RETA.

Huia Tangata Kotahi, Issue 15, 22 July 1893, Page 3

RETA.

E kore e tau kite Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia kite pepa nei. Te Ahuahu. Hune 26, 1893. Kia lhaia Hutana Etita o te Huia, tena koe. Tenei ka tukua atu te pauna kotahi mo te Huia e tukua mai nei e koe ki au. Tena koe he whaka mahara atu tenei kia te Etita o te Huia kia pai te whakatakoto i nga reta kia tika. He maha nga reta e ahua pohehe ana kaore e marama, ara kawea ana te reta o tetahi kupu mo te tahi. No konei taku whaka mahara. Tenei aku wahi korero torutoru nei tukua atu kia te huia hei titiro ma nga motu e rua nei. I te hokinga mai o nga mema o te pito ki raro nei ara o Ngapuki ka rangona a ratou korero ko Hone Heke hei meina mo te Paremata nui e tu nei i Poneke mo tenei pootitanga e takoto mai nei. No te 21 e nga ra o Hune nei ka korero a Parapara Rori kia maua ko Hori Karaka Tawiti, ko tana e haere nei ia he turabi i nga keehi o te kooti whenua ka tu nei ki Uawene Hokianga a te 22, no te mea ko te kooti i tu ki Mangonui kibai tetahi keehi i whakawakia. Na te kotahitanga i turaki, he papatupu, whaka whiti, roherohe, hinga katoa. Ka whakahokia e Hori Karaka " E whaka piai ana ahau kite tikanga a te kotahitanga erangi ko tetahi pihi whenua aku he wahi iti nei e wha e rima ranei rau eka e mea ana ahau me tuku kia whakawakia e te kooti whenua maori ko te take . he whenua e meingatia ana e te pakeha no ratou taua whenua. 1 muri o tera take korero a ParapartiyHycakoreroano ia|itetahi take ana ka o oku korero kia korua me pooti moku. Ko ahau te tangata a oku iwi i mea ai ko ahau hei mema mo te Paremata nui mo tenei pootitanga e haere ake nei. Ka whaka hokia e maua ko Hori. Karaka, i mea maua ko Hone Heke hei mema uia te kotahitanga kaore ia ko koe tetahi, ae e rangi ra he tokomaha ke nga tangata e tu ana kia pootitia. Ia mea atu maua, ko wai anake nga tangata. Ko ahau ko Karena. Parapara rori ko l-lone Heke ko Paraki te Waru H. Mangakahia uie etahi atu. E hoae te etita ko tetake i tuhia ai e au e Wiremu Katene nga korero a taua tangata hei huarahi atu mo aku kupu hei matakitaki ma te kotahitanga ko aku kupu i kia atu kia Karena Parapara Rori, i te mea ka tukua nei e au kia te Huia hoi ra he kupu naku ki nga takiwa pooti katoa o Aotearoa me te Waipounamu mehemea ra kei te penei me Ngapuhi ena takiwa pooti kei te whaka tutu kia tokomaha nga tangata e pootitia. Na whaka rongo mai e te iwi hei take tenei e hinga ai te kotahitanga. Ki taku whakaaro me whakamotu era tikanga o mua ara te pooti tau tohe. Me penei te whakaaro Mutupu nga whakarite o te Ture Tawhito, rite pu ialhowa ana mea katoa, Kia kotahi tangata e whakaari ai te kotahi tanga oia takiwa pooti oia takiwa pooti puta noa kite Waipounamu. Kite penei to tikanga e te kotahitanga ka ara to tikanga ki runga. Tera atu hoki e tahi Hapu o te Iwi Maori kei waho o tenei kotahitanga tera pea ka whaka tu ratou i te tahi tangata ma ratou ina kua whai hoa tautohe mo tau tangata e te kotahitanga. Ko te uie pai kia kaua koe e hinga e te kotahitanga i tenei mea i te pooti mema mo koutou mo te Iwi Maori, note mea kei te maori ake te ritenga o te pooti mema mo ratou kia waiho he mea hei here i a koe ko tau e tohe atu nei kia tukua mai. xa whaka marama ahau mo aku kupu maha. Mehemea kei a Ngapuhi anake tenei tikanga kua whaka tutu nei i ona tangata kia toko maha hei pooti -tanga mana, ka waiho aku kupu i roto i a te Huia nei mo te takiwa pooti anake o Ngapuhi nei. No mua mai rate pohehe o enei Iwi. Otira tera pea e tahuiri mai ki tenei

