RETA TUKU MAI KITE ETITA.

Huia Tangata Kotahi, Issue 17, 19 August 1893, Page 5

RETA TUKU MAI KITE ETITA.

E kore e tau kite Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia kite pepa nei.

Etita o Huia. E manu whewhera o parirau kapakapa ka toha haere atu i nga kupu nei ki nga pito e wha o Aotearoa, whiti atu i R.iukawa ki Te Waipounamu. E tanc-i ito tangi " Huia ! huia I.huiakia kotahi!" Ma teiwi nui hoki tenei taonga ka tukua atu nei mau e pikau ko te panui a Te Komiti whakahaere i nga Tikanga o te » ora mo te iwi maori. Koaua Tikanga i whirlwhiria e nga Hlamariki pakeke o Te Aute, hei what atu "i te ora mo te iwi Maori. I. Me whakatu he kotahitanga a me hua te ingo" " ko te Ope hapai i te ora mo te iwi Maori." 11. Nga wehewahenga o taua ope koia tenei:—Ko te komiti Tumuaki ko nga komiti takiwa, me ona mema katoa. 111. Ma te hiahia o te tangata e tu ;ii ia hei mema. Ite tau tuatahi kahore he araitanga i te tangata e tu ai iahei mema I muri iho i te tau tuatahi e kore te tangata e uru, ma runga rano i te tono a etahi mema tawhito tokorua. IV. Nga tangata mo roto i te komiti Tumuaki :—Ko nga rangatira maori. ko nga mema maori i roto i te Pa emata, ko nga Minita Maori, Pakeha hoki, ko te komiti o nga monita i Te Aute Kareti, me tona Tumuaki me nga tumuaki kairiwhi hoki. V. Ko te mahi, mete mana ote komiti Tumuaki: —Me whiriwhiri mema mo nga komiti i raro i tona mana he korero i nga ripoata, he whakarongo hoki ki nga hamumutanga, he whiriwhiri i nga tono a nga komiti takiwa, he whakahaere tikanga hoki mo aua komiti, a He rapu oronga hoki i runga i tetaha moni tuara mai ranei a te kawanatanga. VI. Ma te komiti Tumuaki e whiriwhiri nga mema mo nga komiti takiwa. VII. Te tohanga o te mana o ia komiti kainga me titiro i te tata o nga kainga. VIII. Ko te mahi ma ia komiti takiwa : 1. He peehi i nga take mate katoa e pa ana kite iwi maori (a) ara he peehi i te kai waipiro i roto i nga rohe katoa (b) he peehi hoki i nga tikanga kino katoa a te maori. 2. He whakakahai runga i a ratou kupu hanga, i te whakapono atu ki Te Atua ki to ratou kai hanga. 3. He whakapai i te noho a nga Maori katoa i roto i ona rohe, (a) ara ma te whakapai tonu i nga tinana, whare kainga. (b) ma te tono hoki i nga tamariki kite lcura 4. He whakahaere i nga tikanga o roto nga rohe. 5. He kimi tikanga, he tuku Ripoata hoki o tana mahi kite komiti Tumuaki. 6. He haere hoki kite tirotiro i nga kainga katoa i roto ona rohe.

(O.H.M.S) Te Ripoata a te Komiti Whakahaere i nga Tikanga mo te ora o te Iwi Maori. I roto i nga marama o Noema me Tlhema i te tau, 1891, ka huihui nga tamariki pakeke <> te kareti i T3 Aute, Nepia, kite whakatalcoto tikanga mo te ora o te iwi Maori. I ata tirotirohia, i ata whakaaroarohia e ratou te ahua o te

