, ara mehemea ka mahara te kaitiaki he nui rawa te moni e pau ana mote mahinga i nga mahikua kiia ake nei, me ahei ia kite hoko, kite aha ranei i nga whenua e takoto noaiho ana i Aotearoa, kaore e mahia ana' a kua taei naianei ki teTakiwa e mahia ai enei whenua. e nga maori e te Pakeha ranei, kite pai etahi ote hunga no ratou te whenua kite riihi kia etehi ano, ki tetahi ranei o ratou te whenua ka ahei noatu, engari mate kaitiaki e"whakarite te mor.i, a me utu ano hold ki aia kite kaitiaki, te moni reti, mana e utu kite hunga nona te whenua, mehemea-ka kore e rite nga whakaritenga mo te ahua ote Riihi i waenganui ite kaitiaki mete tangata e mea ana ki aia te whenua me tuku ete kaitiaki kite Patiui, mute hmgata e tuku tana wliakaatu mo tana numi e pai ana kite homai mote whenua mehemea e hiahia ana te hunga nona te whenua kia wahia mai tetahi wahi hei mahinga ma ratou, me whakaatu kite kaitiaki, mana e wahi, atu, ka waiho tern wahanga hei Rahui maori. Ko tenei Pire kei te arnaroo nga mema ara o nga Minita e takoto ana, engari kaore ano i tuturu ko tenei Pire mo nga whenua kaore ano i rahuitia e nmharatia ana kote nui o aua whenua e takoto noaiho ana tera e tae kite whitu miriona e rima rau mano eka, ko te take i penei tia ai kia mahia ai enei whenua kia whakapai tia ai hoki, e ahua rite ana tenei Pire, kite Pive Il; hui, taihoa nei ka homai ki mua ote whare, kei tenei ahua hoki ka mohio ai ia tangata kite nui o nga ei<a ki aia i roto ia Poraka whenua ka mahia hoki e te kind whenua maori, nga tiwhikete tno ia tangata, ka hoatu ano hoki ki nga maori' te whakaaro mehemea me hoko, meriiki. me mahiano ranei e ratou o ra:ou whenua, mehemea ka riihilia, mate kawanatanga e titiro mehemea kei te pai te whakahaere, me te mahi i enei whenua, e maharatia ana ka paahitia tenei pire i tenei tau. kua ton go au e liapai ana a Hori Kerei i tenei Pire.