tikanga e korerotia nei e au. He tangata tohe ahau kia pooti tia. i nga tan katoa. I tenei taima kua kore ahau 9 tu. Kua noho ahau hei hapai i te tangata a te kotahitanga. . Kaati ra aku korero hei whaka hawea mai ma oku hoa. NaWiremu Katene.

Kite Etita o te Huia. E hoa tena koe. Katahi ano au ka t.uhi atu i etahi kupu ruarua nei mo te tuku atu kite Huia. . E hoa ma e nga Iwi e noho mai ra i Aotearoa mete Waipounamu, e mea ake ana te ngakau kei te aha ra nga whakaaro otelwi Maori mototatou manu. Tena pea kua rongo nga Iwi e noho i nga motu e rua nei, kua tuturu te manu nei kite kotahitanga o te Iwi Maori. Tena hoki pea kua rongo koutou kite whakaatu a o koutou mema mete whakaatu ano hoki a te huia ki nga kupu whakatuturu a te ka wanatanga Maori mo tenei perehi. Na he mea atu tenei ki nga hoa panui i tenei nupepa, kia kaha ta koutou whakamarama atu ki o koutou tuakana, teina, matua, me o koutou hoa aroha kia utu tau i te pepa nei mo ratou. He mea poi ano kia tango nga wahine i te pepa nei, no te mea ma tenei pepa. ka terete rongo te kite i nga korero e rere haere nei i te ao katoa, me o tatou tini mahi ake a te Iwi Maori ma., Tenei hoki ka rangona te tangi o tatou reo Maori, ka kite kite i nga hamumu a tenei tangata a tera tangata. E hoa ma kei penei mai o koutou whakaaro ma nga mea tino mohio anake e ngaki enei whakahaere. E mea atu ana au kaore, engari ma tatou katoa, note mea kaore tenei mea te tangata e rawe ki tona kotnhi anake engari ma te tokomaha ano katahi ka tino rawe nga mahinga a te ringaringa mete ngakau me ona wawatatanga katoa. E hoa ma i rereke a tatou nupepa o mua, e mohio katoa ana i a tatou he reo Maori aua nupepa, engari eharn i nga Maori, he pakeha na ratou era taonga. Ki toku whakaaro mehemea kite kaha nga Iwi Mhori kite hapai i tenei pepa, penei hoki mete Iwi pakeha. ka oti pai nga mahi a te Iwi Maori, ka rite tonu kite Iwi pakeha. E hoa ma ko tetahi tenei 0 nga taonga nui a te Iwi pakeha. Kia kaha kite tautoko i ta tatou manu, heoi aku kupu mo to tatou taonga. Ko te tahi. kupu hei whakaatu kia koutou kei te wiki tuatahi o Hurae e haere ake nei ka hui atu te kawanatanga Maori ki Wairarapa ki to whakarapopoto i nga mahinga a te Paremata Maori kia oti te perehi nga pukapuka i whakaritea i roto 1 te ota pepa tuarua a te kawanatanga. E hoa ma Kei hoha koutou kite tatari mai, kei te mohio ano koutou kite mamao o te nohoanga o nga Minita, na reiraekore e tere wawe te mahi i nga mea i oti i te Paremata te whakaae; heoi ma ratou e e tuku atu ki o koutou takiwa nga mea i oti hei mahinga. Ko tetani hei whakaatu maku kia koutou mo te Pire a te kotahitanga kua puta atu aku kupu kite mema o Ngaitahu, kia tahuri ia ki te hapai i taua Pire i tenei Paremata, ko etahi o aku kupu i penei. Tena ano nga Rangatira kai whakahaere o taua pire kei Poneke, ma reira e whakaatu mai ki nga mema Maori nga tikanga o taua pire, me taku ki atu ano kia ia ki toku whakaaro e kore pea e tino u te malhi a te Paremata mo nga pire, no te mea he tau whakamutunga tenei kua kai ka nga mema ki o ratou pootitanga hou mai. E