iwi Maori, I tenei wa e heke tonu atu ana !ti te po i runsra ano i to rato-i noho kino, i to raiou koroukore ki nga tikanga e noho ora ai o ratou tinana, kua tae mai te rongo o te pars kura a te mate ki Waiapu waahi o Ngatiporou hei whakahira rawa mo to ratou uhupoho; hei ngare ia ratou kite rapu tikanga hei arai mo tenei mate nui, ko enei tamariki he mea tuku na o ratou matua ki tera kura tawhiti kite ako ite matauranga ite ahua ote noho o te pakeha, ko tenei matauranga kua riro mai ia ratou, kua kite ratou a kua whai i muri i nga tikanga ate pakeha. A he hialva no ratou kite whakaora i to ratou iwi he uhupoho no ratou kei ngaro rawa atu to ratou iwi i tahuri ai ratou kite whakahaere i enei tikanga. E hara i runga i te ngakau whakahihi mo to ratou mohio ki nga tikanga pakeha, mete nui oto ratou matauranga i tahuti ai ratou kite whakatakoto kite whakahaere i enei tikanga, engari he whakakaha na ratou i o ratou kai whakaako he mea kia mohio ai o ratou kaiwhakako, e wliaitikanga ano ta ratou mahi pakavi ai te whakaako me ta nga tamariki kite ako. ka tukua atu enei tikanga ki nga pi>.o kat<>a o te motu nei kia tirotirohia e o ratou hupu, iwi matua tupuna, whanaunga. (Te Kape o nga Tihnnga.) Heoi te tino kupu o roto o enei tikanga ko te peehi i nga mate e kai nei i te Maori, nga mate tinana. Ki> enei anake hoki nga mate e taea e te tamariki te whakaaroaro, ko nga mate e pa mai ana kite whenua i runga i nga tini whakahaere a te pakeha ka tukua atu ma nga pakeke e tirotiro e whakaaroaro, inaianei, kia pakeke ratou ka whakahaere i nga mahi whenua ka tahuri ai ki tena mahi pakari kite rapu tikanga e ora ai nga whenua Maori i nga mahi huhua a te pakeha. I apititia atu ki nga tikanga nunui etahi kupu torutoru nei he kupu tohutohu ki nga meaia o te runanga o nga tamariki kaumatua i te ahua mo ia ratou ma.hi i roto i nga ra o Tihema me Hanuere, IS9I-92. I whakahaua ratou kia hoki ki o ratou kainga mo enei marama e rua kite karanga i o ratou iwi kia huihui mai kite whakarongo ia ratou e whakaniarama ana i a ratou tikanga, ma ratou ano hoki e whakatakoto etahi kape o te pukapuka a Te Popu, Te kai Tirotiro o nga kura Maori, ki waenganui i o ratou hapu ; a ma ratou e whakaniarama nga tikanga e akona ana e taua pukapuka. He roa te wa i hurihuria ai i whaka-takotoria ai enei tikanga. He taikaha i tera wa, otira ko te whakamaramatanga tera ake te kaha. I ata whakaarohia te taimaha o te mahi kua timatatia nei e ratou i muaatu o to ratou hukinga kite kainga. No roto i nga ra whakamutunga o Tihema 1891 ka mutu te kura i Te Aute ka pakaru nga memao te kotniti he takiwa ke he takiwa ke. Ko Paora Pirongo i ahu ki kirikiri Hauraki, ko tona kotahi ki tera whenua tawhiti whakahaere ai i nga tikanga a tona komiti. Toru toru nei nga kupu o tona ripoata kite Hekeretari o Te Komiti iTe Aute. Otira he kupu whaitikanga katoa aua kupu he whakaatu kau ma; i te ahua o tana mahi kite whakakot"> i nga timatanga mo tona komiti Takiwa kite peehi ite mahi nei ate kai waipiro mete whakapai haere ite noho a te tangata i roto i tona kainga.

