MATE REREKE, I TE HAUKE.

Huia Tangata Kotahi, Issue 15, 22 July 1893, Page 6

MATE REREKE, I TE HAUKE.

Note Hatarei 10 nga ra o Hurae, 1893. Ka hemo tokorua tangata, he tane te tahi ko Pene, te ingoa. No te Mahia raua tokorua, ko Pane, te mea e takoto mate •ana, ko Pora, kaore ona mate. Eaiki te korero mai, na, nga kehua i Patu a Pora, hemo ana. No te matengu. o Pora ku tahi ka h :>ki ano nga kehua kite mea e takoto mate ana kin Pene ka hemo hoki a Pene i taua wa kotahi ano. No te ahiahi ote Mane te 3 onga ra ka haere atu te, Kaiwhakawa mete Huri kite Hauke, kite ui ui ite ahua o taua mate ko ia te nei nga korero o taua ui ui nga. InohoteHuuri mete Kaiwhakawa, Te Oti Erihi, kite Hauke itepo te Mane nei kite titiro ite ahua ote matenga o Pene me Pora. I muri ite tirotirohanga i nga tinana o nga tupapaku, ka timata te patai i_ nga tangata o te pa, ko te mea tuatahi ko Ekengarangi Hapuku; koia enei ko ona korero:—

E mohio ana ahau ki enei ko Pene raua ko Pora, he iramutu ki ahau raua. No te Hatarei nei ka mutu takukite i a raua, ae ora tonu ana a Pora i taua ata ; kotona znahi he taka kaiatu ma Pene ma te mea i te mate. I taua Hatarei ka haere mai ahau ki Hehitingi

a no te ata o te Mane ka hoki atu ahau. tae atu ahau i te 9 a.m., ka kite ahau i a raua tahi kua hemo Ite mahuetanga iho i nhau kaore tahi he mate o Pora, engari i etahi takiwa eke ai he atua Maori ki runga i a ia, a ka porangi noa iho ; ko nga tau o Pora e 50 ko o Pene e 40 tau.

Ki taku titiro kanui to raua pai kia raua, heoi anake te takiwa kino ko te homai tauga i nga kai, kaore ia e pai ana kite ahua o nga kai e takaia mai ana. No te Wenerei tonu nei ka kino a Pene ara ka pukuriri,"ko tetake he ahua puhaehae ki etahi atu tangata; kaore raua i noho tahi i roto i te whare kotahi. Heoi ano ta Pora mnhi, he taka kai mai. Tane, wahine a Pene ka mea : E rua marama taku tane e mate ana.

I Hehitingi ano in e takoto ana; ko Rini tona takuta, engari kaore i pai ake. I muri mai i tena ko te wahine a Ropihanu tona takuta; I ahua pai ake ano ia, otira no muri ka kino haere ano. Tona mahi he korero mo tona ma mae kei roto iton.i puku ,* ko te korero a Pora ko te mate o Pene na nga wairua kino i patu ; I tahuri ano hoki a Pora kite mahi i a Pene. I hoatu e Pora tetahi peeke kia Pene; ko te korero a Pora kia Pene, mehemea kite waihotia e Pene taua peeke ki raro i tona ringa kn ora ia, n:i te men' he mana kei roto i taua peeke. E mohio ana ahau, i te rironga mai o taua peeke ia Pene ka ahua porangi nga mahara o raua tahi. Ite 9 p.m pea o te poo te Hatarei nei i roto tonu raua i te whare kotahi. me etahi atu tangata, kanui to raua pai kia raua i taua takiwa. I te putanga atu o nga - tangata ki waho katahi ahau ka takoto iho kite whangai i taku tamniti. Kaore toi-u kia roa iho ahau ki raro, ka kite atu ahau i a Pene ka matika mai ki runga, ka peke atu kia Pora. Ka peke atu ka mamau raua ko Pora, a ka hinga a Pora ki raro, katuhi ano ka patua kite peeke i h"uitu ra e Pora. He nui iiga whakarukenga i te kmnhi o Pora ki taua peeke ; kakaranga atu ahu " kaati te patu i a Pora. katnhi ia ka mea mai." Akua-nei hoki koe ka patua e au ; ko te peeke he kiri kau noa iho. Ka karanga ahau ki nga tangata, te taenga mai kite toa kua oti te raka. a kaore hoki ratou i uru mai ; ka roa te tangata ra e noho ana i runga i a Pora mete patu ano, ka peeke mai ki au ka whakarukea mai ahau kite peeke. No te rongonga atu i era e tu mai ra i waho. ka muhue ahau katahi ka oma atu kite huaki i te whare, a ka pangaia te peeke ki runga ahi ko te mea tuatahi kite uru niai ko te Paewaka kaore ahau i kite atu ia Pora e korikori ana i muri mai o te pekenga mai o Pene ki ahau. I te urunga mai ote Paewaka ki roto ka hoki a Pene kite takoto aka karanga mai kanui tona hia moe. No konei ka kite atu ahau ko Pora kua hemo. Muri tnta mai ka haere atu ahau kia kite i a Pene, tae atu au kua hemo noa ake. I runga i taku mataku kaore rawa ahau i mohio atu pewhea rate ahua o Pora i taua takiwa, heoi ano taku i kite atu ai ko te to to i runga 5 a raua tahi ; ka mutu aku kupu.