hoa ma e nga Iwi me nga mema, kia mala te whakahaere i to tatau kotahitanga. Heoi ano na to koatou hoa pono H. Tabe Tikao. Rapaki, Hune 24th, 1888.

Orongonui, Waahi o Rakahuri, Mei 1,1898. Kia Etita o Huia Tangata kotahi Tenei to _ kawenga, ka tukua atu e au kia koe, hei kawe atu mau, ki nga waahi katoa, o Niu Tireni, hei whakamarama atu kia ratou. Ki taku runanga. E hoa ma, tena koutou e nga taane me nga wahine tae atu ki nga tamariki tena koutou. Tenei ka tukua atu e au taku Ritaana, hei whakamutu ia au, e tu nei hei upoko runanga mo te takiwa o Kaiapoi. E whakamutu ana ahau i runga i te mea kua kaumatua tia ahau kua koroheketia, kua kore e kaha te haere i te po. Kua whakamaramatia ano e au kite runanga, i tera tau, a e mahara ana ahau, ko Taituha Hape hei tumuaki mo tatou, a koia ano hei noho ki runga kd to maua tuuru i muri i a au, Hei upoko> runanga mo te takiwa o Kaiapoi Koi mahara taku runanga he take ke-alu pea toku, kaore he take ke atu i te take kua whakaaturia i runga ake kai mtttia aku kupu, tena koutou kia. ero tona tatou. Ka korero ake ahau ki te> Etita <>• Huia. me ona hoa, tena* koutou. E whakapai atu ana ahau kia koutou me te koa atu ano o toku ngakau ki to koutou kaha i runga i- to koutou kaha ki te hapai i to koutou taonga nui ara pai ekitea ai nga whakaaro oia iwi o ia hapu,. e kitea ai te mate oia iwi o> ia. hapu. Hetaonga nui rawa tena kua mau mai na ia koutou. Aha koa mo kouton taua taonga, mo tatou tahi, E haia hoki i tehaka kia matakitaki tia e tatou, Engari me awhina e nga iwi o Aotearoa meteWaipounamu. K;a whakamarama atu ao kia. Ihaiia Hutai.a, Etita o Huia. E ngakau nui ana ahau mehemea kapai koe kite tuku tuku nupepa atu ki nga takiwa ote Waipounamu. Maku e whakamarama iho ki raro iho nei ko ia tenei nga ingoa. E marama ana i te kai whakahaere nga takiwa o tenei motu, a tenei ka tukua atu te Parenga kotahi hei ora mou;eoraranei? Otiramauetono kite whakaminenga Rangatira, kua huihui atu na ki to aroaro kia hoatu e ratou tetahi wahi oranga mau. E koro koia ano. E mea ma! aroha ina atu e tatou, ka iti nei koa, kati rawa ano ua ana. Heoti E hoa ma na to koutou hoa, pono Wi Naihira Teihoka.