Mehemea pea e tatn mai ana ia ki etahi <iona ho i mahi o te komiti Turmiaki tera e lira rv-v i at'i ta nvii o tana mahi me to pai e put.i m iii runga i ana whakahaere Tena koa he tino mamao rawa atu ia ki te wlianga e kore e ahei i nga wa katoa te tuku kupu mai kite komiti Tumuaki mete tuku awhina atu a te komiti lumuaki, ka waiho atu tenei ma nga tangata o kirikiri i Hauraki, e whakahaere hei awhina mo tena tamaiti, l whiua mai nei_ e ratou ki tenei kura mamao kimi ai i te matauranga o te pakeha. E kore tenei mahi e totika mehe nea lea tu atu nga rangatira i waho matakitaki atu ai ki nga mahi a nga tamariki, whakangoikore noa ai ranei i a ratou whakahaere. He mana nui kei roto i nga ringaringa rangatira o tatouo te iwi maori, ko te ora o te iwi maori kei roto i o ratou ringa Mehemea ka pai te \vh ikahaerea i tena mana, mehemea ka whale:)haerea mo nga huarahi e.mohiotia nel . ~le huarahi tika rangatira e taea e wai te ki .ca ngaro te iwi maori ? Engari lueiieniea ka whahahnere tenei mana wliakahara mo nga huarahi tahae, ware t! korj e orate iwi maori. Me mohio ra nga rangatira ki tenei ka tahuri kite awhina mai i nga tiicanga nei.ko tenei hoki tetahi huarahi tika rangatira. I\<> tetahi o nga mema o te komiti ko jiutere \\ irepa i ahu ki waenganui ia te \Vh:inau-a-apanui whakahaere ai i nga tika nga nei, ko Tutere he tino tamariki rawa atu otira kihai ia i wehi kite tu i waenganui i tona iwi i te poo te Nu Ia kite kauhau i tenei rongo pai hou. E tino koa ana e tino hari rawa atu ana te komiti mo te toa o nga tangta e whakahaere an.ii a ratou tikanga a he tamaiti kotahi a Tutere i roto i te maha noa atu ° nga tamariki pera me ia e hiahia ana kia puta etahi kupu ma ratou ki o ratou iwi, hapu. Ko te lakiwa i tino whakatakia e nga mema o te Komiti ko te Takiwa o Waiapu ki Ngatiporou. I whakahaerea tenei takiwa puta noa puta noa ona rohe e Te lleweti Tuhorouta Mokena, Renata P. Ngita, me Apirana Turupa Ngata. Xo te ra o te Ivirihimete tau 1891, ka tu he hui ki \\ r :iiomatatini i poto mai ai nga ngati ra o Waiapu ake. 1 reira ka tu enei mema kite whakahaere mete whak:imararna i a ratou tikanga a i kitea i reira i runga i te ahua o nga korero me nga whakahoki e titiro matareka ana nga Rangatira o Ngatiporou. ki enei whakahaere tauhou. No taua ra ka kohihia te moni £l2 mo nga rarur iru o te Komiti, kotahi wiki i muri iho ka taea a wharekahika me Te Whanau a Tuwhakairiora te whakahaere. He nui te whakawhetai a te Komiti ki nga Rangatira o Ngatiporou i awhina ia rat:>u ara, kia Te Hati Houkamau NVikiriwhi Te Matauru me Hare Paihia, kia Meiha Papata Wahawaha Anaru Te Kahdki, Paratene Ngata me Te Ruahuihui, Rev Mohi Tinei, Hone Waitoa. Na Te. Hati Houkamau o ratou ngakau i whakakoakoa i te mea e pehia ana e nga raruraru o a ratou whakahaere, ko te tumanako a te komiti, hei tohu mo ta ratou whakawhetai ki aia, kia maha ona ra e ora ai hei papa turanga waewae mo nga whakahaere a jts komiti ki tona wa. Mo etahi atu o enei rangatira kua whakahuatia nei e kore e maha nga mihi, notemea kotahi ano te tino mihi, mo te kaha o a ratou hapainga i nga tikanga a te komiti, mo to ratou kore i whakahawea kite hauwarea o nga tangata whakahaere mete auhi o taru nei a te arero