Paewaka: No te po ote Hatarei ka haere atu ahau kia kite i a Pene, tae atu ahau ko raua tahi ko Pora i reira. I ron ahau ki reira noho ai. I au ka haere. ki karanga mai a Pene me hold atu an,) ahau. I taku hokinga mai e raka ana te kuwaha ; karanga noa atu ahau kia him kina mai te tjitiiu, kaore hoki i huakina , katahi ahau ka peke atu ma roto i te

wini, ka kite atu ahau e mea atu ana a Pene kite jjatu i tona wahine. Kaore ahau i kite ake i a Pora i tera takiwa. I kite atu ahau i a Pene e panga ana i te peeke ki roto ite ahi, a ka- haere kite moe I karanga mai ano ia ki ahau kua mate a Pora ; katahi ano ahan kakitekua ngaro katoa raua i te toto. Muringa iho ka haere atu ahau kiakite i a Pene, taerawa atu kua mate ; kaore ahau i kite i etahi mea ke atu i roto i te whare hei patu i a Pora, ka mutu aku korero. Ka korero ko te takuta ka mea:—Kua tirohia e ahau iga tupapaku; ko te kanohi katau o te tane kua pakaru, a kua kino kaloa nga toto o raro o te taringa katau; kua motu tetahi onga ua Ua o nga roro ote mahunga. Na tenei i mate ai; ko te wahine kua.maru katoa te kanohi; ko te ihu kua katoa. E tino mohio ana ahau na te pakarutanga o .te ihu i whakakino nga roro o te mahunga, mate tonu atu. Ko te korero a te HuuriKo Pora i mate i te ringa o Pene i runga i te porangi ona mahara ; ko Pene i mate i runga i te ohorere o tona matikatanga ki te kakari i te mea kei te ngehe tonu o ona wahi ka ton.

Ka korero ko te kai-whakawa ka mea : A muri ake nei kaua enei tu mate e waiho noatia, engari me terete whakaatu. I whakaae hoki ia ki taua korero, ate Huuri.

MATE PORANGI. No te 5 o nga ra o Hunt-, 1898, ka haria mai e te Pirihimana i te Hauke, ki Hehitingi, a Kirita take he mate Porangi i Pa mai kia tiwhia e te Takuta,taua Porangi i te wa e mahi ana ia ia Pene kua mate nei. No te hemonga nei o Pene katahi ka nuku rawake tona Porangi, mete tutu, kore noa e taea te whakararata, kia noho pai, No reira ka here herea ona ringa menga wae, ka tonoa mai nei he Pirihimana. hei hari mai ki Hehitingi. No te taenga mai. I haria atu aia kite whare" whakawa. I tae nga takuta tokorua kite titiro, ite ahua o tona mate, kitea ana kua ahua k®. , N B a R° ro he mate Porangi to lvirita. E mea tia ana kia haria ki tf whare Porangi i Poneke. I te Poo o taua ra, toko ono nga tangata Maori i noho hei tiaki ia Kirita. Eai kite korero aua tangata, kaore a Kirita i moe E ngari i te wa o waenganui poo ko tona ahua, ki ta ratou titiro. i rite kite ahua o te tangata, e tata ana kite mate, ko taua mahi he korero noaiho.

I te ono o nga ra ka tae a H. Mntiui kite tono kinga Pirihimana kia tukua mai a Kirita. kia haria e ia ki W'aipawu, ki a mahia e nga tohunga. Maori, kaore i whakaae te Pirihimana. Ko tenei wnhir.e ko Kirita he wah rie pai i tona oranga. ona whakaaro, me tona ahua hoki, ne Rangimarie he whai whakaro, I tango ano aia i te Huia Nujepa mana i te lau, i homai ht ki e ia te Pauna mo tana Pepa. He mea whaka raruraru ano tenei inga Iwi Maori, e noho nei i Aotearoa, ara nga mahi whakauru Kehua, whakaparorike inga whakaro o te tokomaha, aha koa kotahi te men i Pangia e te mate Porangi, a mehemea ka whakapono atu te tokomaha ki ana korero Porangi. ka Porangi katoa te nuinga o nga tangata e noho tahi ana ratou, a ka mea te P<>i&igi mtatin tsnei mea, ka pera tia ano e te hunga ara kore tetahi kupu ate Porangi e whaka

hapaa e te hunga. ora, I runga i te Pohe atu kei te korero rnai konga kehua a na nga Kehua te whakahau, e whakaiitea ra, e nga tangata ora, kaore ia, he Porangi tonu, e mahi ana kia Porangi hoki nga tangata ora. Ko tenei ahua ara kote tangata e Porangi ana, he rahi atu te niohio kite Atua, i te niohio tanga o nga tangata e whakarongo ana kite Porewarewa. Nui atu te niohio o te Porangi kite korero uiai i nga knpu Karaipiture, ki nga tangata ora. Otira kua rongo ano hoki tatou i te whaka atu ranga, f«o nga tangata i nohia nei o te Rewera i to raua kitenga i te Ariki, '• I uiea kua tae mai ia nei koe kite whakamamae ia mana ite jnea kiano i rite noa te taima ?" Heoi inoi ana raua kite Ariki, ma tenei tatou e niohio ai keite Inoi tonu nga Rewera kite atua, a ko te hunga ora keite whakapono kinga Porewarswa, a wareware ake te whakaaro kite Ariki, No reira he mea whaku raruraru ano tenei i o tatou whakaoro. Na te Etita.