No Te Takiwa Komiti o Poneke, Whanganui a Tara Hune 13,1893 Kia Ihaia Hutana E hoa tena koe He Kupu ruarua nei ka tukaa atu kia koe mau e tuku atu hei Pikaunga ma Ta tatou-manu ma Huia Tangata Kotahi. H«i whakaatu ki nga Iwi ki nga Reo ki nga Hapu o Aotearoa mete Waipounamu. B manu whakarongo rnai; no te 18 o nga ra o Aperira, 1893, ka tae ahau ki tera Motu. No te 27 ka tae ake kia au nga korero o te Paremata o te Waipatu. mete Motini ate Taihauauru I reira etahi Huihuinga Tangata, Ngatirarua Rangi-

taane, Ngatikuia, Ngaitahu. I runga i te mea He Taonga nui te whakaatu i : nga whakaaro o te Motu nei ka' Panuitia esu ki o ratou aroaro nga korero a nga Rangatira i Huihui nei kite Paremata i te Waipatu, 1893, kite whakatakoto tikanga hei oranga mo tie Motu nei.; Ka ¥anuitia atu hoki Te Motini o. te aihauauru ki aua Iwi. I muri i tena ka whakamarama au i nga take o taua Motini mete komiti nana i hanga taua Motini. Taktt whakamarama' ki aua Iwi penei nga ' mea i oti i ta matou komiti te hanga:— Kia oti rano te kotahitanga ka mahi ai aua whakahaere mo te Motu nei ara te Paremata o te Iwi Maori me ona' Ture me ana tini whakahaere me tuku katoa ki raro. Na e Manu i runga i enei take me enei whakamarama aku ki aua'lwi. Ta ratou kupu he nui to ratou whakapai, tuaruata ratou kupu aha koa na koutou' r mkhi mai n'a tatou tahi tena. motini. stimata mai i Kaikoura Wairau, Waitohi Te Hoierekotahi tonute kupu. E manu ika mutu*ku kupu mo tenei. Ka hoki atu matou ki Poneke ka kite au i te reta tfcuarua moku o te Waipatu. Ka whakautua «e au taua reta. Ko taku reta i panui tia ;aao ete Mema o Poneke kite Waipatu ifcatrukua ko te Motini o te Taihauauru koia tenei taua _ Motini Whakawhaititanga.'. _ 1. Ko te kotakitanga^kia mahia itiaianei kia oti rawa. ■ 2. Ko te moni e kohia ana e i a Iwi e i a : Hapu ranei me waiho ano i o ratou takiwa takoto ai. 3. Kite hi&hia te kawanatanga o te kotahitanga ki. etahi moni me tuku mai e raiou He Itipoata whai take ki : nga komiti o ia Takiwa o ia Takiwa kua whakaHuatia i runga ake .tiei na' nga ]Vlema ( Honore p te Taihauaiirii i runga i te whinwhiri a nga Mema ; Honore o te runanga nui o te kofahi- ; tanga, I maha ano nga ra i wKiriwhiria ai taua Motini, kitea ana nga he koia enei. Ko te kupu a te mema Honore o. Nga,puhi me, haere mai te Mptini a te Taihauauru i' muri i taana. Ka tautokona e etahi Honore. Ka tu te Mema. ;.o Heretaunga ara a Hen are Tomoana kite tautoko i taua Motini kia tu i konei. Ka tu te Mema Honore o Wairarapa taana whakahe e kore ,e tika nga. Takiwa. kahore ano i kohi mpi?i kia whakatiakoto Motini ki re aroaro,. q itenei wha.re. Na i. .runga i enei whakahe ka uhuhia taua Mptini ki waho .o . whare,/ Ka, tu nga Mema Honore nana pei tajia Motini kite whakamarama ano i take„o ta ratou Motini. Na e, manu, kua, whakatakotoria nei e matou te Arawhata hei haeretanga mai mo te kirihipi mete kohi .Qioni, kaati kua tae mai nei te kirihipi kia matou i te 12 o nga ra o Hune 1893. Ko to matou M,ema...kua herea b tnatou rau'a ko.taana kirihipi.' Waiho ma e whiriwhiri i te mamao raWa o matou takiwa. Heoi auo e pnanu mau e Panui atu ki nga Marae me o ratou' Manukura. Ka. mutu. Na Enoka te! Taitea Tumuaki o te Komiti. ! '■ AwANVIAiI'AWGI,;