pakeha kite papaki ke i te reo Maor ; . Ko Hemi Pititi Huata o te Wairoa ki te whakahaere i nga tikanga ki tenei wahanga o Ngatikahungunu. I karangatia e _ia he houi i muri tata iho o te lcirihimete, a i tu ia kite whakamarama i nga mahi a te komiti. Mo Pititi he whakamihi kau ta te komiti mo te kaha o tonakotahi kite mahi i roto i nga rohe o tenei takiwa nui. He mea te: ei hei whakamaharatanga ma nga tangata o te Wairoa, kia tahuri ratou kite awhina ia Pititi, kite kore me tuku ano etahi o a ratou tamariki ki Te Aute hei whakaahuru i nga takajtakah ar> ga waewae o Pititi, kua puta hoki ia ki waho o te kura. Ko eriei nga tino mea i whakaHaerea i tenei raumati, a etitiro ana te komiti kei te pai. No te mutunga o nga ra o te raumati ka hokihoki mai nga tamariki ki Te Aute ka tu nga runanga a te komiti, katahi ka tirohia nga ripoata. ICa kitea kei te hiahia noa atu te iwi maori kite hopu i te ora mehemea e taea ana te whakatata mai ki tona taha, ko te tumanako a te komiti kia riro ma ana e whakatata mai, ara ma ana e tuu he huarahi, a e arahi ia iwi kite ora moria. He kaha, he koa, hemana, he awhina nga mea i riro mai ia ratou i tenei raumati mo enei pai katoa e whakawhetai ana ratou. E wlia marama i muri iho ka tu te hui nui ki Te "VVaipatu i whakahaerea nga ritenga o te kotahitanga i reira ka taka te whakaaro ia Te Reweti Mokana (o Ngatiporou} • ia Wirercu Pomare (o Wharekauri; me Timutimu Tawhai (o Te Whanau a Apanui) kia tahuri hoki ratou kite whakahaere i nga tikanga a te komiti ki roto i nga rohe o Ngatikahungunu tuturu. E wha tino wiki i haere ai ratou i raro kari haere ai, otira he mahi whai kororia ta ratou e apiti ana hoki kite mahi ki Te Atua. Me whakaaro tatau ki tenei. E rua nga rongopai i kauwhauhaeretia, ko te rongopai o te ora mo te iwi maori kite taha tinana mete rongopai a Karaiti Ihu mo te taha wairua. Mo te kaha o ta ratou mahi kaore e maha he kupu i konei. He maha nga mea hei awhina ia raton, ko te hohoro o te tangata kite hopu i a .ratou tikanga, ko te hangai kite takiwa e noho huihui ai nga rangalira o te motu nei ki te whakatakoto tikanga i te Wnipatu. Mo taua huihui enei kupu, kaore e nga kike atu te korero mo nga whakahaere nunui, heoi ano te tangi a te komiti ko te mahue tanga o aua tikanga ki waho kaore i matotoru te ngakau o nga rangatira kite hapai. Ehara ranei ene? i etahi huarahi e ora ai tatou te iwi maori ? E hara ranei te tinana ora i te whare mahorahora, te kainga ataahua kite matakitaki te whakapono, i te taongaki.i tatou kite iwi maori ? Mo e whea wahi o tatou te hanga whenua, Paremete, e tonoa nei, kite mate nga tinana o nga tangata ? Mahi akei nga tikanga nunui a ka tahuri ano ki enei, kite awhina i nga kura maori, kite peehi i te kai waipiro, kite hapai i te whakapono. Ehara i te mea iti, e hara i te mea e taea te whakahawea e te ngakau tangata, heoi he kupu ma a koutou tamariki. "I tahuri o matou matua kite hopu haere i te whenua raua ko nga Paremata o tawhiti rukea iho matou nei nga tangata mo runga." I aua whenua e whnia nei, me aua Paremata e wawata tia nei. Mo Te Aute raua ko Hukai ere enei kupu, ko nga rongo kino me nga rung<> pai o enei kura etu ana ki nga rito katoa o te motu nei e mohio ana te