Waimamaku, Aperira, SO.O, 1893; Ki a Huia Tahgata Kotahi: p'"' ' y E mariu, tena koe i tau rnah'i e : mahi na koe. E manu kia kaha te'ffiatt'x i tau mahi. Tenei ahau kei te, ! ra'iV{*a;hau i

tetahi hua rakau hei oranga mou, kei pouri koe, waiho kia rangahau ana i te oranga mou. "Ekqro tena koe, kaatinga mihi aroha atu kia koe. Tuake, te kupu, tama te uaua'e tama te maroro ina hoki rate tohu ete uaua na, kei taku ringa e mau ana te upoko o tata, -whai tata ki aue. Kia mnrama te titiro i nga o tena hari, kua tata hoki te taima e tuki ai a Matariki, ka kite tatou i tana mahinga e pae ana te rimu i uta ka mihfiro tatou ki tana mihi ehoa ma e nga Iwi o riga motu e rua nei o Aoteajroa me. .te Waipounamu. Kia kaha,, kia uaua tatou (Kumea mai te waka, kite takotorangQ i takoto ai te waka). Kaati tena, ki terite ua tatou te mahi a nga Rangatira kit# tatou, e mahi pono ana tatou nga Iwi i raro i nga Rangatira. Konga Rangatira ia e rereke ana ta tetahi e rereke ana ta tetahi. Ko tatou kor.ga Iwi e titiro ke ana tatou ki a rato.u mahi ko o ratou ringa kei rutiga 1 o tatou e whakatahurihuri ana. B huri ki ko ka huri tatou ki reira, e huri ki ko ka huri tatou. ki reira. Kia tika ta ratou hurihiiri i a. tatou ka pai, kia kotah) ropi e pupuri ai tatou, ka rua ropi he ropi he ropi Maori, kaore e pai, mouip'ou mahi o. ratou ringa kite whakahurifcuri i o tatou upoko. Kite Etita. Kia ora koe.' . E whakawhetai anaj ahau kia"koe, korua ko ta tatou roanu* Tena rn korua, kia ora korua ko ta tatou; m,ani) i .raro ano i:te atawhai a to tatou. Ariki, E kdro e te Etita tukua atu enakqpu hei. titiro iho ma nga.lwi o nga moti? e rua nei-o Aotearoa mete Waipounamu. Me tuku ,tonu mai he Nupepa maku, - •. Na to hoa. •, . Niania T oi v '

Mttiiilt, •. Hakupei, Mei 3rd;-1893. "•'Ki te Etita o Huia Tangata Kotahi. E hoa tehtt'-koe, korua ko te tiaonga-K: te rau tanguta. E hoa utaina atu ;.te koihi nei ki'.'te wahi watea o nga kira p": Huia, ki&'haria atu kinga rioho mat ra'i nga hau e wha o' te ap, kinga mea e pai ana rnai men pa mea taihoa e pai niai, mengatneaeinbho atu:: ana; ° Kei hea ianei ma koutouji'ka pati. nei hoki i nga poai nei, kaati e hoa ma! kei te hapu ano kaore ano kia whanau,; engari ka tata. Kia tere mai 'nga' mea ,i! hdpa. mo te whanau rawa akertautetahb ana.' Kaati te : whakarongo ki:te riri;«: to wahine: • ;Be ahua wahir>e toy,<:ia n'a Iha hoki tpna reta ki au kia tikina « koe o'tia ika, ko-aria ika he 16' kite tatau t>n kitahi, fci 161 rtatfett'! top.u e tfhia, rahei; ."Ehoiif te irian u na. '-iE-titi'-ae, artvotAoi t9.taMtai kia' au. Etrt&'f''iria- pi£i£iki inkiw; kakekake a m'aftu te ratigi r&. Ma #hea atu aii e Tawhaki. Ma rsrcratuwoi e Ta,whaki. Hau ana hau ' ana' :*>f waho ts'. ! Itemi&tatihi o rehua kei r te mata taha o'te fa'ftgi. Na wai na tapu T tapuatfea: Tu -te - rangi ko : koe. ma nga hoa ' titiro i tenei panui' J e whakattYhtiu utfii. >•!'-' : : :k ' Na'W ; AEA Ngamangipoifm;i • :' '* )■! .i;-.'. ■