pakeha raua ko te rriaori ki enei ingoa. Otira kei te noho kuare tonu ano te nuinga ki o raua ahua. E akona ana ki konei nga tamariki rangatira o nga hapu katoa o te motu nei ki nga ritenga a te pakeha, ki ona ture me nga huarahi huhua noa iho o tona. matauranga. E whakanuia ana, e whakarangatiratia ana ona tamariki. Ina mutu te kura e whakahaere ana etahi o ratou i nga tikanga papai, me nga tikanga o te whakapono ki runga i o ratou iwi. Ko nga rongo mate o figa t;fmariki o tawhiti e matemate ana, ki konei, he tika otira me whakaaro te 130 tamariki, e toru e wha e mate ana i te tau. mehemea kei nga kainga tera ehira noa atu nga mo mea e mate, kaua e whakahe ki enei kura runga i tena mea, notemea he mea te mate e whaiwhai haere ana i te tangata i nga wahi katoa. He pamamae no nga kai whakaako me nga kai whahahaere o enei kura mo nga rongo, kino ehau ana ki nga pito o te motu nei, mo ratou i hia hia ai te komiti kite tuku kupu atu kite iti mete rahi o nga iwi e noho mai ra i Aotearoa mete Waipounamu kia whakarerea rawatia atu enei whakaaro he, ko ta ratou tino inoi atu tenei kia tukua mai e nga matua o ia wahi o ia wahi a ratou tamariki ki enei Kura kia piki haere ai te matauranga o te iwi maori, kia toa ai kite riri ki nga mate e patu haere nei i o tatou Wairua me o tatou tinana, a me 0 tatou whenua. Na e te iwi, ma Huia e toha atu kia koutou puta noa puta noa - ona rohe nga whaiki a koutou tamariki. He ope hau warea noa, mero iti iti nei, otira ma koutou ma o ratou matua e hapai, e mohiotia ai hei taonga ma te iwi. Ko te ahua o te iwi Maori i naianei e 01 haere noa ana. e oke ana kia tae kite oranga, E oke mamma ana e oke matapo noa ana ranei ? Me tipu ake i r °to i .te kura te tnammatanga, ma koutou e awhina nga kura hei kauwhau, haere kia koutou i nga tikanga o te ora hei mea kia tiaho ki runga i a koutou te marama e oke tika ai koutou ki nga puia whakaora. Tahuri ra e te iwi ki o koutou Wairua me o koutou tinana, kio koutou whare, whakapaingia whakamahorahoratia, ki a koutou tamariki, whiua ki ta»vhici ki nga kura, ki o koutou kainga whahaatahuatia, kei kona hoki te take oto tatou mate. Mote \Vaipiro me tito he waiata reka ma te huia mo tena waipiro, kai kawa, E e te huia koia koia koia ano, koi ano te kino o te wai nei, ngau ana i taku ate e huia huia huia nga paepae pounamu katoa ka wawahi atu nga whare waipiro ka tumata atu kite ahi. Hei kona e te iwi Ka huri nga kupu Ate Komiti. VI hakahaere i nga- tikanga o teora mo te Iwi Maori. Kupu Apiti: Ko etahi kupu korero e anga ana mo tenei panui me tuhi mai kia. Te Reweti Mokena, Hekeretari o te Komiti Tumuaki, Te Aute College, Hawke's Bay.

Te Wainui, Kihipane, • , Hune 17th « !893. Km te Etita ote Huia, e hoa tena koe. ienei to tatou njaiiu te tangi fiaere nei inga marae o enei whare nui utu taku whakamiharo nui atu hoki te pu aroha tanga, ki au te take kaore ano an i rongonoa i tenei manu i te huia e tangi

ana i n:ua i te oranga ote whenua, notenei ra ano i te 10 ongara o Hune, 1893, ka, rongo au ki tona reo e tangi ana penei, huia, huia, huia, huia kia kotahi na he nui nga tohu o mua e mohio tia ana e au ara ka tangi te pipi wharauroa ka mohio tatou kua tata teraumati ka tangi te tikaokao ka mohio ano ka tata te awatea waihoki i toku rongonga ai i te tangi haere ote huia i enei marae tere tonu te mohio tanga ki au i runga 1 te pai o tana wai ata e meanei huia, huia huia, huia kia kotahi heoi ra e hoa he nui taku koa moto tulcunga mai i te huia ki au mete kupu tohutohu ano e mea ake nei kia ahunui te tangata kite mahi kai hei oranga mote manu nei tika tonu, he nui nga tauira o tena kupu. (1) Kite kaore te tangata e whangai i tona ake tinana ka mate. (2) Kaua e whaka mokai tia te mangai ote okiha patu witi. (3) Kite kahore he kai e hoatu mate mokai kaka kaa timata te ngau a taua mokai kaka i tona takaore. Ha e hoa te Etita ka patai atu ahau kia koe i te mea kua tae nei ahau kei waenganui ote tau 1593, a mehemea ranei ka tuku atu ahau i te pauna kotahi kote hea marama he mutungn mote tau ki au e hoa kei manukanuka koe mo te patana tera e tukua atu te pauna i te taenga mai ote whaka marama. Kei whaka mutua te tuku mai ote nupepa ki to mokai i kore ai hoki e mahara wawe ie nei wa kua hori nei kaore ano te mokai i whakamatau ki nga hua ote rakau nei te reka te kawa ranei note 10 ongara o Hune, 1893, ka tahiano te hua matamua ka tae mai ki to mokai, te kainga atu kua reka na reira i patai atu ai ite patai e man i runga akera AVaiata. Hohoromai e te hoa kauarae whakaroa a rara ka turua tate Popokorua, rawenoa tanatangi whakahauhau mai kite keri i te rua moteua ote Rangi mo te kohi mai ano i te kakanoe, hei o ranga mo tamaroto ki a:>ra. au e. No to hoa i roto i te Huia Tangata Kotahi. Eawiri Karaha.

Mangawhare, Hurae 16, 1893. Kite Etita o Huia. E tama Perehi tia e nei kupu titiro manga iwi o te Waipounainu uae Aotearoa, (Tuatahi) mota Hone I-leke /Tuatoru) mote tail tohetohe anga Merna inenga Pirimia menga Pika, menga Minita o te Kawanatanga Maori, E kia ana te kupu nui o te to tohe, [mehere kia wai te mana, ka kia Taiaroa, me here kia te kuini ara ki tana kawanatanga e tu nei, i Nui Tireni. E hoa ma e mea ana ahau e rapu ana koutou i te tahi o ranga mo tatou. Kaore ia e keri ana koutou i tetahi Pokahohonu mo tatou, meto tatou motu. E hoa ma kei mea mai he whaka he, kaore e ngari he mahara iho, Na o tatau mohio tanga, he mea here ate kuini, enga Pi hop kite Atua, a ko te kuini te kaituku i te ingoa o te Atua ki runga ki ana tangata nunui a konga kaiwhakawa te kai hoatu i te Paipera kinga tar.gata o roto i te kooti, kote Pirimia o te Pa rem a fca, ;e kai whaka o ali i tememe, !ie mea kia mahi tika te tangata i temahi i whakaritea mana. E hoa ma kei men koutou, e ora, o totnu mate, 1 tia lisrea kia te kuini, ki taua