WaipTtre, r:n~:: ; ' ' ' ' ; f 'fflliine- 15th (1893. Kr te Etit& o''Hwa, : :' ! .E? hoa, niau e utitf- nitu' «Ri runga i a Huia mo'' te hut i'Waipare, o-te 1 tanga'ta. I kohia' : £lß pauna. Nft te-'Marie ka'hoki Te-'Aitangra-n-hiiuiti. ! vl muri ka u etahi tohblra ki "utft'e tuaj- Kt> tip roa o tetahi e whitu lUttty te teitei fe

whaputu, ko tetahi 10 putu te rua e rima putu te teitei. I korefrotia nga korero <> te hui itu ki teWaipatu i reira. Kanui te whakapai o te Iwi. Kaatj, monga nupepa, kua mea atu ahau kia utua mai. Heoi te kupu ki an e pai ana. Kei te taiari au. Hone Paerata.

Whenuakite-Whitianga, Maehe 31,1893. Kia Etita o Huia Tangata Kotahi. E hoa e, ae ae ae Kapai kapai kapai He kupu whaka tauki Naaku mo ta tatau manu. : Kote ra kai runga ko ta tatau mokai manu kai raro iho, maana e whaka taki haere nga pito e 4 ote motu nei « Aotearoawhitiatu hoki ki teWaipounamu kite whaka rongo haere inga kupu a enu iwi a ena. iwi e noho ana i nga pito e wha ote motti nei mana e whaka rongo maana e hari atu ki kona whaka mararau maiai kia tika ai tenei kupu E hui ana nga roma o'ia wahi o iawahi E hui ana kite whare Paremata i Nepia maana e whaka marama mai kite katoa kite iti kite rajhi. ' . !fS,S , ■. . Heoi He B.aka. A Aue! Tirohia te moana . . Kia Papatairite kia ata Tirohia atu a Aue! arara.te • Ainaparirau Te wnare ia-Henare-me. . ; : Mangakahia-tia ia ipohoia. Haere mai haere. mai E te Manuhiri Tuaarangi, Na Taku Potiki itiki kite ■ . . Taha oterangi .ku. Kurne Mai ai, haere mai haere mai. Heoi koi puritia atu te manu n« kite hari oranga atu mona. whiriWhiri iho me tuku atu ranei i te ti'matanga i .te hawhe tau. ranei. i te tau ranei. • Whaka maramatia mai kia aU fkia matau katoa kia- mohio ai .notemea e manu koo huru huru anake.e kitea. ana ; e matau i enei ra kua pahure- ake nei;. Na kua haere a tinana mai koe kite kawe korero mai kia au me matau katoa. .Koki mai-aqo:' Kite tiki mai ite .oranga mou. Heoi ano na to koutou .hoa aroha.NaHlKl MAKAWA:NIIKir. .

Waitangi, .. Wharekauri.,.' llurae'6th, 1.89 H. "11. . Kia, Ihaia Hutana, Etita 6 Huia Tangata Kotahi. .. E hoa tena koe, me tau mu<hi '.vyhajyjLhnere i ta tatou,.manu i a H.iua, i ronpo «i nga taringa kuare, .ki ngu kprero n.ijnui a te.ao, e mahia.maina i kona.oto. tat<;u ao. . 1; . T.enei-ku ..tukua atju te hua. .hprpeka tyei,,hei ora iiqo Huia..i )iaers qi'.'ki/te tftojim haere i v Qga. wheuua,. me nga.mptu isfc.'mpanaVXotia ka hoatu te £l,. kotahi neil' ' Heoi ano, fla to jhQ.a. •. , N. .Eangupangu T-eringa-'