uiw.mata ! ga ranei « f.u-.ei. kahore, ];oa kii mai kiuiton n;ite kuini r;i tf Yiriti o \V:utar.;:i, ko t;iku whakautu ae, he. huiiv.i tuku.mai tena mo t'.tou te Hea, te Paraiie, mete taura, kotetaura te mea i ki ia, Hei whakaae tia ana e te maori, Otira katae kinga ra e hoki ai te taura o te Hoiho nei, ka kohuru tia te Pakeha e te maori i roto o Hokianga ka tikina te kawana i Pewhairangi, ka kii a Moetara, E noho maira te tangata kahuru, ka kii te kawana, E Moetara, ngenge rawa ahau i te haerenga mai, ka kii a Moetara. E Paugari Puhia, na kua xnats,ko te korenga tenei o te Taura nei e hoki mai. Ka kiia a Pangari ko Kingi Pangari. No muri mai i tenei katahi ka hoatu man a e tarona te tangata. No reira ka titiro mai te kawanatanga, e JUtm mate tatou ite kawanatanga ote Hngu'i, kua whakanuia rawatia ake to ito tatou kawanatanga. Me tiki ano te Tera ote hoiho, ka tu kote Paremata ki Poneke. E mha mema, hei kopare tena ia te kuini, ara hei wikiha inga kanohi o te ngakau, inenga Ateha katoa. E hoa ma ka nui rawa toku whakapai kite whakatauki, a Tawlrio, e ki nei kia mate a Ururoa te tangata kei mate a Tarakihi, kote Pire a Rone Heke, koia keite whakatauki, a Tawhio, e kii nei hei aha te whai whai korero, i homai ai ki roto kia tatou tahu tahu ia kia mate a Ururoa rate tangata kei mate a Tarakihi, E hoa ma e rua ngarara kaore te tangata i kite atu i te rerenga mai ki roto i tona tin ami kai ai, he Toke he kutu, E rua manu i kitea atu e rere maiana te taenga mai kite tangata, e inu ana inga toto he Namu, he waeroa, Tena he aha te pai o enei ngarara, he aha ano hoki te pai o te whakatauki nei, kote kawerau te ingoa o te Hapu, kote Kaweke nga whakaro o nga tangata pono ate Kuini, E hoa ma e ora ana ra a Hatana te Ariki o te Hava 0 te mate o te Reinga ka hore he inutunga o tenei taniwha kite lioro i tenei motu ki roto i tona Puku, he aha te pa ; o nga tikanga katoa e mau nei i roto i te Puru Puka, o te 92 te tau, he aha te pai o tera moni o te Tipenetua, lie utu inga whenua. nga tohu o te mahi kino, ko nga mema Maori ka nui rawa to ratou maia to ratou toa, E ngari hei aha mate kawanatanga, tangohia atu e te pakeha koena moni hei pane Kuini mo a ratou reta ki Ingarangi, E hoa ma enga Rangatira o te kotahitanga tena kia maia kia toa me here ta koutou mahi kite Atua, he mea here nga Kingitanga katoa kite Atua. kua kite iho koutou ko ta kingi kihai i herea lei te Atua kua kai 1 te tarutaru kua rite kite kau kite Hoiho, ko te riri ate Atua kite tangata e tae kite 100 tau te mutunga o nga tangata katoa o te ao nei, E tama ma keite taha ra kite Raki, ara kite Noata te Pa ote Kingi nui rawa Hoai. Hohepa Tekoni. E hoa I nui rawa te raru o aku whakaro i au e whakatikatika ana i te .Ueta nei i runga ra i te aronga kupu me tona tikanga rawatanga o te kupu, Jlaunga ia te Reo e marama ana, hoi koiatonu tena nga kupu i teßeta. —Nate Etita.

Kite Etita. O Huia Tangata kia Kotiihi. E te manu tangipai, e rereatura kiia wahi, (i nga motu nei tena koe. kite pai koe Hariatu te Patai nei kinga hoa tuatahi (l) Heaha te tikanga o te Xoa,

Heaha te tikanga o te Ae. (2) Kawai kua whakahe. moio tatou Pokanoa kite whakahua kuare i enei kupu ? kitenga iho noku i te Panui tonn Pooti a Mangakahia, kia Pooti tia aia hei memu mote Paremata i Poneke, I an e titiro ana ka kite ahau i te Kape o te Pire Huinga-kotahitanga i Pahi nei i te Paremata i te Waipatu. mete Pire a Hone Heke, e piriana i te taha o taua panui, I au e titiroana inga take o tana Panui, kakite ahau, kotahi tonu te take nui ara. kia mohio nga iwi Pooti, he kai whakahe aia no taua Pire, Kotaua Pire he mea ata Pooti e te whare i raro inga tikanga o te ture Pooti Pire, hei Nod, euihi hei Ae. e tahi a kote kai Panui i heke tona Pooti kite Noo, He tikanga whakaiti pea tenei l etahi ki taku whakaro, te uru ote ingoa kite Pooti Pire, I muri ka tuku Panui whakahe, I na hoki ki taku whakaro, Nate Nod i marama ai te kii kua riro i te Ae, nate Ae, i marama ai te kii kua riro ite Noo, mei kore te Noo, me pehea e marama ai te puaki o tenei kupu Poahi, E hoa ma i au e tuhi ana i taku reta nei raruraru ana o kii whakaro. Note mea kauruatu tatou i o tatou tangata niatau ki roto kinga tikanga nunui, ka whakahinga luara tia mai ano e o ravoii matauranga ki waho I na hoki kaore ano i takoto noa te Pire Huinga kotahitanga id te Paremata i Poneke, kua puta noatu te kaipanui kinga mahi o walio o te kotahitangi, ara ana mahi ano o muai kauhautiara e ia i te marae i te Waipatu kite aroaro ote wahine mete taniariki, Keoi hei konei mutuai aku kupu kei lioha koe. Nate hoa Peni Tipuna. Pakipaki, Akuhata 9, 1893.